Behind the scenes: met Tourist LeMC naar Oost-Congo

Tourist LeMC schreef met Ubuntu het nieuwe campagnelied van 11.11.11. Knack Focus volgde de Antwerpse troubadour naar Congo voor de opnames van de videoclip, die u hier in première kunt bekijken.

Het was tijd om uit zijn comfortzone te komen, vertelt Tourist LeMC op weg naar de gate in Brussels Airport. Mede daarom ging hij in op de vraag van 11.11.11, koepelorganisatie van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging, om een song te maken voor hun nieuwe campagne. Die draait om changemakers: mensen of instanties die in moeilijke, soms levensbedreigende omstandigheden opkomen voor burgerrechten en de civiele ruimte verdedigen.

‘Tot nog toe moest ik het vooral hebben van tastbare verhalen uit mijn omgeving, van mensen rondom mij. In Antwerpen dus, mijn stad’, legt de zanger-liedjesschrijver uit. ‘Ik moest wat meer risico’s gaan nemen om relevant te blijven en nieuwe inspiratie te vinden. Nog voor 11.11.11 mij contacteerde, was de intentie er dus al om mijn blik te verruimen.’

Al geeft de trotse Antwerpenaar toe dat hij niet meteen toehapte toen 11.11.11 hem vroeg. ‘Zo’n campagne is iets conceptueels. Daar moet je goed over nadenken: schrijf ik abstract of concreet? Bovendien hebben zulke liedjes vaak een – met alle respect – hoog kumbaya-gehalte: allemaal samen de handjes in de lucht. Dat is niet hoe ik het doe. Het moest iets van mezelf zijn, niet van een soort pater Damiaan.’

Maar al snel kwamen de ideeën. Johannes Faes, zoals het op zijn paspoort staat, raakte geïnspireerd door Ubuntu. ‘Ik las daar een artikel over in Mo Magazine. Het is een Zuid-Afrikaanse filosofie die nauw aansluit bij de apartheidsstrijd die Nelson Mandela voerde. “Je bent pas een mens dankzij de menselijkheid van anderen”, luidt de kern ervan. Een krachtig uitgangspunt. Het leerde mij dat je vaak meer invloed op je omgeving hebt dan je vermoedt. Zeker in deze geglobaliseerde tijden hangen we steeds meer aan elkaar. Economische problemen, oorlog, klimaatopwarming: daar moeten we allemaal samen tegen strijden. Ik vind het fantastisch wat een organisatie als 11.11.11 daarvoor doet, zowel in eigen land als ver daarbuiten.’

Confronterende realiteit

Midden augustus trok 11.11.11 met Tourist LeMC naar het Oost-Congolese Bukavu, een stad aan het Kivumeer, om er promobeelden te draaien voor de campagne en de videoclip bij het campagnelied. Maar ook om de populaire Belgische artiest aan den lijve te laten ondervinden met welke problemen het Congolese volk geconfronteerd wordt en welke rol de verschillende ngo’s ter plekke kunnen spelen. Met de lancering van zijn single op Radio Maendeleo, een van de weinige onafhankelijke zenders in Congo en een van de changemakers die 11.11.11 ondersteunt, als de kers op de taart.

De hele Kivustreek wordt al decennialang geteisterd door gewapende milities, rebellenlegers, straatbendes, seksueel geweld en corruptie. Het voorbije jaar kwam daar nog eens de dreiging van een ebola-epidemie bij. Neen, een snoepreisje zou het niet worden. Tourist LeMC moest toch even acclimatiseren.

‘Ik heb niet te veel opgezocht, wilde alles op mij af laten komen’, vertelt hij ons op de laatste dag van zijn reis. ‘Mijn enige kennis van Congo kwam van mijn vrienden uit de Antwerpse buurt waar ik ben opgegroeid – ik spreek bijvoorbeeld enkele woordjes Lingala. Uiteraard had ik ook met de mensen van 11.11.11 gesproken, maar de realiteit blijkt toch altijd confronterender. Als men je vertelt dat in het dorp hiernaast aanslagen zijn gepleegd, verkrachtingen plaatsvinden en dat ebola tot hier is geraakt, besef je dat in Oost-Congo niets vanzelfsprekend is. Na een paar dagen nam de angst af en heb ik genoten van de intense ervaring. Ik ben trots dat ik dit kan en mag doen.’

Enkele beelden zullen niet snel van zijn netvlies verdwijnen, denkt hij. ‘Ik heb zelf kinderen, dus alles wat daarmee te maken heeft, komt harder binnen. Aandoenlijk waren de kleine gastjes langs de kant van de weg die met een houten stokje een ijzeren wiel voortdrijven. Zoals in de films. De mama’s die met een baby om de nek nog bidons of andere zaken op hun hoofd dragen. Pijnlijk vond ik de kindjes die langs de weg staan te bedelen. Het is moeilijk om aan hen niets te geven, wat ik uiteindelijk dan ook gedaan heb, ook al werd het me afgeraden.’

Maatschappelijk werker

Hij heeft er veel boeiende mensen ontmoet. Dat begon al meteen op de eerste avond in Bukavu, waar hij als eregast het podium opgeroepen werd tijdens een feest voor het vijfentwintigjarige bestaan van Radio Maendeleo. Voor zo’n driehonderd dolenthousiaste Congolezen kreeg zijn campagnelied in het Antwerps een geïmproviseerde en unieke première. ’s Anderendaags volgde de officiële presentatie in de studio van Radio Maendeleo, voorafgegaan door een kort gesprekje met hoofdredacteur Thaïs Bagula. Tourist LeMC kweet zich (in vloeiend Frans) uitstekend van die taak en zag zijn kans schoon om het ook even over zijn geliefkoosde voetbalclub Royal Antwerp FC te hebben. ‘Dat blijkt telkens een uitstekend glijmiddel’, vertelt hij glunderend. ‘Ik ben altijd heel trots om te kunnen zeggen dat de grote Dieumerci Mbokani bij mijn ploeg speelt. Net als Jonathan Bolingi, nog een Congolese international.’

Na de uitzending schenkt hij een shirtje van Antwerp FC aan de taxichauffeur. In ruil draagt Tourist LeMC tegenwoordig het shirt van Les Léopards, de Congolese nationale ploeg.

De gesprekken verliepen niet altijd zo luchtig. Zo had den Tourist een conversatie met militanten van La Lucha, een jongerenbeweging die op een geweldloze manier protestacties houdt tegen het regime en die daarvoor bijwijlen hardhandig aangepakt wordt door de ordediensten. ‘Heel moedige jongeren, die de strijd aangaan met het corrupte regime. Een van hen zei: “Tu luttes, tu meurs. Tu luttes pas, tu meurs toujours.” Het gaat er hen om met de borst vooruit te sterven en niet zomaar je tijd te verdoen. Terwijl wij in België dus gezellig in onze sofa voor de tv liggen. Ik denk dat dat comfort maakt dat solidariteit bij ons soms ver te zoeken is.’

Plaatselijke muzikanten maakten hem duidelijk hoe moeilijk het is hun muziek op de radio te krijgen of het publiek te bereiken. Internet is dan wel aanwezig in Oost-Congo, maar veel bandbreedte is er niet, toch niet genoeg om filmpjes of audio te downloaden. Niettemin proberen ze met hun teksten zo veel mogelijk mensen in beweging te krijgen, fysiek, maar vooral in de hoofden.

Door zijn engagement voor 11.11.11 hoopt ook Tourist LeMC aan het denken te zetten. Zijn opleiding en professionele achtergrond als maatschappelijk werker – een job die hij nog steeds, in de mate van het mogelijke, uitoefent – zorgen ervoor dat hij ook via zijn muziek mensen wil beroeren en tot goede daden aanzetten. ‘Ik heb een nummer dat enkel op een livealbum en mijn eerste ep verschenen is: Hulpverlener. Die song heeft veel in beweging gebracht. Leerkrachten vertelden me bijvoorbeeld dat ze het gebruikten in hun lessen. Omdat het een tekst is die vanuit de jeugd vertrekt, een gesprek tussen een maatschappelijk werker en een jonge gast die zich afvraagt waarom hij niet in de drugstrafiek zou stappen. Na de release van mijn eerste album En route kwam een skinhead mij vertellen dat hij zijn maatschappelijke visie helemaal had bijgesteld na het beluisteren van die plaat. Dan besef je dat je iets kunt teweegbrengen. Maar goed, ik zou mezelf nooit op dezelfde lijn zetten als de changemakers uit de 11.11.11-campagne, die bedreigd worden en hun leven riskeren. Ik weet niet of ik het in die omstandigheden zou aandurven om maatschappijkritisch te zijn.’

Hij is benieuwd naar de reacties op zijn ‘exotische’ nieuwe single Ubuntu, die op 28 september tijdens de kick-off van 11.11.11 in de AB voor het eerst live gespeeld wordt in België. Maar, zo zegt hij: ‘Mijn boodschap in dit lied verschilt niet van diegene die ik op mijn albums verkondig: verbondenheid. Rekening houden met elkaar, verantwoordelijkheid opnemen. Ik denk niet dat fans of luisteraars dus plots iets anders te horen zullen krijgen. Het is alleen iets meer uptempo.’