Acteurs Kristen Stewart, Philip Seymour Hoffman, Anne Hathaway en Mark Ruffalo en tv-sterren Michael C. Hall en Christina Hendricks maken zich op om naar Park City af te zakken. Volgende week donderdag begint daar de dertigste editie van het Sundance Film Festival. Wie er alsnog bij wil zijn, moet dringend beginnen te plannen. Na een vlucht van vijftien uur naar Salt Lake City moet je een plaatsje bemachtigen op een van de vier bussen naar Park City – En vergeet skilatten, snowboard of slee niet.

Park City werd een spookstad toen de plaatselijke goud- en zilvermijnen onder water kwamen te staan maar kon zichzelf vanaf de jaren zestig heruitvinden als skiparadijs. Vijftig kilometer verder bezit ene Robert Redford ook een skigebied. De acteur-regisseur noemde het Sundance, naar het personage uit de western Butch Cassidy and the Sundance Kid (1969) dat van hem een beroemdheid maakte. In 1981 past Redford dezelfde truc (iets naar jezelf noemen zonder je naam te gebruiken) toe op het instituut dat hij in het leven riep om onafhankelijke filmregisseurs een hart onder de riem te steken. Vier jaar later organiseert het Sundance Institute het eerste Sundance Film Festival.

De Amerikaanse independent cinema staat op dat moment nog in de kinderschoenen. Sundance pioniert door de filmmakers te vieren die niet inzien waarom je films aan de Hollywoodstudio’s zou overlaten en die begrijpen dat onafhankelijkheid ook voordelen heeft: je hebt een grotere artistieke vrijheid en je kunt onderwerpen aansnijden en toonaarden gebruiken die marketeers verfoeien. Die ondersteuning is geen nevenactiviteit maar de raison d’être van het festival. In de jaren voor het festival organiseert Sundance al de vermaarde filmlabs, waar een selecte groep regisseurs, scenaristen en producenten wars van commerciële inmenging projecten kan ontwikkelen die creatieve risico’s inhouden en een uiting zijn van hun persoonlijke visie. Tot de alumni van het Sundance Lab behoren Quentin Tarantino, Cary Fukunaga, Miranda July en Paul Thomas Anderson. Het festival is het uithangbord maar in de loop der jaren ontwikkelt het Sundance Institute vele andere initiatieven: de tv-zender Sundance Channel, een kleine keten van Sundance-bioscopen en een eigen filmarchief. In een poging de impact buiten Amerika te vergroten – Utah ligt wat verloren voor de internationale pers – heeft Londen sinds twee jaar in ook een vierdaags Sundance-festival.

GLAMOUROVERSCHOT

Parallel met de Amerikaanse independent cinema wint Sundance in de jaren negentig aan renommée. De groei brengt nieuwe uitdagingen en vraagstukken met zich mee. Hoe hou je Paris Hilton buiten, is er daar een van. Redford voer vorig jaar fel tegen haar uit. De celebrity had zichzelf uitgenodigd voor een dieet van skiën, feesten, poseren en dure spullen die kledingmerken en aanverwanten weggeven in de hoop op gratis publiciteit. Een film had ze niet te verdedigen. ‘Paris Hilton en haar feestziek, swag-grabbing gevolg maken van het festival geen feest meer. Te veel mensen wonen het festival bij uit eigenbelang’, foeterde Redford. Het illustreert de moeilijke evenwichtsoefening waar Sundance tegenwoordig voor staat.

Zich de juiste houding aanmeten tegenover all things Tinseltown is ook een moeilijke opgave. Er volledig los van staan is onmogelijk. Er is de gezonde interesse van Hollywood in nieuw talent. Sinds de grote commerciële successen van Sundance-films als Reservoir Dogs of The Blair Witch Project speuren de Weinsteins en andere verdelers van deze wereld gretig naar films waar geld mee te verdienen valt. Er zijn de vele bekende acteurs die – uit oprechte cinefilie of als gewiekste carrièreplanning, het maakt niet uit – Hollywoodprojecten afwisselen met independentfilms. Daar is allemaal niets op tegen. Maar het doel van het festival is niet Hollywood een uitstalraam bieden of filmsterren aan wat artistieke credibiliteit helpen. Met initiatieven zoals Next, een nieuwe sectie voorbehouden aan gewaagde, innoverende films, tracht Sundance bij te sturen. Maar blijven focussen op de kleine, onafhankelijke film van nog onontdekt talent, is knap lastig.

SLUISWACHTER

Ontevredenheid over de koers van Sundance leidde in 1995 tot een alternatief festival dat parallel loopt en uitsluitend ‘echte’ indies programmeert. Slamdance, ondertussen toch ook al aan de twintigste editie toe, is opgericht door vier regisseurs die door Sundance verworpen waren. Wat ons op een ander belangrijk punt brengt: alle indies in het zonnetje zetten zit er al lang niet meer in. De dertigste editie van Sundance telt 119 langspeelfilms waarvan net niet de helft debuten zijn. Een fraai aantal maar een peulschil vergeleken met de 4057 langspeelfilms die werden ingezonden, waarvan de helft uit Amerika. Van die 119 films zullen er een stuk of vijf de Europese bioscopen halen. Als het meezit. Door de kwantitatief sterke ontwikkeling van de independent cinema is het festival willens nillens een gatekeeper geworden. Het voert de eerste grote schifting door. En alleen het beste van die schifting steekt de oceaan over. Fruitvale Station en Ain’t Them Bodies Saints van de editie 2013, Beasts of the Southern Wild en Searching for Sugar Man uit 2012, Martha Marcy May Marlene in 2011, Winter’s Bone in 2010, Precious in 2009, Frozen River in 2008. Haal ze vandaag nog in huis halen als u een van die films gemist zou hebben. Boek vandaag nog een ticket naar de mormonen als u als eerste de Sundance-sensatie van 2014 wilt ontdekken.

SUNDANCE FILM FESTIVAL 2014

16-26/1, Park City, Utah. Alle info: sundance.org.

NIELS RUËLL