Wat Janelle Monáe heeft geleerd van haar reizen naar de toekomst: ‘Ik ben tijdloos’

© .

Geen androïde, geen afrofuturisme en geen sciencefiction meer: op Dirty Computer verschuilt Janelle Monáe zich niet meer en laat ze zich van een persoonlijker kant zien.

In een van de chiquere hotels van Berlijn ligt Janelle Monáe (32) languit in een zetel. Ze draagt een elegant pak, om haar lippen speelt een verveeld glimlachje. Als een ster van de oude stempel, maar het echt grote succes glipte de in Kansas geboren Amerikaanse tot nog toe altijd door de vingers. Ja, Prince beschouwde haar als zijn protegee, maar haar platen sloegen meer aan bij critici dan bij kopers en als actrice kreeg ze in Hollywood alleen maar bijrollen. Dirty Computer, haar nieuwe album, moet voor de grote doorbraak zorgen.

Monáe oogt dan ook veranderd. Op The ArchAndroid, haar debuutplaat, presenteerde ze zich als een androïde, op opvolger The Electric Lady verpakte ze haar boodschap in sciencefiction. Daarmee was ze een van de artiesten die het afrofuturisme herontdekten, lang voor Black Panther dat deed, maar het maakte ook dat ze altijd wat afstandelijk bleef.

Ik heb geen superkrachten nodig, ik heb mijn verstand. En als ik mijn ogen sluit, kan ik zelfs door de tijd reizen.

Op Dirty Computer toont ze zich van een persoonlijker kant. Het afrofuturisme heeft plaatsgeruimd voor een persoonlijke kijk op feminisme en vrouwelijkheid. En dat werkt. Sinds de videoclip bij haar recentste single Pynk gaat Monáe in elk geval flink over de tongen: de hele video is een ode aan de vagina, met als pièce de résistance de vaginabroek. ‘Een viering van vrouwen’, noemt ze het zelf, in al hun verscheidenheid, want niet alle vrouwen in de clip droegen zo’n broek, ‘omdat ik niet geloof dat alle vrouwen een vagina moeten hebben om een vrouw te zijn’.

Monáe, die zichzelf al zowel bi- als panseksueel heeft genoemd, is nooit vies van een swingend duwtje tegen de status-quo. En alle verandering start met het besef dat uw computer geïnfecteerd is.

Janelle Monáe: Stel je een computer vol virussen voor. Zo’n dirty computer registreert virussen niet als probleem, maar gewoon als deel van zijn systeem, als verlengstuk van zijn kunnen. Alleen als je het kwade kunt zien, kun je iets veranderen. Eén ding is duidelijk: no dirt no future! Dat inzicht heb ik meegebracht van mijn reizen in de verre toekomst. Ik heb begrepen dat we ons moeten verzetten tegen de rotzooi.

Je speelt vaak met sciencefiction- en afrofuturistische elementen. Je hebt die zelfs geïntroduceerd in de r&b. Vanwaar die fascinatie?

Monáe: Ik houd al van sciencefiction van toen ik nog een klein meisje was. Toen ik sciencefiction ontdekte, begon ik pas echt te leven. Die nieuwe start gaf me een stel nieuwe ogen, die mij een frisse kijk op mijn leven gaven.

Hoe oud was je toen?

Monáe: Ik? Ik heb geen leeftijd. Ik ben tijdloos. Ik ben in een klein stadje in Kansas opgegroeid, waar je amper de kans had om je trieste, kleine wijk eens te verlaten. Mijn ouders moesten hard werken en hadden amper geld. Op reis gaan was ondenkbaar. Dus verkende ik nieuwe werelden in mijn fantasie. Die werd gevoed door sciencefiction: tijdreizen, andere planeten, onbekend leven. Veel mensen onderschatten sciencefiction. En dat terwijl het ons helpt na te denken over alle mogelijkheden die de toekomst biedt. Op mijn twaalfde heb ik al een toneelstuk geschreven over een alien die een familie leert geen ruzie meer te maken.

Je schreef al sf-verhalen nog vóór je eerste songs?

Monáe: Ik schreef wanneer ik maar kon. Op mijn zestiende besloot ik kunstenares te worden. Mijn hoofd zat vol wonderlijke werelden. Maar ik hou niet alleen van de fiction, maar ook van de science. Chemie was een van mijn lievelingsvakken op school. Ook wiskunde fascineerde mij. Ik werd altijd aangetrokken door het onbekende, door utopieën ook.

Wat Janelle Monáe heeft geleerd van haar reizen naar de toekomst: 'Ik ben tijdloos'

Wat versta je precies onder afrofuturisme?

Monáe: In de eerste plaats is het viering van onze Afro-Amerikaanse roots. En daar voeg je dan nog een scheut sciencefiction aan toe. Afrofuturisten waren lange tijd volkomen outsiders, maar langzaamaan bereiken ze de mainstream. Sun Ra is de godfather van het afrofuturisme. Niemand heeft jazz, ras, kunst en sciencefiction zo virtuoos gecombineerd als hij. De clip van mijn single Tightrope (2010) was mijn hommage aan het genie Sun Ra. En al kun je zijn uitgebreide en dwarse oeuvre ondertussen bij hippe platenboeren kopen, ik vind zijn kunst nog steeds uitdagend en avant-gardistisch.

Je nieuwe plaat is minder abstract en persoonlijker dan wat we van je gewoon zijn. Wat is er gebeurd?

Monáe: Het was simpelweg tijd om het mysterieuze in te wisselen voor oprechtheid. Ik heb mij lang verstopt achter een kunstenaarspose, maar dat is op dit album anders. Veel van de teksten zijn intiem, open en persoonlijk. Ik vier de mensen die amper waargenomen worden, zij die verborgen leven in de marge van de samenleving en het gevoel hebben dat ze geen stem hebben: van de moslim die vanwege zijn geloof slecht behandeld wordt in een winkel, over de homoseksuele neef voor wie de familie zich schaamt, tot de ambitieuze vrouw die geen carrière mag maken omdat ze een vrouw is. Veel van mijn teksten zouden van een zwart meisje kunnen komen dat nu in de VS opgroeit. Ik bén zo opgegroeid, ik heb dat allemaal meegemaakt.

Stemt de toekomst je optimistisch?

Monáe: Absoluut. Want de jonge generatie in de VS heeft idealen waarvoor ze opkomt. Die jonge mensen zien hoe de generatie van hun ouders gefaald heeft. En ze maken duidelijk dat het zo met hen niet verder zal gaan. Veel van wat sinds de jaren 50 in de VS algemeen aanvaard is, wordt door de jonge generatie bekritiseerd. Zelfs racisme wordt meer en meer in vraag gesteld. Dat kinderen van verschillende huidskleur niet samen zouden mogen spelen: wat een onzin. En waarom zou je niet van iemand met hetzelfde geslacht mogen houden? De jonge generatie weet dat dat allemaal bullshit is.

Zal #metoo de toekomst veranderen?

Monáe: Wij vrouwen baren de kinderen, dus moeten wij ervoor zorgen dat ze juiste waarden meekrijgen. Van kleins af aan moet mannen respect voor vrouwen aangeleerd worden. Betogingen voor vrouwenrechten zijn goed, maar het volstaat niet. Nog altijd bezetten mannen de meeste posities waar de grote beslissingen worden genomen. Duitsland bijvoorbeeld verdient een pluim omdat het land door een Bundeskanzlerin bestuurd wordt. De man die op dit moment bij ons aan de macht is, zal ons daarentegen niet vooruithelpen. We mogen ook niet vergeten dat er in zijn team dames zetelen die hem, een man die lak heeft aan vrouwenrechten, de hand boven het hoofd houden.

Janelle Monáe

In 1985 geboren als Janelle Monáe Robinson in Kansas City.

Tekent goed tien jaar geleden op P. Diddy’s Bad Boy-label.

Op haar eerste album The ArchAndroid (2010) neemt ze het alter ego Cindi Mayweather aan, een androïde.

Ook op opvolger The Electric Lady (2013) verpakt ze haar boodschap in sciencefiction. Gasten zijn onder meer Prince, Solange en Erykah Badu.

In 2014 was zij een van de Women of Soul die in het Witte Huis optraden.

Is als actrice te zien in onder meer Moonlight en Hidden Figures.

Geldt als een van de meest eigenzinnige popstemmen van vandaag.

Heeft zichzelf in het verleden zowel al bi- als panseksueel genoemd.

En over computers gesproken, zie je technologie de mens muzikaal ooit overtroeven?

Monáe: Het gaat altijd om de juiste balans. Te veel techniek is niet gezond. Wie alleen nog maar online leeft, belandt in de marge. Maar de voordelen van technologie liggen wat mij betreft voor de hand: ongefilterd, zonder enige restrictie, kan ik mijn muziek en mijn ideeën via sociale media tot bij mijn publiek krijgen. We moeten gewoon nog leren technologie alleen voor het goede in te zetten.

Je acteert ook, onder meer in de films Hidden Figures en Moonlight – en allicht niet toevallig recenter nog in de sciencefictionserie Philip K. Dick’s Electric Dreams. Wat hebben acteren en muziek gemeen?

Monáe: Veel mensen lijken te denken dat er parallellen tussen die twee zijn, maar voor mij verschillen ze fundamenteel. Voor een film hul je jezelf in een andere persoonlijkheid…

… wat je op je conceptalbums ook graag deed.

Monáe: Tuurlijk. Bij allebei moet je zo oprecht mogelijk zijn. Maar als je in een film speelt, heeft je werk uiteindelijk niets met jezelf te maken. Acteurs beweren vaak dat ze ‘zichzelf gespeeld hebben’. Dat is altijd onzin. Maar in mijn muziek ben ik alles. Ik kan me achter niemand verstoppen. In een film ben ik maar een plaatsvervangster. Daarom ook dat ik als actrice meer op mijn gemak ben: voor mezelf staat er minder op het spel. Maar alles wat ik je nu verteld heb over mijn nieuwe album, komt rechtstreeks van Janelle Monáe. Over mijn muziek spreken, maakt me nerveus. Als deze songs floppen, gaat ook Janelle ten onder.

In Engeland en Amerika kregen de bioscoopbezoekers voor superheldenfilm Black Panther, die ook een afrofuturistisch inspiratie heeft, een trailer van je nieuwe album voorgeschoteld. Welke superkracht zou jij willen hebben?

Monáe: Ik heb geen superkrachten nodig, ik heb mijn verstand. Dat heeft me tot nu toe erg goed door het leven geholpen. Ik heb het afrofuturisme in mijn hoofd. En als ik mijn ogen sluit, kan ik zelfs door de tijd reizen. Wat zou ik meer willen?

(Vertaling Sebastian Roth)

Dirty Computer

Nu uit bij Atlantic/Bad Boy

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content