‘Met zijn oude blackfacezonde bewijst David Byrne dat zelfs een wijs man fouten kan maken’

Talking Heads-icoon David Byrne schminkte zich zwart in een oud, surrealistisch promofilmpje. De uitdaging is of we uit zijn eerlijkheid en gratie lessen kunnen trekken, schrijft Knack Focus-redacteur Jonas Boel.

‘David Byrne Speaks Out After Resurfaced Blackface Video’

‘David Byrne Apologises For Wearing Blackface In 1984’

‘Talking Heads Singer David Byrne Says Sorry For Blackface’

Voor wie er de koppen van BBC, The Guardian, CNN, Billboard, en zowat elk ander nieuws- en/of muziekmedium op nasloeg de voorbije dagen leek het alsof David Byrne in dezelfde storm terecht gekomen was als Canadees premier Justin Trudeau, de makers van Little Britain en The Office US, presentator Jimmy Kimmel, en – we kunnen er niet omheen – Joyce De Troch, de bleekste en blondste Zwarte Piet-fan van de hele wereld.

Allemaal gingen ze recent door het stof omdat ze zichzelf, of hun personages, in een recent of niet zo recent verleden zwart of bruin hadden geschminkt, om iemand met Afrikaanse roots te ‘spelen’. Blackface dus, zoals het gebruik bekend staat. Beledigend, racistisch, en zelfs voor mensen die het met die zwarte schmink niet persé slecht bedoel(d)en – we kijken expliciet níet naar jou, Joyce – dwaas en onverstandig.

In het geval van Byrne gaat het over een soortement promofilmpje, bedacht naar aanleiding van Stop Making Sense, de legendarische concertfilm die Talking Heads met regisseur Jonathan Demme maakte in 1984. Daarin zien we Byrne in z’n iconische XXL-kostuum die geïnterviewd wordt door zichzelf, verkleed als verschillende personages.

videohttps://i.ytimg.com/vi/dE-mxVxFXLg/hqdefault.jpgDavid Byrne Interview

Surrealisme ten top. Alsof pakweg David Lynch in 1984 het zaadje plant voor de satirische talkshow Between Two Ferns with Zach Galifianakis. En ja, we zien Byrne niet alleen als vrouw maar ook als een licht- en donkerbruin personage – een halve persiflage op Michael Jackson lijkt het zelfs, destijds op de piek van zijn populariteit.

Hoe dan ook, David Byrne in blackface. ‘Nu ik mezelf terugzie in die verschillende personages, inclusief met zwart en bruin gezicht, moet ik toegeven dat het een grote inschattingsfout was, die een gebrek aan echt begrip toont’, schreef hij op één september via Twitter, nadat een journalist hem had herinnert aan de bewuste sketch. ‘It’s like looking in a mirror and seeing someone else you’re not, or were not, the person you thought you were’.

Byrne was ‘dankbaar’ dat iemand hem attent had gemaakt op het filmpje – dat trouwens als sinds 2007 op YouTube te vinden is, en niet uit het niets ‘resurfaced’ zoals Billboard suggereert – zodat hij zelf de kans kreeg om één en ander recht te zetten. Wijs en erudiet, zoals we de man al lang kennen.

Zijn laatste tweet is de mooiste: ‘One hopes that folks have the grace and understanding to allow that someone like me, anyone really, can grow and change, and that the past can be examined with honesty and accountability’ – ‘je kan hopen dat mensen de gratie en het begrip hebben, om iemand zoals ik, gelijk wie, toe te laten om te groeien en te veranderen, en dat het verleden onder de loep kan genomen worden met eerlijkheid en verantwoording’.

De David Byrne van 2020 zou zichzelf nooit zwart schminken, zoveel is duidelijk. Zelfs niet voor een surrealistisch filmpje, waarin hij vooral de draak lijkt te steken met zichzelf als conceptueel kunstenaar, en ook een beetje met de muziekpers.

De David Byrne van 1984 had, als we dan toch in het verleden spitten, met de hulp van Brian Eno vier jaar eerder via het Talking Heads-album Remain in Light de witte new wave-hipsters van New York en verre omstreken geïntroduceerd tot de funky polyritmes van de Nigeriaanse afrobeatpionier Fela Kuti, wiens album Afrodesiac uit 1973 veelvuldig geciteerd werd als een inspiratiebron.

Ritmische tekstregels als ‘Facts are simple and facts are straight/ Facts are lazy and facts are late’, uit Crosseyed and Painless, waren beïnvloed door old school-rappers als Kurtis Blow. Twee jaar voor Remain In Light scoorde Talking Heads trouwens al zijn eerste grote hit met Take Me To The River, een cover van soullegende Al Green.

360459Talking Heads – Topic1.0https://www.youtube.com/channel/UCCmr_pJ7az1JfWUiujsiHWghttps://i.ytimg.com/vi/jQpSJC-K4u4/hqdefault.jpgvideohttps://www.youtube.com/

Aha! Culturele toe-eigening! Of niet? Weet iemand nog waar de grens precies ligt?

Want als Adele in een Jamaicaanse vlag-bikini en met Afrikaans geïnspireerde dotjes in het haar al een brug te ver is – ‘Adele slammed for wearing Bantu knots, Jamaican flag bikini’ – dan is de grens tussen bepaalde culturen appreciëren of huldigen, en diezelfde cultuur uitbuiten of ridiculiseren tegenwoordig wel gevaarlijk dun.

Hoe dan ook, David Byrne in blackface. Niet oké, ook niet in een obscuur promofilmpje van 36 jaar geleden. Maar uit het bewuste filmpje kunnen we ook iets leren. ‘One never must underestimate the power of a good hairdo’, bijvoorbeeld. Maar toch vooral ‘music is very physical, often the body understands it before the head’, een hele mooie.

Ook een goede: ‘De uitdaging is, kan ik de ideeën nemen die overal rond ons zweven, en ze in een awkward white-man attitute and body kan steken’, in 2018 op een vraag van Rolling Stone over culturele toe-eigening. En laten we ook niet vergeten dat David Byrne met z’n label Luaka Bop onder meer Zap Mama en William Onyeabor aan de wereld introduceerde.

Met z’n oude blackfacezonde bewijst David Byrne dat zelf een wijs en gul man in de loop van zijn leven fouten kan maken. De uitdaging is niet alleen of we ze hem kunnen vergeven, maar ook of we uit zijn huidige eerlijkheid en gratie een les kunnen leren, en groeien. Ik geloof van wel.