Het VRT-publiek neemt voorgoed afscheid van ‘Man bijt hond’, een programma dat de afgelopen jaren uitgebreid werd bejubeld. Zij het niet altijd even terecht.

De uitdrukking ‘een tijdperk wordt afgesloten’ rolt vandaag nogal gemakkelijk uit de mond van nieuwslezers en presentatoren, maar als Man bijt hond eind deze maand van het VRT-scherm verdwijnt, is ze wel gepast. Het humaninterestmagazine luidde immers bij zijn start in 1997 de wederopstanding van de openbare omroep in, en was het afgelopen decennium steevast een van de meest bekeken programma’s in het Vlaamse tv-landschap. Alleen al de titel doet bij zowel jong als oud een belletje rinkelen. Of het format in al dan niet gewijzigde vorm na de zomer een comeback maakt op VT4 is voorlopig nog niet bekend, maar voor de VRT is dit alvast een stevig hoofdstuk dat ten einde loopt.

Man bijt hond werd de afgelopen jaren uitvoerig bewierookt (al heeft het nooit een Televisie Ster gekregen), en vaak terecht. Je zult heel ver moeten zoeken om een programma te vinden dat zo vaak als springplank heeft gediend voor getalenteerde mensen. Van de cast uit Vaneigens over ‘vriend van de poëzie’ Wim Helsen en reporter aan huis Martin Heylen tot de jongens van Neveneffecten (die ooit hun televisiedebuut maakten in Zonder Handen, de korte rubriek waarmee een tijdlang werd afgesloten): allemaal zouden ze vandaag wellicht een stuk minder bekend zijn bij het brede publiek als Man bijt hond er niet was geweest. Terwijl de winnaars van de talentenjachten die heel veel media-aandacht krijgen na afloop meestal weer netjes onder de radar verdwijnen, heeft Man bijt hond voor een groot stuk mee bepaald hoe de Vlaamse tv er nu uitziet, en ten goede: we durven te denken dat je vandaag het aantal tv-figuren ‘met een hoek af’ op één hand zou kunnen tellen zonder dat decennium Man bijt hond.

Als Man bijt hond wordt bejubeld, dan is dat echter meestal niet omdat het zo’n vruchtbare kweekvijver voor talent is geweest. De fans houden vooral van het programma omdat het in hun ogen ‘warme, respectvolle televisie’ is, een tegengif voor de cynische uitlach-tv die zo vaak wordt gebracht. Daar hebben wij dan toch onze twijfels bij. Enkele jaren geleden was de ploeg van Man bijt hond een tijdlang te gast op de redactie van een regionale krant, een plaats waar wij even daarvoor ook een aantal maanden een bureautje hadden bezet. Van de vele opnames die toen werden gemaakt, raakte natuurlijk maar een miniem deel op het scherm, maar het ging wel allemaal over de meest extreme figuren die er rondliepen: de fotograaf die nietsontziend jacht maakte op de beste foto van een verkeersongeval, of de journalist die deed alsof een fait divers wereldnieuws was.

Nu is een documentaire of humaninterestmagazine altijd een vernauwing van de realiteit, maar Man bijt hond hanteerde toch vaak een heel smalle trechter. Misschien zijn de makers inderdaad minder op zoek gegaan naar sensatie en goedkope shockeffecten dan die van andere programma’s, maar de methodes leken goed op elkaar: uit een groep van mensen koos men de meest kleurrijke figuur, en daarvan werden dan de meest excentrieke trekjes extra in de verf gezet. Met als resultaat een stukje televisie waarbij je moeilijk je gezicht in de plooi kon houden, en de geportretteerden zelf misschien wat groen lachten. Stel uzelf eens de vraag: hoe vaak hebt u bij een bepaald fragment gedacht dat het ‘zo in In De Gloria had gekund?’ Jan Eelen heeft zijn satirische reeks echter nooit gemaakt als een fictieve variant op Man bijt hond, maar als een aanklacht tegen de programma’s van Jambers en co, die naar zijn aanvoelen de gewone man te kakken zetten.

Man bijt hond laat dus een heel mooie erfenis na in de vorm van de vele talentrijke tv-makers die er hun kans hebben gekregen. Maar het idee dat het programma Vlaanderen heeft getoond zoals het echt is, dat je als je wilt weten wat er in het land leeft ‘beter naar Man bijt hond kunt kijken dan naar Het journaal‘, zoals een politiek journalist ooit liet optekenen, dat lijkt ons toch meer dan een brug te ver.

DOOR STEFAAN WERBROUCK- ILLUSTRATIE SARAH VANBELLE