De stille woede van Jamila Woods: ‘Hiphop is geen buffet waar je passeert om je bordje te vullen’

Legacy! Legacy! heet haar uitstekende nieuwe album, vol warme r&b en soul. Maar feliciteer Jamila Woods er niet mee dat ze daarop gewichtige thema’s als discriminatie en seksisme zo verrassend positief en zacht tackelt.

Jamila Woods: Die opmerking krijg ik wel vaker, en ik weet zeker dat je het goed bedoelt, maar ik weiger het te zien als een compliment. Alsof het een prestatie is, om als Afro-Amerikaanse vrouw je woede niet te tonen, snap je? Not being angry is not a compliment. Ook ik voel verontwaardiging en kwaadheid, alleen klinken die blijkbaar niet zoals verwacht wordt van iemand zoals ik. Het cliché van de kwade zwarte, weet je wel.

Ook in bedachtzame poëzie kan kwaadheid zitten?

Woods: Precies. Vroeger, toen ik vooral als dichteres actief was, viel dat blijkbaar ook al op. Ik kreeg toen vaak de opmerking dat ik ‘zo stil praatte’. (lacht) Ik ben van nature nogal introvert, dus zo vreemd is dat niet. Voor Miles Davis, over wie ik op Legacy!Legacy! een song geschreven heb, was het zelfs een bewuste tactiek. In meetings met hoge piefen praatte hij altijd zo stil mogelijk, omdat hij de andere kant van de tafel zo verplichtte om zich naar hem toe te buigen. Zo zie je maar: je hoeft niet te roepen om de aandacht op te eisen.

Of op tafel te kloppen om een statement te maken: in Eartha, over Broadway- en jazzlegende Eartha Kitt zing je in het refrein ‘I don’t wanna compromise’. Niet categoriek, maar vrolijk, triomfantelijk bijna.

Woods: Er bestaat een documentaire over Eartha Kitt (All by Myself uit 1982, nvdr.) waarin een journalist haar vraagt of ze compromissen zou sluiten mocht ze de man van haar leven tegenkomen. Ze lacht hem gewoon vierkant uit. (lacht) Die positieve attitude, die zelfverzekerdheid waarmee ze in het leven stond, die wilde ik ook in die song vatten.

Zijn er omstandigheden waarin je bereid bent tot compromissen?

Woods: Sure. Mijn beste vriendin is veganist en ik niet. Ik ben op- gegroeid in een overwegend blanke middenklassewijk in Chicago. Geloof me, ik weet wat compromissen zijn. (lacht)

Drie jaar geleden deed je mee op White Privilege II, een single van de blanke rapper Macklemore die nogal wat stof deed opwaaien. Veel mensen vonden het ironisch hoe hij zijn blanke privileges gebruikte om het thema blanke privileges aan te kaarten, en hij kreeg langs verschillende kanten de wind van voren. Hoe kijk jij daarop terug?

Woods: Ik had nog nooit samengewerkt met iemand die zo bekend was en ik had nog nooit geschreven met een voornamelijk blank publiek in het achterhoofd. (sarcastisch) Jaaa, vréémd, hè! Wat de kritiek op die song betreft: we zijn heus niet over één nacht ijs gegaan en ik vond het sterk van Macklemore dat hij zichzelf voor al die kritiek heeft opengesteld. Dat kan ik alleen maar toejuichen, en ikzelf heb er ook veel door geleerd.

‘Your silence is luxury, hiphop is not luxury’, zeg je aan het einde van dat nummer. Wat bedoel je daar precies mee?

Woods: Het eerste deel van die zin verwijst naar een beroemde uitspraak van Martin Luther King, die zei dat niet de woorden van onze vijanden maar de stilte van onze vrienden belangrijk is. Het tweede deel is gebaseerd op ‘poetry is not a luxury’, een tekst van activist en dichteres Audre Lorde. Het gaat over de luxe niet hebben om enkel l’art pour l’art te maken. Het gaat over kunst als noodzaak. Hiphop is geen gratis buffet waar je passeert om lukraak je bordje te vullen. Als je de cultuur adopteert, zeker als blanke, neem er dan ook het volle gewicht en de hele geschiedenis bij, dát wil ik zeggen.

In de song Muddy, over bluesicoon Muddy Waters, zing je iets gelijkaardigs: ‘Oh, you stole my name / Now you’re just a phony / You’re shootin’ for the stars / I’d rather stay muddy.’

Woods: Is het je nog niet opgevallen dat blanke artiesten die succes hebben binnen een genre als r&b of rap daar extra voor beloond of gevierd worden? Maar telkens als pakweg Justin Timberlake een award krijgt voor ‘beste r&b’, wordt de zwarte oorsprong van die muziek een beetje verder uitgegomd. Voor alle duidelijkheid: ik heb niks tegen blanke soul of witte rappers, maar in vele gevallen gaat de commercialisering van zulke genres gepaard met het langzaam uitwissen van de originele, zwarte pioniers.

Zoals The Rolling Stones die in Chicago gingen opnemen en daar hun voorbeeld Muddy Waters het plafond van de studio zagen schilderen?

Woods: Je snapt het. (lacht)

En dan te denken dat er nog steeds mensen zijn die er geen graten in zien om met schmink op hun gezicht te doen alsof ze zwart zijn. Blackface blijft een ding.

Woods: Of blanke college kids die zich met Halloween verkleden als gangstarapper. Beseffen die mensen niet hoe pijnlijk dat is? Onze cultuur is geen lollig kostuum dat je kunt aan- en uittrekken wanneer je wilt, hè. En dat geldt evengoed voor native Americans of latino’s. Zie je, ik kan me best kwaad maken als het moet. (glimlacht) Maar ik zing of dicht toch liever.