Van 2Pac tot Roméo Elvis: in de hiphop leiden alle wegen naar Lumumba

Raplegende 2Pac kreeg als kind voorgelezen uit het werk van Lumumba © iStock

Bijna zestig jaar na zijn dood blijft de vermoorde Congolese leider Patrice Lumumba mensen beroeren. Niet enkel historici en journalisten, maar ook rappers, van Belgen als Baloji tot wereldsterren als Nas en Killer Mike van Run The Jewels.

‘Ik ben een kind van de kolonie / waar is mijn beloning?’ vraagt Pasi, een Mechelse rapper-muzikant met een Congolese vader, zich af in zijn bikkelharde track Medaille. ‘Ik hoop dat Patrice komt spoken / was België betrokken, dan verdient ge de kroon niet’, rapt hij – in de clip staat hij dan ook nog eens voor het Koninklijk Paleis.

Patrice, dat is uiteraard Patrice Lumumba, de gewelddadige Congolese onafhankelijkheidsleider die in 1961 werd geëxecuteerd met Belgische en Amerikaanse steun. Pasi wil het al langer over hem hebben, vertelt hij aan de telefoon. ‘Hij was de eerste die nadacht over een vrij Congo, maar werd het zwijgen opgelegd. Voor mij hoort hij in hetzelfde rijtje thuis als Bob Marley.’

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."


Met zijn vermelding van Lumumba sluit Pasi aan in een lange rij van rappers die het over hem hebben gehad, zegt historicus Gert Huskens (ULB en UGent). Voor zijn artikel Lumumba in the Hood maakte hij een brede selectie uit het aanbod, dat zonder meer indrukwekkend te noemen is. Uiteraard zitten er Franstalige Belgische rappers bij, zoals Damso en Baloji, maar ook grote namen uit Frankrijk zoals Niska en Maître Gims hebben het over hem. Maar ook in de VS wordt over Lumumba gerapt. ‘This goes out to Che Guevara […] To Patrice Lumumba / Just trying to fight for what’s real and destroyed by his own people‘, zong Nas in My Country. Ook Killer Mike, bekend van Run The Jewels, had het over hem: ‘When them crackas ask why say we did it for Lumumba, fucker‘.

En dan is er nog Tupac Shakur, die in zijn autobiografie schreef dat hij als kind voorgelezen kreeg uit het werk van Lumumba. ‘Ze heeft me altijd geleerd om te denken dat ik de Zwarte Prins van de revolutie was’, schrijft Shakur over zijn moeder, die actief was bij de militante Black Panther-beweging. Meer zelfs, ook haar eerste echtgenoot engageerde zich voor die groepering en veranderde zijn naam naar… Lumumba Shakur.

Onder anderen de razend populaire Franse rapper Youssoupha en de Britse spoken word-artiest Saul Williams noemen Tupac en Lumumba in dezelfde adem. Huskens verklaart dat door hun status binnen de Black Atlantic. De term komt van historicus Paul Gilroy, die daarmee bedoelt dat de Afrikaanse diaspora’s aan beide kanten van de Atlantische Oceaan cultureel met elkaar verbonden zijn. Dat is het gevolg van de trans-Atlantische slavenhandel, legt Huskens uit. ‘Met de Afrikanen die in de VS en Europa als slaaf werden verkocht, is er ook cultuur meegekomen. Tussen Afrikanen in Afrika en mensen met Afrikaanse roots in de diaspora blijft er een innig cultureel contact. Het resultaat is een smeltkroescultuur waarin de Caraïben, de Afro-Amerikaanse gemeenschap in de VS en delen van Afrika één culturele sfeer vormen. Daarom is bijvoorbeeld iemand als Toussaint Louverture, de leider van de Haïtiaanse revolutie, een begrip bij mensen met Afrikaanse roots overal ter wereld, terwijl de gemiddelde blanke Amerikaan nog nooit van hem heeft gehoord. Ook de naam van Lumumba klinkt als een klok in de Black Atlantic.’

Fumée comme Patrice

Het zijn toch vooral Amerikaanse rappers die Lumumba laten opdraven in een canon vol zwarte helden. Zo rondt de activistische rapgroep X-Clan zijn nummer Raise The Flag af met een namenlawine, waarin Lumumba in één adem wordt vernoemd met burgerrechtenactivisten Marcus Garvey en Malcolm X, de leider van de Black Panther-beweging. Waar de moeder van 2Pac dus bij actief was, maar de band tussen Malcolm X en Lumumba is sterker dan dat. Malcolm X vernoemde zijn dochter naar Lumumba, noemde de rebellenleider in een speech “the greatest black man who ever walked the African continent” en voorspelde kort voor zijn dood dat hij zou worden vermoord voor hij echte macht zou hebben.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Franstalige rappers gaan doorgaans anders om om met de erfenis van Lumumba. Ze gaan verder dan namedropping en gaan dieper in op zijn leven. Maître Gims hangt zijn eigen levensverhaal aan dat van Lumumba in 22h45, Damso gaat met Graine de Sablier dieper in op zijn dood en gebruikt hem om zichzelf te positioneren in een actuele debatten: ‘Déter’ oui mais pour la mifa, j’partirai en fumée comme Patrice / Seul dans le coin, accusé à tort, j’suis ni Charlie ni djihadiste.’

‘De meeste rappers kiezen niet voor helderheid als ze het over de dood van Lumumba hebben en kiezen maar één deeltje uit het hele verhaal. Mythes die ontstaan zijn, zoals bijvoorbeeld dat de Britse veiligheidsdiensten erbij zouden betrokken zijn geweest, blijven zo in stand’, stelt Huskens vast.

De historicus ziet nog een aantal redenen waarom de naam Lumumba zoveel weerklank krijgt. ‘Zijn beloftes hebben nooit hun glans verloren, in tegenstelling tot die van politici die wel regeren en dus compromissen moeten sluiten. Lumumba is gestorven nog voor hij de kans kreeg om zijn plannen voor Congo waar te maken. De geschiedenis heeft hem nooit kunnen inhalen. Let ook op de tijdlijn: de onafhankelijkheid van Congo en de dood van Lumumba vallen bijna samen met de opkomst van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging in de jaren zestig.’

Dat Lumumba en bij uitbreiding Congo vandaag leven in de hiphop, ook de Belgische en de Vlaamse, is duidelijk. TheColorGrey liet het geboorteland van zijn moeder als een rode draad door zijn album Rebelation lopen. De Mechelse groep Soul’art monteerde beelden van de onafhankelijkheidsverklaring in de clip voor Money terug. Het bekendste voorbeeld komt van een witte rapper. Roméo Elvis bracht vorig jaar La Belgique Afrique uit, waarin hij onder meer rapt: ‘Vive notre économie / on n’en serait pas là sans les colonies.’ In het begin van het nummer sampelt hij ook ‘Handjes kappen / De Congo is van ons’, de racistische koorzang die enkele zwarte bezoekers van Pukkelpop twee jaar geleden te horen kregen.

En er zou nog veel meer postkoloniale hiphop kunnen aankomen, zegt Pasi. ‘Er zijn genoeg jonge Vlamingen met Congolese roots aan het rappen. Ik twijfel enkel of er veel van hen dat verhaal willen brengen. De meeste blijven politiek correct, het is ook niet makkelijk om op dat thema keihard uit te komen voor je mening. Het leeft wel in onze gemeenschap, maar velen zijn er nog niet klaar voor om zich uit te spreken.’

Meer info over het boek Lumumba in the Arts vindt u hier.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content