In NTGents ‘Absence’ spreekt Peter Verhelst door te zwijgen

Theater van het zwijgen. Het lijkt een nieuwe trend te worden waaraan het wennen is. Na Ontroerend Goed flirt ook NTGent met het zwijgen. Dat levert (iets te) delicaat theater op over dat ene, godsgruwelijke moment in het leven waartegen geen woord is opgewassen.

‘In het kader van de aard van de voorstelling: als u de zaal verlaat, is dat definitief’, dit vrolijke welkomstbordje leest u net voor het binnengaan van de zaal waar Absence van Peter Verhelst en Eric Joris speelt. Een wat onhandige poging van NTGent om de broze intimiteit van de voorstelling te beschermen.

Want auteur en regisseur Verhelst is een durfal en bewandelt alweer niet de geijkte paden en neen, er wordt geen vlot verhaal verteld over of van een slachtoffer van de tsunami die in 2011 een deel van Japan overspoelde (de inspiratiebron van de voorstelling). Dit is eerder performance dan teksttheater. Een grijze zone die Verhelst graag opzoekt.

Hij zet in Absence zijn ontdekkingstocht in de spreekwoordelijke kelders van het theater verder met danseres Fumiyo Ikeda (jarenlang verbonden aan Rosas) en acteur Frank Focketyn. Twee topperformers die met klein spel grootse emoties kunnen vertolken. Dat is exact wat ze hier doen. Verhelst toont graag verkrampte lijven die omhuld zijn door duisternis en in die schemering hun pijn of verlangens uiten. Zo wil hij de mens in zijn puurste vorm tonen, als een haast ongrijpbaar lichaam, trillend van emotie. Daarvoor gebruikt hij almaar minder woorden. Absence start met de projectie van een tekst over een door pijn en angst verteerd mens. Terwijl je de tekst leest, worden de zinnen herschreven en omgezet naar de ik-persoon. Zo geeft Verhelst aan dat elke pijn, elke ramp begint en eindigt bij een ik, een individu dat sprakeloos de ellende ondergaat en niet meer weet waar kruipen van verdriet.

Pas na die schrijfsessie wordt het decor zichtbaar. De scène is verbouwd tot een strakke, donkere weergave van een dokterskabinet waar ‘psychiater’ Frank Focketyn de scepter zwaait en Ikeda de patiënte is. Die patiënte slaagt er amper in om de dokters uitnodigend ‘vertelt u maar’ met woorden te beantwoorden. Ze ‘spreekt’ zwijgend en dansend over haar trauma. Vervolgens legt de dokter een pak klaar. Net een surfpak met zendertjes. Via dit pak en een ingenieus gebruik van de motion capture-techniek – waarvoor Verhelst samenwerkt met Eric Joris – wordt de patiënte ‘onderzocht’ en wordt haar lichaam gereduceerd tot een van persoonlijkheid ontdaan menselijk lijf. Net een digitaal tekenmodel. Haar ‘ik’ wordt een hij of een zij. Zo tilt Verhelst de verlorenheid van een tsunamislachtoffer op tot de verlorenheid die elk mens voelt bij onrecht of verlies.

Verhelst positioneert zijn performers haast met tederheid op de donkere, sobere scène en geeft hen alle ruimte om de stilte te beeldhouwen tot een portret van de pijn, dat gaandeweg – wanneer de dokter en de patiënt elkaar (letterlijk) vinden – een portret van koestering wordt. Althans, dat wordt gesuggereerd. En dit is een zwaktepunt in Verhelsts regie. Hij steunt net te vaak op de suggestie, waardoor sommige momenten louter bevreemdend zijn.

Absence is gewaagd broos en intiem theater dat zijn troeven (nog) niet ten volle uitspeelt maar zich wel als een tactiele trance laat beleven. Het toont de sprakeloosheid die je overmand tijdens momenten waarop je het allerergste beleeft. Dat is rakend maar dit radicaal kiezen voor ingetogenheid schrikt ook af en doet bevreemdend aan. Absence is gedurfd broos. Het beleven, vergt overgave aan de stilte en aan de traagheid. Van de perfomers én van het publiek. Dat is allerminst evident in deze drukke, lawaaierige tijden.

Smaakmaker:

Els Van Steenberghe