Bob Dylan wint Nobeplrijs voor Literatuur: een turbulente carrière in tien songs

© Reuters

Driekwart eeuw Dylan, dat laat zich niet in enkele regeltjes samenvatten. Weinig artiesten hebben zo nadrukkelijk hun stempel gedrukt op het wezen van de rockmuziek als de ondoorgrondelijke liedjesman uit Hibbing, die ook in de herfst van zijn leven nog hoogwaardig werk blijft afleveren. Tien sleutelmomenten uit zijn carrière, voor u van YouTube geplukt én van deskundig commentaar voorzien.

With God On Our Side(‘The Times They Are A-Changin”, 1964)

Bob Dylan behoort ongetwijfeld tot de grootste en meest enigmatische songwriters van de jongste zestig jaar. Zijn familie in Minnesota kent hem als Robert Zimmerman, maar wanneer hij met zijn gitaar en harmonica zijn geluk gaat beproeven in New York, kiest hij een nieuwe naam – volgens de één uit respect voor de dichter Dylan Thomas, volgens de ander als hommage aan een gokverslaafde oom. Als achttienjarige schuimt hij al de koffiehuizen van Greenwich Village af, waar hij zich, in het voetspoor van zijn held Woody Guthrie, onderdompelt in de florerende folkscene.

Aanvankelijk bestaat zijn repertoire uit folk- en bluestraditionals, maar zodra hij zelf begint te schrijven, verklankt hij, beter dan wie ook, het maatschappelijke protest dat in de lucht hangt. Met zijn rebelse imago, een kruising van James Dean met Holden Caulfield, het hoofdpersonage uit ‘The Catcher in the Rhye’, groeit hij uit tot het icoon van een nieuwe culturele revolutie. Met anti-oorlogssongs als ‘Blowin’ in the Wind’, ‘A Hard Rain’s A-Gonna Fall’, ‘Masters of War’ en ‘With God On Our Side’ wordt hij geadopteerd door links Amerika. Bob Dylan schopt tegen het establishment met ‘The Times They Are-A Changin’ en via songs over uitsluiting, geweld en racisme (‘The Death of Emmett Till’) wordt hij een boegbeeld voor burgerrechtenactivisten.

Dylans rauwe, nasale stem valt niet bij iedereen in de smaak. Toch zal in de loop der jaren blijken dat niemand zijn veel gecoverde songs overtuigender vertolkt dan hijzelf. Het publiek kent hem profetische gaven toe en noemt hem ‘de stem van een generatie’. Die last is hem iets te zwaar om dragen: zelf ziet hij zich, tot vandaag, louter als een ‘Song and Dance Man’.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Like A Rolling Stone(‘Highway 61 Revisited’, 1965)

‘Judas! Verrader! Opportunist!’ De scheldwoorden zijn niet van de lucht wanneer Bob Dylan tijdens het Newport Folk Festival in 1965 (en een jaar later in Europa) op het podium verschijnt, geruggensteund door een forse rockband. De folkies beschouwen rock-‘n-roll als een commercieel medium en met luid boegeroep beschuldigen ze hun held van uitverkoop. His Bobness blijft er onbewogen bij. Hij wil geen publiek bezit zijn en maakt voorgoed duidelijk dat hij zich voor geen enkele kar laat spannen. Nu het folkcircuit hem niet langer uitdaagt, tonen The Byrds (populair geworden met folkrockversies van Dylansongs als ‘Mr Tambourine Man’ of ‘Chimes of Freedom’) en The Animals hem een mogelijke uitweg.

Woody Guthrie is namelijk niet zijn enige voorbeeld. Bob Dylan is net zo goed een fan van Chuck Berry en Little Richard en wanneer hij ‘elektrisch’ gaat, doet hij dat prompt met uppercuts als ‘Maggie’s Farm’ of ‘Subterranean Homesick Blues’. Zijn duurzaamste song uit die periode is echter ‘Like A Rolling Stone’ dat door zijn snerende voordracht, het orgeltje van Al Kooper en de gitaar van Mike Bloomfield, inslaat als een bom. Het is het nummer dat de jonge Bruce Springsteen het licht doet zien en later gecoverd zal worden door Jimi Hendrix en The Rolling Stones. Een tijdloze klassieker waar nog steeds niemand van terug heeft.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Visions of Johanna(‘Blonde on Blonde’, 1966)

De jongste jaren zijn er heel wat lieden opgestaan die van oordeel zijn dat Bob Dylan de nobelprijs voor literatuur verdient. Dat idee zou wel eens kunnen zijn ingegeven door de surrealistische stream-of-consiousnessteksten op ‘Blonde on Blonde’, het sluitstuk van een trilogie die begint met ‘Bringing It All Back Home’. Dylan voorziet de populaire muziek van een nieuwe taal, beïnvloed door de poëzie van Walt Whitman, de Beats en de Franse symbolisten, maar ook door koffie, sigaretten en amfetamines. De zanger plooit steeds vaker op zichzelf terug: complexe, epische songs als ‘ Desolation Row’, ‘Love Minus Zero/No Limit’, ‘Sad Eyed Lady of the Lowlands’ (geschreven voor Sara Lownds, met wie hij intussen in het geheim is getrouwd) of ‘Visions of Johanna’ zitten vol mysterie en bevreemdende metaforen. Ze vallen, qua vorm en inhoud, dan ook volstrekt nergens mee te vergelijken.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Quinn the Eskimo (‘The Basement Tapes’, 1967 / 1975)

Dylan is het zat door fanatieke fans tot in zijn eigen achtertuin te worden achtervolgd. Dus trekt hij zich, na zijn beruchte motorongeluk, met zijn gezin terug in een huis op het platteland. In Woodstock begint hij, samen met The Band, aan een reeks informele opnamesessies die puur in het teken staan van spontaneïteit en speelplezier en vandaag worden beschouwd als dé bron van genres als alt.country en Americana. Het is niet de bedoeling dat de ingeblikte nummers, 138 in totaal, ooit het licht zullen zien. Dat verklaart hun onopgesmukte, vaak schetsmatige karakter. Enkele van de tracks, die jarenlang op bootlegs circuleren, worden met succes ingeblikt door The Byrds, Julie Driscoll en, in het geval van ‘Quinn, the Eskimo’, Manfred Mann. Het duurt nog tot in 1975 eer een selectie uit de sessies officieel verschijnt als de dubbelaar ‘The Basement Tapes’. De ontbrekende schakel tussen ‘Blonde on Blonde’ en ‘John Wesley Harding’ vormt meteen het startpunt van een vruchtbare samenwerking met The Band, die later zal uitmonden in ‘Planet Waves’ en ‘Before the Flood’.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Tangled Up In Blue (‘Blood on the Tracks’, 1975)

‘Autobiografisch? Ben je gek? Ik schrijf geen bekentenislyriek.’ Zo reageert Dylan wanneer hij gepolst wordt naar de inhoud van ‘Blood on the Tracks’, misschien wel de allerbeste plaat die hij ooit heeft gemaakt. De artiest zingt alsof hij zich in het oog van een emotionele orkaan bevindt. De teksten, die in het teken staan van een pijnlijke relatiebreuk, zijn op technisch en poëtisch vlak van een duizelingwekkend hoog niveau en worden doorgaans geassocieerd met Dylans op springen staande huwelijk met Sara, de moeder van zijn vier kinderen. Dat de songs geen waarachtige afspiegeling zijn van wat er op dat moment in Dylans leven gebeurt, willen we best geloven. Maar als zelfs zoon Jakob staande houdt dat ‘You’re A Big Girl Now’, ‘If You See her, Say Hello’, ‘Shelter From the Storm’ en ‘Tangled Up in Blue’ over zijn ouders gaan, lijkt wel duidelijk waar de zanger zijn inspiratie vandaan heeft. Op de fraaie lp ‘Desire’ die een jaar na ‘Blood on the Tracks’ uitkomt, staat trouwens ook al een liedje dat ‘Sara’ heet. Pure fictie, dat spreekt.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Slow Train(‘Slow Train Coming’, 1979)

Consternatie alom, als blijkt dat de man die nooit iemands knecht heeft willen zijn, plots komt vertellen dat ‘You Gotta Serve Somebody’. Díe hadden we niet zien aankomen. Bob Dylan, oorspronkelijk van Joodse komaf, is zowaar een ‘born again christian’ geworden. Eentje van het fundamentalistische soort, bovendien. Dat leidt niet zelden tot moralistische, prekerige songs, die heel wat fans van het eerste uur doen afhaken. Toch is ‘Slow Train Coming’, geproducet door Jerry Wexler en Barry Beckett (de grondleggers van de Muscle Shoals-sound) en met Mark Knopfler van Dire Straits op gitaar, verre van slecht. De plaat swíngt zelfs en het wordt één van Dylans commerciële uitschieters.

Wie afstand neemt van de evangelische boodschap, moet toegeven dat er heel wat prima songs op staan. ’s Mans alliantie met de Heiland zal nog drie langspelers stand houden, maar na de van bekeringsijver bol staande gospel van ‘Saved’ krijgen die geleidelijk een minder fanatiek karakter. ‘Shot of Love’ (met het onsterfelijke ‘Every Grain of Sand’) en ‘Infidels’ (met ‘Jokerman’) klinken bij vlagen dan ook briljant. Daarmee komt een einde aan één van de meest verguisde fasen uit Dylans carrière en kan iedereen weer opgelucht adem halen. Eén ding is duidelijk: Dylan boeit meer wanneer hij zoekende is, dan wanneer hij denkt te hebben gevonden.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Most of the Time(‘Oh Mercy’, 1989)

Net zoals Neil Young en Joni Mitchell raakt Bob Dylan tijdens de eighties in creatief opzicht de pedalen kwijt. Hij brengt de ene middelmatige plaat na de andere uit, met ‘Knocked Out Loaded’ als pijnlijk dieptepunt. Daniel Lanois, die voor de productie van ‘Oh Mercy’ instaat, brengt echter redding. Hij laat zich niet intimideren door Bawbs reputatie, maar dwingt hem de lat zo hoog mogelijk te leggen. Wanneer hij van oordeel is dat de artiest niet hard genoeg probeert, staat hij erop dat hij zijn huiswerk overdoet. Het blijkt de goede strategie te zijn: wie Dylan al had afgeschreven, zal bij de release blij verast de oren spitsen. Net als voordien bij Emmylou Harris en The Neville Brothers zorgt Lanois voor een smaakvolle, gelaagde ambient-folksound, maar met ‘Man in The Long Black Coat’, ‘Political World’ en ‘Most of the Time’ komt ook The Little White Wonder zelf eindelijk weer met sterke songs op de proppen.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Love Sick(‘Time Out of Mind’, 1997)

De jaren negentig zijn met het te verwaarlozen ‘Under the Red Sky’ en twee langspelers vol folk- en bluesstandards niet de vruchtbaarste uit Dylans carrière. De algemene indruk is dat de man leeg is geschreven. Toch geeft hij tegen het eind van het decennium alle criticasters lik op stuk. ‘Time Out Of Mind’ (wéér opgenomen met Lanois) is namelijk een even broeierige als organische vijfsterrenplaat die volledig in het teken staat van de vergankelijkheid en de vernietigende kracht van de liefde. Kort vóór de release wordt de wereld opgeschrikt door het nieuws dat Dylan aan hystoplasmose lijdt en een zware hartoperatie dient te ondergaan. Terwijl men in medialand alvast een necrologie begint voor te bereiden, toont de zanger zich, in al zijn kwetsbaarheid, juist opvallend vitaal. Zijn stem mag dan al kraken als een slechte telefoonlijn, als songwriter voegt hij een zoveelste hoogtepunt aan zijn oeuvre toe. Hij is duidelijk van plan waardig oud te worden.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Workingman’s Blues #2(‘Modern Times’, 2006)

Dylan heeft intussen met succes de transitie naar de 21ste eeuw gemaakt, al mag je een cd-titel als ‘Modern Times’ best wel ironisch opvatten. De zanger grijpt namelijk terug op muzikale formules die al minstens een halve eeuw eerder hun deugdelijkheid hebben bewezen: swingende bluesshuffles, naar de hoogdagen van Sun Records verwijzende rockers en aan crooners als Nat ‘King’ Cole schatplichtige ballads. Bob Dylan werpt zich op als het muzikale geheugen van de VS. Maar ook al verwijst hij zelden naar het hier en nu, door zich te bedienen van oude mythen en legenden levert hij wel degelijk commentaar op het maatschappelijke en politieke klimaat onder het regime van George Bush. Zo is ‘Workingman’s Blues #2′ een ode aan de kleine man die voortdurend dreigt te worden vertrapt door diegenen die op economisch vlak de lakens uitdelen. ‘Modern Times’ is het werk van een oude, wijze man die alles al heeft gezien en beseft dat er geen betere tijden meer komen.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Scarlet Town(‘Tempest’, 2012)

‘I ain’t dead yet, my bell still rings’, zingt de 71-jarige Bob Dylan op ‘Tempest’, een collectie die we zonder schroom tot de hoogtepunten uit zijn carrière durven te rekenen. Het is een donkere plaat over moord en doodslag, rampspoed en nutteloos lijden, extreme beproevingen en ziekelijke obsessies, volksverlakkerij en menselijk tekort. Toorn en razernij vormen de brandstof waarmee Dylans creatieve motor hier wordt aangezwengeld. ’s Mans gruizige stem begint almaar meer op het gekras van een kraai te lijken, maar zijn overtuigingskracht is intact. In muzikaal opzicht doet de cd een beetje anachronistisch aan, omdat de artiest vooral teruggrijpt naar stijlen die dateren van vóór de rock-‘n-rollperiode: country, jazz, ouderwetse western swing. ‘Tempest’ is een werkstuk vol muzikale en verbale kruisverwijzingen, waarbij het geheel soms doet denken aan een schilderij van Hiëronymus Bosch. Met ‘Scarlet Town’ bewijst Dylan dan weer dat hij de folktraditie nog lang niet heeft afgezworen.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content