woensdag 19/4, Canvas ***
O p de salontafel in het appartement van de laatste keizerin van Iran staat een foto van het Belgische koningspaar Boudewijn en Fabiola. Of ze dat speciaal voor hen daar gezet heeft, wil reporter Peter Verlinden weten. Farah Diba, zo heette deze rijzige vrouw in prekeizerlijke tijden, glimlacht en zegt dat ze daar altijd staan. ‘Oké’, knikt Verlinden, en hij gaat over tot de orde van de dag.
In Weduwen na de val maakt Verlinden een ronde van vrouwen die in de sporen van hun man hun land moesten verlaten. Het zijn politieke vluchtelingen van het hogere niveau – in hun gastland leidt hun verblijf zelden tot protesten. Het zijn vrouwen die geklemd raakten tussen de scharnieren van de geschiedenis. In het geval van Farah waren het radicale religieuze leiders in zwarte gewaden die haar en haar mondaine echtgenoot, de sjah van Iran, over de grenzen van het thuisland joegen. Wat op die zwarte vrijdag in 1979 gebeurde; zal ze nooit kunnen bevatten. ‘Wie had kunnen denken’, vertrouwt ze Verlinden toe, ‘dat het volk zou kiezen voor religieuze onderdrukking als het kon kiezen voor democratie.’
Hier huppelt mevrouw Diba frivool rond de verleden tijd. Democratie verdraagt bijvoorbeeld geen foltering van oppositieleden, iets waar haar echtgenoot nogal bedreven in was. Democratie verdraagt geen leider die overtuigd is van een directe lijn met de Heer, of hij nu een kroon of een tulband op zijn hoofd heeft. Mocht de sjah het werkelijk gemeend hebben met democratie in Iran, dan had de geschiedenis er waarschijnlijk anders uitgezien. Het vervelende aan het verleden is dat we de alternatieve versies nooit zullen kennen. In 1979 was de zestigjarige monarch een man met een ongeneeslijke kanker. Toen de straten van Teheran in brand stonden, wist hij al dat zijn dagen geteld waren. Zijn vlucht was ook een soort redding: in Iran kon hij de zorgen die hij nodig had niet krijgen.
Al is dat niet het verhaal dat Farah aan Verlinden vertelt. Ze houdt zich netjes aan de officiële berichten. Verder weerlegde de keizerin professioneel iedere kritiek die Verlinden op een gouden dienblad presenteerde en die ze na al die jaren uit haar hoofd kende. Nee, ze hadden niet te veel geld uitgegeven aan feesten. Ja, de geheime dienst had misschien weleens een onschuldige gemarteld, en die hele keizerlijke ceremonie had haar man toch maar mooi georganiseerd om haar, en met haar alle vrouwen, tot keizerin te kronen. De sjah was een geweldige fan van vrouwen. Voor hij met Farah zijn derde en laatste huwelijk sloot, stond hij in het milieu bekend als playboy en windbuil. Was het uit respect voor zijn gastvrouw dat Verlinden dat detail onbesproken liet?
Hoe verbind je kleine en grote geschiedenis met elkaar? Het is altijd de moeilijkheid als je met mensen spreekt die op de eerste rij stonden. Zoom je in op hun gedachten en gevoelens of laat je hen commentaar geven op wat ondertussen algemene geschiedenis is geworden? Weduwen na de val wil misschien het eerste, maar kiest voor het tweede en graaft zo vooral vergeten maar geen onbekende geschiedenis op. En dus gebeurde alles wat boeiend was tussen de vragen door. Een keizerin, zo bleek aan het graf van haar dochter die zelfmoord pleegde, blijft altijd een keizerin. Met kille precisie commandeerde ze haar chauffeur hoe hij de granieten zerk moest poetsen met het water uit het flesje dat ze hem aanreikte. Dichter bij de vrouw kwamen we niet. Uiteindelijk heeft een keizerin meer aan de mythe dan aan de waarheid. Die laatste is een vervelend knaagdier dat men met een welgemikte trap in een donkere hoek schopt.
door Tine Hens
Weduwen na de val maakt duidelijk dat de waarheid een vervelend knaagdier is.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
