‘Famke wie?’ 2017 was het jaar van de culturele generatiekloof

De Nederlandse Famke Louise: zelden kreeg een achttienjarige zoveel haat over zich heen. © .
Geert Zagers
Geert Zagers Journalist bij Knack Focus

Ja, Despacito was de Macarena van 2017, maar het is geen schande als u die zomerhit nog altijd niet gehoord heeft. De culturele generatiekloof is gewoon een flink stuk groter geworden.

‘Wie is Famke Louise en wat heeft zij in godsnaam gedaan?’ kopte de Volkskrant eind vorige maand. Omdat u zich op dit eigenste moment exact hetzelfde afvraagt: Famke Louise is een achttienjarige Nederlandse die net haar eerste videoclip Op me monnie heeft uitgebracht. Speciaal ding, die video. Een heel erg blank tienermeisje met hiphopvlechtjes rapt in een Aziatisch restaurant zinnen als ‘Ik laat die haters huilen met een smile op m’n selfie’, terwijl ze uitvoerig met haar middelvingers staat te zwaaien. Gebruikt ook nogal vaak het woord ‘sanny’, wat Surinaamse straattaal voor ‘ding’ – of in dit geval: ‘cocaïne’ – blijkt te zijn. De video had iets van Holland in da hood kunnen zijn, mocht die referentie u nog iets zeggen. Uitlachhiphop. Alleen: Op me monnie verzamelde in één week tijd drie miljoen views op YouTube. Ondertussen zit de track al boven de zeven miljoen views en meer dan vier miljoen plays op Spotify. Dat zijn verbazingwekkende cijfers. Zeker voor een achttienjarige die niemand kende.

Rockstar van Post Malone of Mask Off van Future: het zijn grote hits die u niet kent van artiesten die u niet kent die voordien al bekend waren, maar niet bij u.

Of toch niemand die de Volkskrant leest.

Het was ook niet de eerste keer dat we die krantenkop dit jaar lazen. ‘Who is Cardi B?’ schreef CNN in september nadat een onbekende vijfentwintigjarige Taylor Swift van de troon had gestoten en als eerste vrouwelijke rapper in twintig jaar een nummer-éénhit had gescoord. ‘Who is Big Shaq?’ kopte NME in oktober nadat de grimeparodie Man’s Not Hot uit het niets in de charts was opgedoken. ‘Qui est Vargasss92?’ schreef La Libre na diens uit de hand gelopen bijeenkomst op het Brusselse Muntplein. Ariana Grande is de derde meestgevolgde persoon op Instagram – met meer volgers dan Beyoncé en Cristiano Ronaldo – en toch vond Der Spiegel het na de aanslag in Manchester nodig om het stuk ‘Wer is Ariana Grande?’ te schrijven. In Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad was dat ‘Wie is Ariana Grande?’

Het leek wel alsof niemand het afgelopen jaar nog een flauw benul had van waar de kids naar luisterden.

Kent u dat gevoel dat u op een feest staat, een onbekend nummer door de boxen schalt en iedereen de tekst blijkt te kunnen meezingen behalve u? Wel, de kans bestaat dat dat uw 2017 was. De zomerhit van het jaar was Despacito, maar het kan zijn dat u het nummer pas in september voor het eerst gehoord hebt. Het is geen schande als u Taylor Swift nog altijd niet van Katy Perry kunt onderscheiden en geen idee hebt van wat een Camila Cabello is. En ja, u zou Shape of You van Ed Sheeran herkennen, maar dat de tweede meestbeluisterde plaat van het jaar eentje van Drake is, wist u niet. Laat staan dat die plaat eigenlijk een playlist is.

Op me monnie, de eerste videoclip van FAMKE LOUISE, verzamelde in één week drie miljoen views.
Op me monnie, de eerste videoclip van FAMKE LOUISE, verzamelde in één week drie miljoen views.

Wel, daar is een goede reden voor.

U weet die dingen niet omdat het niet de bedoeling is dat u ze weet.

De popindustrie is het jongste jaar ingrijpend aan het veranderen, en Famke Louise is daar het perfecte voorbeeld van. Het succes van Op me monnie kwam niet uit het niets. Famke Louise was al bekend. Als vlogger – iemand die haar dagelijkse leven deelt op YouTube – had ze al meer dan 200.000 volgers. Haar selfies bereiken op Instagram 350.000 mensen. Iets waar ze naar eigen zeggen in een goede maand zesduizend euro bruto mee verdient. Daar kwamen haar fans dus vandaan.

Dat patroon keert al het hele jaar terug. Cardi B was al voor haar muziekcarrière een Instagramcelebrity met een grote mond en tien miljoen volgers. Big Shaq was een personage van Michael Dapaah, een Britse internetcomedian met een miljoen kijkers op YouTube die een van zijn parodieën viraal zag gaan. Famke Louise, Cardi B en Big Shaq hadden u niet nodig om een hit te hebben. Hun eigen fans volstonden.

Meer en meer is dat hoe de popindustrie werkt. Artiesten vinden hun fans via het internet, communiceren met hun fans via het internet en scoren hun hits via het internet. En tenzij u een fan bent, maakt u daar geen deel van uit.

Want dat is het grote verschil met hoe het vroeger was. Omstreeks 1999 hoefde je geen Britney Spears-fan te zijn om Baby One More Time te kennen, hoefde je geen tienermeisje te zijn om Take That van Backstreet Boys te onderscheiden en zou de naam ‘Ricky Martin‘ geen moeilijk antwoord zijn in Blokken. Dat waren artiesten die wel degelijk op de jeugd mikten maar ze deden dat via de traditionele kanalen. Carrières werden gebouwd op radiohits, persinterviews en videoclips op MTV. En dus was de kans groot dat zelfs de gemiddelde veertigjarige Cristina Aguilera al eens zag passeren tijdens het zappen of een nichtje een cd van Jennifer Lopez zag krijgen met Kerstmis. De muziek was niet voor een veertigjarige bedoeld, maar die kwam die songs wel tegen. Of toch vaak genoeg om te weten wie Jenny from the Block was.

POST MALONE: bij de meest gestreamde artiesten van 2017.
POST MALONE: bij de meest gestreamde artiesten van 2017.© Getty Images

Er zullen wel anderen zijn die haar voor geweest zijn, maar de eerste keer dat het opviel dat er iets aan het veranderen was, was toen Taylor Swift 1989 uitbracht. Een plaat waarmee ze evenveel records brak als Adele, maar dat deed ze zonder de waanzinnige bekendheid. Taylor Swift gaf geen rist persdagen en had geen radiohits om haar plaat te promoten, maar bracht haar platen hoofdzakelijk via het internet aan de man. Meer dan eender welke andere artiest van haar kaliber leek Swift enkel nog met haar fans te communiceren via Twitter, Tumblr en Instagram.

Sindsdien is dat proces steeds radicaler geworden. Traditionele media, radiohits en platenverkoop zijn een leuke extra, maar geen noodzaak meer. Famke Louise scoorde een pophit via haar YouTube-vlog. Cardi B deed het eerst via Instagram en dan via de invloedrijke Spotify-playlist RapCaviar. Post Malone – een van de meestgestreamde artiesten van 2017 – deed het via SoundCloud. Meer dan ooit deed de popcultuur dit jaar zijn ding via Snapchat, YouTube, Spotify-playlists en Instagram. En dat zijn allemaal plekken waar u hen niet toevallig tegenkomt. Het resultaat is de vaststelling van vandaag. Rockstar van Post Malone, Mask Off van Future of It Ain’t Me van Kygo en Selena Gomez: stuk voor stuk zijn het grote hits die u niet kent van artiesten die u niet kent die voordien al bekend waren maar niet voor u.

2017 was een hard jaar om mee te zijn.

Nog even over Famke Louise. de Volkskrant vroeg zich af waarom Op me monnie zoveel haat genereerde. Ja, zinsneden als ‘Alles is mogelijk/ Ben op dingen ongelofelijk’ waren behoorlijk infantiel, er zat heel veel Auto-Tune op haar stem en Famke Louise deed aan flink wat culturele toe-eigening. Maar dat is geen verklaring voor de golf van haat die ze over zich heen kreeg. Op me monnie kreeg massaal duimpjes omlaag op YouTube. De meest gelikete comment op Vroom, haar tweede single, was ‘Wie nog meer terminale oorkanker gekregen?’ 13.000 negatieve likes. Zelden kreeg een achttienjarige zoveel haat over zich heen.

ARIANA GRANDE heeft meer volgers op Instagram dan Beyoncé en Cristiano Ronaldo.
ARIANA GRANDE heeft meer volgers op Instagram dan Beyoncé en Cristiano Ronaldo.

Wat allicht ook de bedoeling was.

U moet weten: ‘gehaat worden’ is zowat de unique selling proposition van Famke Louise. Behalve een vlogster is ze ook het liefje van Snapking, een van Nederlands meest notoire vloggers. Afgelopen zomer haalde hij nog het nieuws nadat hij zijn jeugdige fans had afgezet door ze naar een betaalnummer te laten bellen. Famke Louise heeft dat imago wat overgenomen. Tot haar meest bekeken vlogfilmpjes behoren dingen als ‘TEPELPIERCING GEZET!’, ‘NAAKT DE SAUNA IN!!!!!’ en ‘DRONKEN IN IBIZA?’

Eén tip voor wie zich stokoud wil voelen: kijk eens naar een vlog.

Het gekke is: pas met al die context wordt duidelijk waarom Op me monnie zoveel hits haalt. Het gaat niet om dat nummer alleen. Het gaat om alles errond. Het is bijna het verhaal van een tv-reeks, waarin Famke Louise zich als de lokale Lannister verkoopt. Of de lokale Frank Bomans, als Vlaamse fictie meer uw ding is.

En ook dat patroon kwam dit jaar opvallend vaak terug. Taylor Swift kondigde Look What You Made Me Do, de eerste single van Reputation, aan door een slang op Instagram te zetten, die massaal door haar fans werd opgepikt. We gaan niet nog eens uitleggen wat die slang precies betekent – iets met Kim Kardashian die Swift een serpent had genoemd en Swift die zich dat nu toe-eigende. Waar het om draaide, was dat ze het kón:met één emoji een leger fans mobiliseren. Dat lukt alleen maar omdat Taylor Swift niet stopt bij haar muziek: ze is een verhaal met goeden (The Squad), slechten (Kim Kardashian), ex-lieven (Calvin Harris, Tom Hiddleston) en plotlijnen (de strijd met Katy Perry).

Idem bij Beyoncé. De foto waarmee Beyoncé in mei haar zwangerschap aankondigde, leek wel een fotozoektocht voor de fans naar visuele referenties en verborgen hints – niet zo gek veel anders dan een affiche van een nieuw Game of Thrones-seizoen. Nadat Jay Z vorige maand bekend had gemaakt dat hij Beyoncé bedrogen had, ging het hele internet in de lyrics van Lemonade speuren naar hints en tips van hoe ze het hadden kunnen weten. Elke artiest probeert vandaag een soort Game of Thrones te zijn. Op zich is dat wat er vroeger in de tabloids en roddelmagazines gebeurde, alleen hebben de artiesten nu zelf de volledige controle over het verhaal.

Zo word je in 2017 een popidool. CARDI B was al vóór haar muziekcarrière een Instagramcelebrity.
Zo word je in 2017 een popidool. CARDI B was al vóór haar muziekcarrière een Instagramcelebrity.

Het bizarre is dat popcultuur meer en meer die voorkennis vereist. Je hebt een handleiding nodig om de videoclip van Look What You Made Me Do te begrijpen en enige kennis van de vlogwereld om de haat tegen Famke Louise te snappen. Heb je die handleiding en die kennis niet, dan heb je geen idee meer waar de rest het over heeft. De culturele generatiekloof is niet alleen breder geworden in 2017, maar ook een stuk dieper.

Een voorspelling: van de volgende Taylor Swift kent u niet eens de naam. Pop is meer en meer een gesloten systeem aan het worden, waarin artiesten via hun eigen kanalen met hun fans communiceren, via hun eigen kanalen hun muziek verkopen en hits kunnen scoren zonder dat de rest dat merkt. En wie geen fan is, begrijpt er sowieso niets van.

Dus nee, het ligt niet aan u.

Het ligt aan hen.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content