Johan De Boose: ‘Mocht België de wereld regeren, zou niets nog werken’

© Jonas Vanderschueren
Bjorn Gens
Bjorn Gens Freelancejournalist

Afgelopen weekend kreeg de dans- en theatervoorstelling Belgian rules/Belgium rules van Jan Fabre haar Belgische première in het Brugse Concertgebouw. Een gesprek met Johan De Boose, die de tekst van het stuk schreef: ‘Het is nodig dat we weer geloven in een positief verhaal.’

Sinds de wereldpremière van Belgian Rules/Belgium Rules in Napels trok Jan Fabre met zijn nieuwste productie ook al naar steden als Sevilla en Moskou. In de voorstelling, die in Europa al meerdere malen bewierookt werd, vuurde Andrew van Ostade een internationale cast van performers aan op het podium. Raymond van het Groenewoud schreef de muziek.

De teksten komen van Johan de Boose, die op die manier de inhoudelijke lijnen uitzet. In zijn odyssee door de Belgische geschiedenis neemt hij de toeschouwer zowel mee naar het Congo van Leopold II als naar het Aalst van de voil jeanetten. We leggen de toeschouwer met het nodige enthousiasme uit wat België is, maar leggen tegelijk ook de vinger op de wonde.’

Belgian Rules/Belgium Rules. De titel van het stuk wind er geen doekjes rond. België staat centraal, maar op welke manier?

JOHAN DE BOOSE: Het is een dubbele titel, omdat er een dubbele boodschap is. Aan de ene kant is het stuk ernstig, aan de andere kant ook ironisch. We willen, met een vleugje idealisme, een ode brengen aan land dat uit verschillende gemeenschappen, culturen, talen en zovele andere dingen bestaat, maar waarin niet gevochten en geschoten wordt. Dit land is zeker een moeilijke combinatie vol tegenstrijdigheden, maar het werkt.

‘Waar schurken we tegen de grenzen aan van de kitsch? Wanneer roept het publiek: “Stop, dit doe je toch niet?”‘

Tegelijk is het stuk ironisch, want als België de wereld zou regeren, dan zou niets nog werken. Belgian Rules/Belgium Rules heeft dus allesbehalve een nationalistische ondertoon. Het is ook geen anti-nationalisme, maar eerder een verhaal over een land met een totaal gebrek eraan.

Met het theaterstuk proberen jullie dus terug te gaan naar de basis, namelijk wat België is en of er zoiets bestaat als de Belgische identiteit?

DE BOOSE: Het is geen beschrijving van de geschiedenis van België. Ik noem het een poëtische voorstelling, want de poëzie is voor mij een manier om naar de wereld te kijken op een niet-alledaagse manier. Daarin kun je alles kwijt wat des mensen is. Eerder schreef ik al non-fictie, dus ik moest wat wennen aan dat idee.

We vragen ons wel af wat België is voor óns en hoe anderen naar dit land kijken. De antwoorden op die vragen kwamen in de voorbereidende gesprekken aan bod. We begonnen carte blanche en hebben zes dagen lang alleen maar gepraat, samen met de performers dramaturgie, Andrew van Ostade en Jan Fabre. De gesprekken duurden soms meer dan twaalf uur.

Johan De Boose: 'Mocht België de wereld regeren, zou niets nog werken'
© Wonge Bergmann

Hebben jullie ook oog voor de donkere bladzijden in de Belgische geschiedenis?

DE BOOSE: Als je de identiteit van België aanraakt, mag je die niet links mag laten liggen. De gruwelen in Congo komen vanzelfsprekend aan bod, maar we hebben het evengoed over de woelige jaren tachtig en negentig, die de laatste weken door de commotie rond de Bende van Nijvel opnieuw zeer levendig in het collectieve geheugen aanwezig zijn. In Belgian rules/Belgium rules hebben we het niet per se letterlijk over de Bende van Nijvel, maar over het bredere Belgische verhaal erachter, het complex van schandalen die allemaal rond dezelfde periode plaatsvonden. Het verhaal van Dutroux, van de Roze Balletten, van Vanden Boeynants en de seksschandalen: welke connectie zit daarachter en hoe zijn die schandalen met de Belgische identiteit doordrenkt?

De frieten, het bier, de chocolade, de baksteen in de maag: alle clichés liggen op tafel.

DE BOOSE: Net als Jan Fabre hou ook ik ervan om met die Belgische clichés te werken, om te spelen met de grenzen van het toelaatbare. Waar schurken we tegen de grenzen aan van de kitsch? Wanneer roept het publiek: “Stop, dit doe je toch niet?”

Maar als we de werkelijkheid slechts één op één zouden tonen zoals die is, dan zou ons werk niet interessant zijn. Eén van de kernwoorden in het werk van Jan Fabre is dan ook transformatie, Het omzetten van iets in iets anders. Zowel beelden als teksten moeten de geest van de toeschouwer in beweging brengen, en wat werkt daarvoor beter dan de kleurrijke folklore die ons land rijk is?

Het theaterstuk is naar een niveau getild waarop het voor de toeschouwer totaal niet meer hermetisch is: de poëzie werkt. In België kijkt men naar de bühne met historische en alledaagse kennis, maar je hoeft de grote historische lijnen van dit land niet te kennen om haar boodschap te begrijpen. Ook in Napels, Sevilla en in Moskou was de boodschap duidelijk: behoud wat goed is, maar wees kritisch.

Johan De Boose: 'Mocht België de wereld regeren, zou niets nog werken'
© Wonge Bergmann

Kan een theaterstuk als ‘Belgian rules/Belgium rules’ van betekenis zijn buiten de landsgrenzen?

DE BOOSE: De voorstelling valt ook te plaatsen in de context van het hedendaagse Europa. Belgian rules/Belgium rules moet bijdragen aan de naïeve gedachte dat het ons wel lukt om een sociale samenleving op te bouwen op een vreedzame manier, om met conflicten om te kunnen gaan op een intelligente manier. Die manier van denken is fundamenteel aan België en het Europese project, en ik ben bang dat we die aan het vernietigen zijn.

Met het Catalaanse conflict op de achtergrond waren er vorige week bij de voorstelling in Sevilla mensen uit Barcelona aanwezig. Daar vertelden de aanwezigen na de opvoering dat we de naïviteit van de dialoog en de samenwerking opnieuw moeten kunnen vieren. Laten we ze opnieuw leven inblazen. Wat goed is, moeten we niet loslaten.

Naast deze naïeve, idealistische gedachte moeten we ook realistisch blijven, en het kan geen kwaad om ironisch te zijn. Denk maar aan Brussel met zijn negen burgemeesters, maar zonder behoorlijk bestuur. Het komt allemaal aan bod in de voorstelling. Maar het belangrijkste is het optimisme, het geloof in een positief verhaal, en dat is wat we vandaag meer dan ooit nodig hebben.

Johan De Boose: 'Mocht België de wereld regeren, zou niets nog werken'
© Wonge Bergmann

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content