2018 was het jaar van XXXTentacion: ‘Rappers komen met veel meer weg dan popartiesten’

Tijdens de laatste twee weken van het jaar blikt Knack Focus elke werkdag terug op een popcultureel fenomeen met impact, samen met een fan, getuige of kenner. Vandaag: de carrière en dood van XXXTentacion door de ogen van hiphopbooker Benjamin Beutels.

De feiten

Op 18 juni liepen twee gemaskerde mannen naar de auto van Jahseh Onfroy, alias rapper XXXTentacion, en schoten hem van dichtbij dood in wat naar alle waarschijnlijkheid een verkeerd uitgedraaide overval was. In de twee jaar daarvoor was de twintigjarige Amerikaan, buiten beeld voor de doorsnee muziekliefhebber, uitgegroeid tot boegbeeld van de emorap of soundcloudrap, een traag, introvert subgenre van hiphop met een opgeblazen lofi-geluid.

XXXTentacion was niet alleen een van de meest succesvolle rappers van de soundcloudrap, maar ook een van de gewelddadigste. Los van de vele opstootjes en gevechten, met zijn fans en andere mensen, hingen er twee verhalen als een schaduw boven zijn muziek: in een jeugdinstelling probeerde hij zijn homoseksuele celgenoot te wurgen en later sloeg hij ook zijn zwangere vriendin in elkaar.

Dat maakt de nasleep van Onfroys dood des te meer verbijsterend. Zijn fans blokkeerden de straten in een groots opgezette wake en de hiphopgrootheden struikelden over elkaar om van XXXTentacion een martelaar te maken. Zo vroeg Jay-Z zich op Drakes laatste plaat Scorpion af waarom de streets de blanke agent die de zwarte Trayvon Martin neerschoot lieten leven en XXXTentacion hadden vermoord? ‘Thank you for existing’, tweette Kanye West de dag na zijn dood. Zelfs Kendrick Lamar raadde dit jaar nog de laatste plaat van XXXTentacion aan. ‘Listen to this album if you feel anything. Raw thoughts.’

Met Sad! Scoorde XXXTentacion bovendien postuum zijn eerste nummer één-hit. Het zou de tweede meest gestreamde track van 2018 worden op Spotify. In de rangschikking van artiesten moest de dode rapper enkel Drake voor zich dulden.

De getuige

Benjamin Beutels, die met Faded over heel Vlaanderen hiphopconcerten organiseert, leerde XXXTentacion voor het eerst kennen met de single Look At Me! ‘Dat was een hele harde track, die hem voor mij in dezelfde stroming als Ghostmane en 6ix9ine plaatste, maar ik was hem vrij snel beu gehoord. Dat elke hiphop-dj ‘m in die dagen draaide, hielp uiteraard ook niet.’

Maar wat XXXTentacion daarna uitbracht, lag volgens Beutels niet in de lijn van Look At Me! ‘Op zijn albums en ep’s hoorde ik vooral goede refreinen en melodieën. Eigenlijk was hij in de eerste plaats een heel getalenteerde popmuzikant.’

‘Aanvankelijk dacht ik dat hij een ruwe bolster met een blanke pit was, dat zijn ruwe imago vooral schijn was. Maar gaandeweg kon niemand nog ontkennen dat XXXTentacion een evil persoon was’, zegt Beutels.

‘De lof van artiesten als Kendrick Lamar en Kanye West toont voor mij aan dat hiphopfans soms gewoon niet willen weten wat hun idolen uitspoken. Rappers zijn altijd al met veel meer weggekomen dan popartiesten. Een rockzanger kan Kanyes uitspraken over Trump niet herhalen zonder gezichtsverlies. De metoo-beweging heeft de pop- en rockscene ook harder geraakt dan het rapmilieu.’

Beutels haalt ook de zaak-6ix9ine aan. De rapper met het regenbooghaar wordt beschuldigd van onder meer bendevorming en drugs dealen en kijkt aan tegen een levenslange gevangenisstraf. Toen hij deze zomer op Fire is Gold en Les Ardentes deze zomer, had hij al een zedenmisdrijf op zijn conto. ‘Ik maak niemands rekening, maar Les Ardentes werd wel gesponsord door Proximus, nota bene een bedrijf dat aan de voetbalbond vroeg dat Damso het WK-lied niet meer zou maken. Dat is best hypocriet. Het is tijd dat de hiphopscene het debat aangaat over dat soort zaken.’

De toekomst

In december kwam Skins uit, een postume plaat van XXXTentacion. Volgend jaar is hij sowieso te horen op Kanye Wests nieuwe plaat Yandhi, maar fans blijven daarnaast hopen dat er nog veel muziek van hun idool in de kluis ligt. En zelfs al mocht die er niet zijn, dan nog is de kans groot dat het de emo-rap ook in 2019 voor de wind gaat. ‘Denzel Curry, Lil Yachty, Joji… genoeg mensen die zijn muzikale nalatenschap voortzetten’, analyseert Beutels. ‘Nog altijd brengen een pak rappers tijdens hun sets een eerbetoon aan hem.’

Tot slot: in januari bevalt Jenesis Sanchez, de vrouw die kort voor XXXTentacions dood een relatie met hem begon, van zijn baby. Nog voor zijn overlijden koos de rapper een naam voor zijn zoontje: Gekyume.