Supersaxofonist Kamasi Washington over kungfu, koortjes en trekkies: ‘Jazz of wiskunde? De keuze was snel gemaakt’

Saxofonist Kamasi Washington zette zichzelf drie jaar geleden op de kaart met het monumentale The Epic. Met de kersverse opvolger Heaven and Earth onder de arm strijkt hij straks neer op Jazz Middelheim.

De dubbelaar Heaven and Earth – vierdubbelaar als u aan plakken vinyl hecht – is een reis doorheen het innerlijk van de saxofonist (Heaven) en zijn ervaringen in de buitenwereld (Earth). En opnieuw is het een caleidoscopische jazztrip geworden waarop Washington alle remmen losgooit. Zijn vertrouwde kliek van The West Coast Get Down wordt bijgestaan door zangers, koren en strijkers. Zoals op het eerste nummer van het album, Fists of Fury, naar het themanummer van de gelijknamige Bruce Lee-film. Net als zijn maatje Kendrick Lamar blijkt Washington een kungfufan.

Kamasi Washington: En Fists of Fury is een van mijn all-time favourite movies. De arrangementen voor mijn versie heb ik jaren geleden al geschreven. Het is trouwens geen toeval dat zo veel muzikanten fan zijn van Bruce Lee en van kungfu houden. De bekende jazzbassist Stanley Clarke heeft zelfs een zwarte gordel in die sport. Er zijn behoorlijk wat gelijkenissen tussen jazz en martial arts. Het zijn twee kunstvormen die veel discipline en een hoge graad van techniek vergen. Jazzmuzikanten worden ten onrechte weleens aangezien als ‘vrije geesten’, die tussen hun optredens hun tijd spenderen met wijn drinken en achter de vrouwen zitten. (lacht) In werkelijkheid kies je met jazz voor een gedisciplineerd leven, uren en dagen aan een stuk oefenen, alleen op een kamer. Een echte jazzmuzikant schuimt de feestjes niet af. Die zit thuis te oefenen. Over kungfu bestaan soortgelijke misverstanden. Dat het vooral over vechten gaat. Dat het een vehikel voor geweld is. Maar ook daar draait het voornamelijk om discipline, om een graad van perfectie bereiken die weinig mensen ooit zullen kennen. En net zoals in de jazz verdwijnt op een bepaald moment de techniek en beland je in een andere, vrijere zone.

Als je de arrangementen voor jouw Fists of Fury al jaren geleden hebt geschreven, waarom staat het nummer dan nu pas op plaat?

Washington: Toen we aan de opnames van Heaven and Earth begonnen – in mei 2016, tijdens een tourpauze van twee weken – wist ik nog niet goed waarover het album moest gaan. We hebben meer dan tweehonderd shows gespeeld in 2016, waren dus constant onderweg. Elke dag een andere stad, elke week een ander land, en dus telkens andere manieren van denken, van doen en van leven. Elke plaats heeft haar eigen gebruiken, wat telkens andere ervaringen oplevert. We hadden dus veel om over te praten op de tourbus. Over de wereld, over bewustzijn, over wat realiteit precies is. Is het wat je rondom je hoort, ziet en ervaart? Of is de realiteit gewoon ons bewustzijn, wat er vanbinnen in ons omgaat? Dat die twee tegengestelde vormen van realiteit het thema van de plaat moesten worden, besefte ik ten volle toen ik The Space Travelers Lullaby schreef. We stonden ’s nachts met de bus in the middle of nowhere geparkeerd onder een heldere hemel met duizenden sterren. Alsof je het hele universum kon zien – in Los Angeles zijn we al blij als we twee of drie sterren spotten. (lacht)

Het deed me nadenken over de grenzeloze natuur van elk menszijn, het eindeloze potentieel daarvan. The world your mind lives in, lives in your mind.The Space Travelers Lullaby werd dus de eerste track op het Heaven-gedeelte van de plaat, die ons bewustzijn behandelt. Daartegenover staat dus Fists of Fury, als eerste track op het Earth-gedeelte, het feitelijk deel, als symbool van de strijd die we elke dag in ons alledaagse leven leveren.

The Epic besloeg maar liefst drie vinylplaten. Ook dit keer heb je je niet kunnen inhouden.

Washington: Goh, ik vind het nog meevallen. The Epic strekte zich uit over drie volumes van telkens zo’n zestig minuten. Heaven and Earth gaat daaronder, met twee delen van elk zeventig minuten.

A Love Supreme van John Coltrane duurt 33 minuten. Kind of Blue van Miles Davis klokt af onder de 45 minuten.

Washington: Oké, ik snap je punt. (lacht) Als ik één keer aan iets begin, blijf ik gewoon gaan, vrees ik. Ik raak zo gehecht aan wat ik aan het doen ben dat ik te allen prijze wil voorkomen dat ik moet afdingen op mijn visie. Het zijn ook niet zomaar wat liedjes op een hoop gegooid, hè. Ik wil wat vertéllen met mijn platen. Iets over de wereld waarin we leven en dat we die met z’n allen beter kunnen maken, als we maar willen. Als we het ons kunnen voorstellen, dan kunnen we het ook doen.

We moeten de macht over ons leven terugnemen. Al die presidenten, premiers, kanseliers… ze hebben enkel macht omdat we die aan hen geven. Ik denk dat ik mezelf mag beschouwen als een wereldburger, en overal ter wereld voel ik machteloosheid. Van Trump en milieuvervuiling tot alle negativiteit omtrent emigratie: de mensen verliezen grip op wat er rondom hen gebeurt. Maar onze éígen wereld kunnen we wel beter maken, daar hebben we wel macht over. Muziek maken is mijn bijdrage aan de wereld, zonder bemoeienissen van eender wie of wat. Muziek is mijn manier om mijn innerlijke wereld en de feitelijke wereld met elkaar te verbinden. Wel, als iedereen zijn eigen steentje zou bijdragen om van de wereld een betere plek te maken – zoals je je die voorstelt -, het zou meer verschil maken dan je zou denken.

Herinner je je nog het moment waarop je besliste om professioneel muzikant te worden?

Washington: Dat was toen ik aan de saxofoon begon. Je moet weten, ik kom uit een groot en muzikaal gezin. Ik heb drie zussen en drie broers. Elk van ons heeft op een bepaald moment een instrument gespeeld. Een van mijn oudere broers was een wonderkind aan de piano. In hem zag mijn vader – ook muzikant – het grote talent. Ik speelde ook muziek – we hadden daarin geen keuze thuis – maar ik was vooral bezig met wiskunde en wetenschappen toen ik jong was. Dat waren de vakken waarin ik uitblonk. In de middelbare school, tenminste. Toen ik me inschreef aan de universiteit werd ik aanvaard voor het hoofdvak fysica, niet voor muziek. Intussen was ik van drums via piano en klarinet bij de saxofoon beland en had ik de jazz ontdekt. Voor het eerst voelde ik alsof ik een stem had in de muziek. Ik voelde een connectie. In plaats van me aan te moedigen moest mijn vader me nu afremmen. De broertjes Bruner(bassist Stephen, alias Thundercat, en Ronald Jr., die beiden ook te horen zijn op Washingtons albums, nvdr.) kwamen constant over de vloer en we speelden in de garage soms tot vier of vijf uur ’s ochtends, ons niks aantrekkend van de buren. (lacht)

En tijdens die jamsessies besefte je dat je toekomst in de muziek lag?

Washington: Aan de universiteit bleken wiskunde en wetenschappen toch niet van hetzelfde leien dakje te lopen als in high school. Terwijl met mijn saxofoon de muziek als vanzelf kwam. De keuze was snel gemaakt. (lacht)

Vanwaar je voorliefde voor koren? Ze zijn prominent aanwezig op Heaven and Earth, net als op The Epic trouwens. Ik ken weinig jazzartiesten die ze zo prominent gebruiken: Donald Byrd op Brass with Voices en Max Roach met zijn album It’s Time. Veel meer ken ik er niet.

Washington: De platen die je noemt, zijn sowieso een invloed. Maar de kerk waar mijn oom orgel speelde met zijn groep was nog belangrijker. Niet lang nadat ik aan mijn vader had verteld dat ik saxofoon wilde spelen, nam hij me mee naar die kerk, om deel uit te maken van de band. Daar heb ik eigenlijk écht leren spelen, en daar is ook mijn fascinatie voor koren begonnen. Maar de plaat die me helemáál die richting heeft uitgedreven is de Psalmensymfonie van Igor Stravinsky.

Charlie Parker, John Coltrane, Miles Davis: allemaal werden ze beïnvloed door Stravinsky. Leg dat eens uit.

Washington: Voor de duidelijkheid: dat is geen diss naar andere componisten. Ik heb niks tegen Vivaldi of zo, weet je wel? (lacht) Maar Stravinsky’s composities hebben een zekere harmonieuze intensiteit en melodieuze complexiteit die verwant is aan jazz. Hij is niet de enige, hoor. Prokofjev, en vooral zijn Romeo and Juliet: dat is bijna bebop. Ik denk dat jazzmuzikanten met klassieke componisten dwepen omdat jazz een van de eerste kunstvormen was waarmee Afro-Amerikanen uitdrukking aan hun intellectuele vrijheid konden geven. Er wordt veel gezegd en geschreven over de fysieke brutaliteit van de slavernij, maar de mentale brutaliteit was minstens even erg. Honderden jaren werd het intellect van vele, vele briljante mensen onderdrukt. Ze mochten enkel de meest afstompende klusjes uitvoeren. Toen de slavernij werd afgeschaft, resulteerde dat dus in een explosie aan expressie, en een drang bij Afro-Amerikanen om cultuur op te snuiven. Jazz is daar een gevolg van. Als je als muzikant dan een gelijkgestemde ziel ontdekt aan de andere kant van de planeet, geeft dat hoop.

Door die stemmen hoor ik nog een andere invloed in sommige van je songs. Ik hoop dat je niet beledigd bent, maar in A Space Travelers Lullaby ontwaar ik echo’s van de begintune van Star Trek.

Washington: (lacht) Da’s een goeie! Maar nu je het zegt, er zijn wel wat gelijkenissen. En ik vind Star Trek te gek, zeker de originele reeks. Nee, hoor, niets beledigends aan. I’m a Trekkie, all the way!

Live long and prosper!