ZEN MEETS POP. U vindt de schilderkunst geen kunst meer? twee Japanners bewijzen het tegendeel met het fijnbesnaarde dubbelproject ‘Over the Rainbow’.

K21

STändehausstrasse 1 in Düsseldorf, van 12 maart tot 29 mei. – www.kunstsammlung.de

Yoshitomo Nara en Hiroshi Sugito, Over the Rainbow

Goed nieuws voor de liefhebbers van de Japanse popkunst. Yoshitomo Nara, die in de winter op post was in de Pinakothek der Moderne in München, komt weer een stapje dichter bij huis. Het nog niet zo lang geleden uit de blokken geschoten K21 in Keulen opent zaterdag met Over the Rainbow, het resultaat van een samenwerking tussen pop-zwaargewicht Nara (46) en Zen-schilder Sugito (35).

Yoshitomo Nara werd in de afgelopen jaren groot met schilderijen van misnoegde kindjes. Zijn onverzettelijke kleuters staan doorgaans geïsoleerd op doek, soms voorzien van een dolk of een paar bokshandschoenen, soms geportretteerd met een puntmuts of een aandoenlijk paar lammetjesoren. De hartverscheurend lieftallige stijl van Nara wortelt in de Japanse manga, maar heeft ook banden met de vroege renaissance, de rebellie van punk en Le Petit Prince van Antoine de Saint-Exupéry. Over het overdonderende succes van Nara en zijn collega’s uit de Japanse undergroundpop is al heel wat inkt gevloeid, maar als je het ons vraagt, levert de man doeken die eerlijker, zuiverder en fijnzinniger zijn dan wat we in het Westen gewoon zijn. Nara’s personages kunnen zo in een kinderboek, maar ze zijn ook volstrekt onkrampachtig en hebben niets met pompeuze gestes of opgeblazen theorieën.

De minder bekende Hiroshi Sugito was jaren geleden leerling van Nara. Hij maakt schilderijen van betoverde landschappen en irreële ruimtes en vermijdt daarin elke vorm van diepte omdat ‘alles beter verbonden is wanneer er geen schaduw is’, een overigens niet zo vreemd principe voor de Japanse landschapskunst.

In de zomer van 2004 deelden de twee een studio in Wenen met het idee een nieuw soort schilderkunst uit te broeden zonder strikt persoonlijke signatuur. Uit de samenwerking vloeiden 35 schilderijen – die zo goed als allemaal getoond worden in K21 – en een omstandige reeks tekeningen waarin de twee schaven aan een geloofwaardige symbiose. Thema werd The Wizard of Oz, de musical waarin Dorothy Gale en haar hondje Toto terecht-komen in een droomwereld. In theorie zorgde Nara voor de kleine meisjes (Dorothy) en de hondenkopjes (Toto, hier verpakt als dwergpoedel) en bracht Sugimoto de landschapselementen aan. Maar zo liep het niet echt. De Rainbow-schilderijen blijven dicht aanleunen bij wat Nara gewoonlijk doet. De popgrootheid domineert, hoewel er een aantal motieven verschijnen (de regenboog, de venstertjes, het theaterdecor) die wel degelijk nieuw en dus wellicht van Sugito zijn. Op Over the Rainbow vind je grosso modo twee soorten doeken: geïsoleerde hoofdjes en gezichten met landschappen. Sommige hebben de afmeting van een miniatuur, andere zijn groot genoeg om een hele muur te vullen. Maar de grondslag blijft altijd dezelfde: een doek houdt nooit op bij wat je ziet. Water wijst op een mysterieuze, onbekende wereld; vensters staan voor een andere kijk op de werkelijkheid; een regenboog symboliseert verlangen en de kracht van de verbeelding. Denk aan Spirited Away, voeg penselen en potloden toe en weet dat dit een remedie is tegen elke geborstelde kroet die u ooit het geloof in de schilderkunst heeft gekost.

Els Fiers