In memoriam: Bill Withers, de soulreus in salopette die bedankte voor glitter en glamour

. © Getty Images
Jonas Boel
Jonas Boel Jonas Boel is medewerker van Knack Focus

Met Bill Withers verloor de muziekwereld gisteren een legende, die ondanks grote successen altijd bescheiden is gebleven. Een anti-superster, maar een geboren verteller.

Toen Bill Withers op een prille, zonnige voorjaarsdag poseerde voor de foto die in mei 1971 de cover van zijn debuutalbum zou worden, zag hij er exact uit zoals de titel beloofde: Just As I Am. De 32-jarige Withers leunt glimlachend in T-shirt en jeans ontspannen tegen een muurtje, terwijl hij in z’n rechterhand zijn metalen lunchbox vasthoudt.

Het is middagpauze in de fabriek waar hij werkt, aan toiletten bestemd voor de vliegtuigen van Boeing. Tijdens de fotosessie lachen z’n werkmakkers achter zijn rug in hun vuistje. Drie maanden later heeft Withers een Amerikaanse nummer één-hit te pakken, Ain’t No Sunshine, in maart 1972 goed voor een Grammy.

Nog voor z’n muziekcarrière goed en wel begonnen was, lag Withers’ nalatenschap al vast. ‘Bill Withers is the closest thing black people have to a Bruce Springsteen‘, zei Questlove, opperhoofd van The Roots, vijf jaar geleden. Bill Withers was de zanger van de gewone man, de soulreus die ondanks zijn vele hits en supersterstatus bedankte voor glitter en glamour, die liever in salopette aan zijn liedjes schaafde dan in smoking rode lopers afdweilde.

Down to earth. Wijs. Genereus. De man die met Lean On Me de hele wereld een troostende schouder aanbood, en miljoenen romantische dates in goede banen leidde met klassiekers als Lovely Day en Just The Two Of Us.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

William Harrison Withers Jr. had er een harde jeugd en negen jaar in dienst van de US Navy opzitten, toen hij zich een goedkope gitaar aanschafte en besloot iets te proberen in de muziek. Clarence Avant, baas van het kleine Sussex-label, hoort potentieel in zijn demo’s en schakelt Booker T. Jones, van de legendarische Booker T. & The MG’s, in om een album in te kleden. Al Jackson, Jr., Donald Dunn, Booker T. zelf: mannen die de platen van soulmonumenten als Otis Redding, Sam & Dave, en Wilson Picket vol speelden.

Ook uitgenodigd in de begeleidingsband: bassist en countryrockpionier Chris Ethridge, en Stephen Stills van megasterren Crosby, Stills, Nash & Young. Withers, die recht van de fabrieksband de studio binnenwandelde, is behoorlijk van zijn melk en nerveus. Tot Graham Nash hem moed inspreekt: ‘Hij kwam voor me zitten, en zei: ‘je weet niet hoe goed je bent’, zo vertelde Withers in 2015 aan Rolling Stone. ‘I’ll never forget it’.

Bill Withers zal de volgende veertien jaar grote hits scoren, vele albums verkopen, prijzen verzamelen en zich ontpoppen tot een gepassioneerd, gevierd liveperformer. Maar hij zal ook altijd de eenvoudige fabrieksjongen in jeans blijven, een gesettelde, volwassen laatbloeier die als componist, muzikant en zanger plots op gelijke hoogte stond met grote, Afro-Amerikaanse singer-songwriters als Bobby Womack, Sly Stone, Marvin Gaye en Stevie Wonder. Die laatste mocht in 2015 Withers introduceren tot de Rock & Roll Hall of Fame.

‘I think I’m kind of like pennies’, zei Withers ooit over zichzelf en zijn muzikale erfenis. ‘You have them in your pocket but you don’t remember they’re there’. Kleingeld, zegt ie!

Het is waar. Veel van Withers’ bekendste, maar vooral ook minder bekende maar niet minder magnifieke songs op albums als Still Bill (1972), de mijlpaal +’Justments (1974) en de laatste uitschieter Menagerie (1977) schitteren in hun briljante eenvoud. Zonder duidelijke parameters, dwars van vakjes, vrijelijk en organisch slalommend tussen soul, folk, gospel, rock en funk. Eigenzinnig, maar vertrouwd, zoals de kleine klutters in uw broekzak.

Bill Withers is zo vertrouwd dat de meeste mensen hem kennen zonder hem te kennen. Hetzij van Lovely Day in de karaokebar, hetzij van Just The Two of Us, zijn duet met Grover Washington, Jr, uit 1981, al dan niet in de versie uit 1998 van de toenmalige fresh prince van Hollywood, Will Smith. No Diggity, in 1996 dé doorbraakhit voor Blackstreet en Dr. Dre, is opgebouwd rond een sample van Grandma’s Hands, een in gospel gedrenkte song op Withers’ debuut.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Use Me werd succesvol gecoverd door Isaac Hayes, Ike & Tina Turner, Mick Jagger, Ben Harper en – memorabel – door Grace Jones, op haar klassieke album Nightclubbing (1981). Michael Kiwanuka wordt tot in den treure vergeleken met Bill Withers, en terecht.

Ook D’Angelo staat bij hem in het krijt, net als Paul Weller, Lambchop, Raphael Saadiq, Gregory Porter, Lenny Kravitz, John Legend en José James, die in 2018 met het coveralbum en de tournee Lean On Me hommage bracht aan de songsmid met de gouden bariton.

Bill Withers had trouwens de coolste liveband ter wereld. Surf via YouTube naar zijn passage in het legendarische muziekprogramma Old Grey Whistle Test van BBC, of zijn verschijning in het Duitse Beat Club, allebei in 1972. Coolste. Band. Ooit. Check op Spotify zijn livealbum Live At Carnegie Hall, uit 1973. Een tijdloze, strakke, maar soulvol ontspannen performance. Blijf vooral hangen bij Lean On Me, en hoor – nee, voél – de catharsis opstijgen vanuit het publiek.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

‘The idea is to survive your odyssey – and if you can make a couple of things happen in your favour, cool’, zo nuchter omschreef Withers het leven en de artistieke roeping. Overleef je reis, en maak er onderweg het beste van. Withers had niet het magnetisch aura van Marvin Gaye, het koppige karakter van Bobby Womack of de experimenteerdrift van Stevie Wonder. Hij had wel de songs en de stem, en die waren genoeg.

Bill Withers was zo vertrouwd en bescheiden dat niemand eigenlijk doorhad dat de man in 1985, na zijn laatste (en overbodige) album Watching Me Watching You, geruisloos besloot om op pensioen te gaan. Een manager heeft hij nooit gehad. Met zijn tweede, bemoeizieke platenfirma Columbia lag hij constant overhoop. Na veertien jaar muziekcarrière, goed voor acht langspelers, zette Bill Withers er simpelweg een punt achter.

‘It’s not like my whole life was wrapped up in this entertainer thing’, blikte hij terug in Rolling Stone. Hij ging in de bouw, investeerde in vastgoed, en in zijn gezin. ‘Er is geen regel die zegt dat je leven moet bestaan uit één ding’, aldus de drievoudig Grammy-laureaat.

Elk aanbod om opnieuw te touren of richting studio te trekken legde hij naast zich neer. Ook Questlove, de man die hem met Springsteen vergeleek, ving keer op keer bod. Hij producete ter sollicitatie een album voor Al Green, een tijdsgenoot van Withers, en maakte een plaat met diens goede vriend Booker T. Jones, maar Withers zelf hield telkens de boot af. ‘Ik geef niet op, hij is mijn held’, aldus Questlove. Het heeft niet mogen zijn.

‘A songwriter’s songwriter’, zo noemde Brian Wilson van The Beach Boys Bill Withers, gisteren op Instagram. Een anti-superster, maar een geboren verteller.

‘Young and old, we all have stories / That we must try to sell/ Tales of how you get to heaven/ And how we been through hell’.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content