Jim James solo in de Botanique: verduisteren en verhelderen in één ademstoot

U kent hem wellicht al als frontman en songleverancier van My Morning Jacket. Maar dit keer kregen we in Brussel de unieke gelegenheid om Jim James ook eens in intieme omstandigheden solo en unplugged aan het werk te zien. We hebben het ons geen moment beklaagd.

Aan productiviteit heeft het de zanger uit Louisville, Kentucky nooit ontbroken: het afgelopen jaar bracht hij niet één, maar twee nieuwe platen uit. Uniform Distortion en Uniform Clarity vormen een tweeluik waarvan de onderdelen elk een andere kant van de medaille tonen. De eerste, die haastig werd ingeblikt met een powertrio, klinkt slordig en chaotisch en staat in het teken van de overdaad aan prikkels waar we dagelijks aan bloot worden gesteld. Via allerlei nieuwsbronnen en sociale media krijgen we dermate veel informatie aangereikt dat we door het bos al lang de bomen niet meer zien. De songs zijn een impliciete kritiek op het Trumptijdperk, waarin feiten als fake news worden weggezet en de waarheid doelbewust wordt verdraaid of verdoezeld door reclamemakers of politici die er hun eigen agenda op na houden.

Op de tweede langspeler staan afgekloven, akoestische soloversies van precies dezelfde songs, al worden ze aangevuld met twee extra tracks. Waar Uniform Distortion verduistert, moet Uniform Clarity verhelderen. Nu de liedjes ontdaan zijn van het aan Crazy Horse, stonerrock of metal refererende gitaargeweld en de bewust modderig gehouden klank, merk je pas echt hoe goed ze zijn. Op Uniform Clarity gooit Jim James alle overtollige ballast van zich af en probeert hij vooral inzicht te verschaffen. Het is alsof hij een spons over een bewasemde ruit haalt en je plots weer duidelijk kunt zien wat er zich in de buitenwereld afspeelt.

Tijdens zijn huidige akoestische solotournee brengt Jim James sobere, afgekloven versies van songs uit zijn hele carrière, dus ook van My Morning Jacket. Het resultaat leunde dit keer meer aan bij sepiakleurige folk dan bij de in onvoorspelbare richtingen evoluerende southern rock van zijn reguliere band, waarmee hij de jongste twintig jaar zijn naam heeft gevestigd.

Hypocrisie ten top

Gekleed in een lange regenjas, oogde James op het podium een beetje als een Southern gentleman uit de negentiende eeuw en bleek hij genoeg te hebben aan zijn stem en twee gitaren om de toeschouwers anderhalf uur op het puntje van hun stoel te houden. Hij kwam op, begon te spelen en deed weinig moeite om contact te maken met het publiek. Pas na het zevende nummer richtte hij zich voor het eerst tot de aanwezigen en dat was een beetje vreemd: van een singer-songwriter met zijn staat van dienst had je toch iets meer communicatieve vaardigheden verwacht.

‘Is het jullie ook opgevallen dat, vóór de leegstaande kerk aan de overkant van de straat, dakloze mensen noodgedwongen de nacht doorbrengen in de regen en de kou?’, informeerde de zanger, die zelf katholiek was opgevoed. ‘Dat beeld achtervolgt me al de hele avond. Ik kan niet begrijpen dat een instituut dat voortdurend met evangelische waarden schermt, zijn deur op slot houdt en behoeftigen aan hun lot overlaat. Het is de hypocrisie ten top.’

Zoals verwacht vormde het songmateriaal uit het recente tweeluik de ruggengraat van de set, waarin Jim James afwisselend akkoorden strumde en aan het fingerpicken sloeg. In de Botanique bracht hij zijn nummers zoals ze tot stand waren gekomen, thuis aan de keukentafel, vóór zijn vrienden van My Morning Jacket er hun tanden in zetten. Een vaste setlist heeft deze tournee niet. James gunt zichzelf de vrijheid ieder nummer te spelen dat hem door het hoofd flitst, waardoor de optredens avond na avond drastisch van elkaar verschillen.

Met zijn in reverb gedrenkte stem zocht hij vaak de hogere regionen op. Nu eens huilde hij als een wolf, dan weer goochelde hij met komische fraseringen, waardoor hij soms iets weg had van een zingende stand-up comedian.

Rudimentair

Uit de Uniform-platen plukte hij fijne songs as Just A Fool, You Get to Rome en het catchy Throwback. In Too Good to Be True klonk Jim James als Bob Dylan ten tijde van Nashville Skyline, terwijl Over and Over gemodelleerd leek naar de pophits uit de vroege sixties. Maar ook eerder verschenen soloplaten als Regions of Light and Sound of God (zie A New Life of State of the Art) en het geweldige ‘future soul’-epos Eternally Even kwamen aan bod. Here in Spirit, The World’s Smiling Now en het bijtende Same Old Lie klonken weliswaar rudimentairder dan de studioversies, maar de zeggingskracht was er niet minder om.

Tussendoor putte de veertigjarige artiest regelmatig uit de rijke catalogus van My Morning Jacket, wat onopgesmukte maar boeiende lezingen opleverde van I’m Amazed, Bermuda Highway, Dondante en Knot Comes Loose. Het repertoire van Monsters of Folk werd ongemoeid gelaten, maar met Changing World verwees Jim James wél naar New Multitudes, de gelegenheidsgroep die hij ooit vormde met Jay Farrar (Son Volt), Will Johnson (Centro-Matic) en Anders Parker (Varnaline). Tot slot vertelde hij nog over zijn afschuwelijke hotelkamer in Brussel, waar de geschiedenis van misdaad en drugsmokkel nog in de tapijten en de gordijnen hing. ‘Zeer inspirerend’, monkelde hij. ‘Ik hoop hier volgende zomer terug te komen om overdag in de kruidtuin rond te hangen en ’s avonds in mijn hotel het materiaal voor mijn volgende plaat te schrijven’.

Meende hij het of maakte hij een grapje? Bij Jim James is niets wat het lijkt. Hoe dan ook: de man heeft ons een zeer aangename avond bezorgd.