50 jaar ‘Fun House’: hoe The Stooges het hellevuur van de punk oppookten

Iggy Pop tijdens een concert in Ohio, 1970 © Getty

Met Fun House staken The Stooges een halve eeuw geleden het vuur aan de lont van de punk, een kruitvat dat pas zes jaar later echt zou exploderen. De heren waren hun tijd ver vooruit. Toch deden de critici hun rauwe, primitieve sound destijds af als ‘pure psychologische oorlogsvoering’.

De harde, stekelige rockvariant van Iggy Pop en The Stooges stond volkomen haaks op het ‘liever lief’-ideaal van de hippiegeneratie. Menigeen ervoer de in woede, razernij en frustratie gedrenkte muziek van het gezelschap als een genadeloze aanslag op de zintuigen. The Stooges waren groezelig en verdorven, luid en brutaal, subversief en confronterend. Hun songs vormden de gedroomde soundtrack bij een afdaling in de diepste krochten van de onderwereld.

James Osterberg had een baantje bij Discount Records, een platenzaak in Ann Arbor, Michigan waar nogal wat muzikanten over de vloer kwamen. Op een dag in 1968 liep hij er de broers Asheton tegen het lijf. Ron was gitarist, Scott speelde drums en nadat ze er hun bassende vriend Dave Alexander bij hadden gehaald besloten ze samen een bandje te beginnen.

Eigenlijk kwam de boodschap van onze vroegste songs hierop neer: Amerika is u0026#xE9;u0026#xE9;n hoop stront, het leven is geen pretje, ik verveel me dood en jullie mogen allemaal mijn reet kussen.

Iggy Pop

Osterberg, die vroeger nog had gedrumd bij The Iguanas, hield aan die periode de bijnaam Iggy Pop over en binnen de kortste keren zouden The Stooges de Verenigde Staten doorkruisen als voorprogramma van MC5, de proto-punkband uit Detroit die bekend werden met het sloganeske Kick Out the Jams. Op voorspraak van MC5- gitarist Wayne Kramer sleepten Iggy Pop en de zijnen een platencontract in de wacht bij Elektra, het label dat een jaar eerder met succes The Doors had gelanceerd.

John Cale, de voormalige bassist en altviolist van The Velvet Underground, werd bereid gevonden met de groep de studio in te duiken. Als producer moest hij proberen uit de tyfusherrie van dit zootje ongeregeld iets coherents te puren. En dat lukte: met het seksueel uitdagende I Wanna Be Your Dog straalde de plaat een ranzigheid uit die in die dagen zelden voorkwam, terwijl nummers als No Fun doordrongen waren van verveling en nihilisme. ‘Another year with nothing to do’, verzuchtte Iggy Pop in 1969.

Kolkende lava

‘Aanvankelijk was ik wel blij met die plaat’, zou de in 2009 overleden gitarist Ron Asheton laten optekenen. ‘Want hoewel we geen al te beslagen muzikanten waren, wisten we onze beperkingen te overstijgen met simpele, repetitieve maar doeltreffende riffs. Alleen was ons debuut niet representatief voor onze ruige, schurende podiumsound. Cale had onze muziek dermate opgepoetst dat de gitaren wel met Mr. Proper behandeld leken. Het was alsof iemand onze ballen had afgesneden.’

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
videohttps://www.youtube.com/360https://i.ytimg.com/vi/RC1PxPgwrEI/hqdefault.jpg459YouTubehttps://www.youtube.com/user/MICHIGANROCKSANDROLL480Iggy & the Stooges – TV Eye 1970 (Cincinnati Pop Festival)1.0MICHIGANROCKSANDROLL344

Voor opvolger Fun House zou het kwartet dus beroep doen op Don Gallucci, de toetsenspeler van The Kingsmen (herinner u hun garageclassic Louie, Louie). Om geen afbreuk te doen aan de beenharde, metalige sound van The Stooges, besloot Gallucci de groep live in te blikken en uit de verschillende takes achteraf de meest geslaagde te kiezen. Het was een aanpak die uit de muzikanten het beste naar boven haalde. De minimalistische, naar blues en psychedelia verwijzende gitaar van Ron Asheton leek gedrenkt in kolkende lava en ook de ritmesectie kwam dit keer veel beter uit de verf. Het door Motown bestoven drumwerk van Scott Asheton vormde zelfs de hartslag van de plaat.

‘Ten tijde van ons debuut voelden we ons nog geïntimideerd door de studio’, aldus de gitarist. ‘Maar intussen hadden we een hele evolutie doorgemaakt. Door het vele toeren waren we professioneler geworden en hadden we meer zelfvertrouwen gekweekt. Toen Don ons meenam naar Los Angeles, stonden we dus scherp. We voelden ons vrijer, relaxter en energieker en attaqueerden het materiaal als een tijger die al weken niets meer achter de kiezen had gekregen. We klonken veel strakker en intenser dan voorheen. We waren een band in overdrive.’

Dankzij u003cemu003eFun Houseu003c/emu003e zou Iggy Pop uitgroeien tot de hogepriester van de punk, lang vu0026#xF3;u0026#xF3;r dat begrip algemeen ingang had gevonden.

Een andere opvallende verandering was de toevoeging van tenorsaxofonist Steven MacKay. ‘We waren hevige fans van avant-jazzmuzikanten als John Coltrane, Ornette Coleman, Pharoah Sanders en Sun Ra’, dixit Scott Asheton. ‘Ook al waren onze songs nog steeds gebouwd op monotone, schroeiende riffs, we voelden ons aangetrokken tot de vrije vorm’.

Losgeslagen

Overal waar ze kwamen veroorzaakten The Stooges opschudding met hun buitensporige, zelfdestructieve live-act. Vooral het losgeslagen gedrag van spilfiguur Iggy Pop – ’the original Motor City madman’, schreven de kranten- trok de aandacht. De zanger nam regelmatig een duik in het publiek en introduceerde zo het stagediven. Ook smeerde hij zijn naakte torso in met pindakaas en bewerkte hij zijn lichaam tot bloedens toe met glasscherven.

‘Iggy’s onvoorspelbare strapatsen waren niet zonder gevaar’, zou gitarist Ron Asheton zich later herinneren. ‘Het gebeurde wel eens dat hij, wild zwaaiend met zijn microfoonstandaard, mijn hoofd op slechts een haar na miste. Aanvankelijk gedroeg Iggy zich als een ongeleid projectiel. Toch was hij slim genoeg om zijn dierlijke act geleidelijk te euh… verfijnen’.

Ironisch genoeg gingen de toeschouwers Iggy Pop na een poosje als een soort circusattractie beschouwen. Om die reden namen ook de pers en collega-muzikanten de groep niet al te ernstig. ‘Ze noemden ons een clown band, een novelty act, er werd op ons neergekeken’, verklaarde Ron Asheton in een interview. ‘Iedereen vond: die Iggy is stapelgek en de anderen kunnen niet spelen. Van de weeromstuit werden we nog agressiever en gewelddadiger’.

Aanvankelijk gedroeg Iggy zich als een ongeleid projectiel. Toch was hij slim genoeg om zijn dierlijke act geleidelijk te euh… verfijnen.

Ron Asheton, gitarist The Stooges

Het artwork van Fun House loog er niet om. Op de hoesfoto zag je Iggy Pop, te midden van een vlammenzee, alsof hij op het punt stond verteerd te worden door het hellevuur. ‘Toen ik net bij The Stooges zat, had ik heel wat op mijn lever’, vertelde de zanger desgevraagd. ‘Eenentwintig jaar was ik verplicht geweest mijn grote bek te houden, en nu ik eenmaal een uitlaatklep had gevonden, kwam alles eruit gerold, in één woedende gulp. Eigenlijk kwam de boodschap van onze vroegste songs hierop neer: Amerika is één hoop stront, het leven is geen pretje, ik verveel me dood en jullie mogen allemaal mijn reet kussen’.

Van dorpsidioot tot pionier

Dankzij Fun House zou Iggy Pop uitgroeien tot de hogepriester van de punk, lang vóór dat begrip algemeen ingang had gevonden. ‘Toen de Sex Pistols en The Clash de wereld in vuur en vlam zetten, werd ik plots gerespecteerd om dingen waar ik jarenlang om beschimpt was geweest’, verzuchtte de zanger tijdens een ontmoeting met bovengetekende in Amsterdam. ‘Van dorpsidioot tot pionier, een rare evolutie, niet?’

De snapshots van verdorvenheid en onderdrukking die op Fun House zijn samengebracht, komen bij de luisteraar vandaag nog altijd even hard binnen als vijftig jaar geleden. Iedere track is een psychotische trip, een stomp in je maag, een vuist tegen je kin. De donkere opener, Down on the Street, (‘Floatin’ around, I’m a real low mind’) zet er meteen de beuk in; het even geile als overweldigende Loose drijft op ongebreidelde seksuele energie: ‘I took a record of pretty music / Now I’m putting it to you straight from hell / I’ll stick it deep inside’.

344https://i.ytimg.com/vi/85RSPV9Q-3s/hqdefault.jpg1.0video

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
https://www.youtube.com/480459360https://www.youtube.com/user/roxychickblueRobert Caruso (Official)The Stooges – Down On The StreetYouTube

Het snerende T.V. Eye staat stijf van paranoia, het knagende en slepende Dirt gaat over het soort verlangen waar je brandwonden aan overhoudt (‘Do you feel it when you touch me?‘) en het op een jachtig ritme geplante 1970 is het logische vervolg op 1969 uit de vorige plaat. Fun House is een spiegelpaleis waarin punk en hardrock zich aan een onenightstand wagen met smerige funk- en jazzgrooves; een plek waar verhalen over hedonisme en roekeloze overgave elkaar afwisselen. De lp wordt besloten met de anarchistische freak-out L.A. Blues, een uitgesponnen nummer waarin een conventionele songstructuur plaats heeft gemaakt voor bandeloze freejazz-improvisatie met saxofonist Steven MacKay in de hoofdrol. Iggy Pop schreeuwt als een gewond dier om uiteindelijk ten onder te gaan in een wild opspattende zee van chaos en noise.

Heilige Graal

Melody Maker noemde Fun House ‘zonder twijfel de belangrijkste én invloedrijkste rock-‘n-rollplaat ooit’. Het online-magazine Allmusic stelt dat de lp het moment markeert waarop Iggy Pops genie voor het eerst volop tot uiting kwam. En ook Steve Albini, Henry Rollins, Jack White, Lenny Kaye van The Patti Smith Group, J. Mascis van Dinosaur Jr, Michael Gira van Swans en Flea van de Red Hot Chili Peppers beschouwen de tweede langspeler van The Stooges als de Heilige Graal van de rockmuziek.

De meeste nummers uit Fun House zijn dan ook veelvuldig gecoverd. De jonge Nick Cave beet zich, ten tijde van The Birthday Party, vast in Loose. Rage Against the Machine boog zich over Down on the Street. 1970 werd onder handen genomen door The Damned én Monster Magnet. T.V. Eye haalde zowel het repertoire van John Zorn als de Australische garageband Radio Birdman. Rond de eeuwwisseling waagde Depeche Mode zich dan weer aan het onsterfelijke Dirt.

360344YouTubeSoraj Musichttps://www.youtube.com/1.0videohttps://i.ytimg.com/vi/cF-q_JdcCD8/hqdefault.jpg

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
480459Iggy & The Stooges – Dirt (1970 HQ)https://www.youtube.com/channel/UCu18e5_dU6ZI2sBe9GoGx1w

De songs van The Stooges zijn dus nog steeds springlevend. Toch luidde Fun House voor de groep ook het begin van het einde in. Volgens Ron Asheton had Iggy Pop, die zich tot dan toe vooral te goed had gedaan aan amfetamines, tegen de release van de plaat de geneugten van de heroïne ontdekt. Het gevolg was dat zijn creatieve controle er steeds vaker bij inschoot en hij zich, zowel mentaal als fysiek, totaal in de vernieling werkte.

De split van The Stooges was dus onafwendbaar, al werd de band, omstreeks 1973 heropgericht, met het oog op Raw Power. Tegen dan bundelde Pop zijn compositorische krachten vooral met de nieuwe gitarist James Williamson en moest Ron Asheton zich tevreden stellen met de functie van bassist. De zanger, die intussen was binnengehaald door hetzelfde management als David Bowie, kreeg steeds vaker alle schijnwerpers op zich gericht, waardoor de overige bandleden tot louter begeleiders werden gedegradeerd.

Fun House zal, door zijn oergeluid en viscerale kracht, echter altijd een onbetwist hoogtepunt uit Iggy Pops carrière blijven. Of hoe de punkapocalyps, die in 1970 werd ingezet, een halve eeuw later nog steeds vernieling zaait.

Op 17 juli verschijnt bij Rhino/Warner een tot 1.970 exemplaren gelimiteerde verjaardagsbox met The Complete Fun House Sessions, goed voor vijftien vinylplaten en een boek met essays en getuigenissen van talloze collega-muzikanten.

De citaten van Iggy Pop zijn afkomstig uit eigen interviews, oorspronkelijk verschenen in De Morgen in 1990 en ’91. De quotes van Ron Asheton zijn ontleend aan de website Perfect Sound Forever.

1.0videoYouTubehttps://www.youtube.com/480459360

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Soraj Musichttps://www.youtube.com/channel/UCu18e5_dU6ZI2sBe9GoGx1whttps://i.ytimg.com/vi/MSuLhxKAnWg/hqdefault.jpgIggy & The Stooges – Loose (1970 HQ)344

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content