Schrijver-acteur Rashif El Kaoui: ‘Vervelend, hè, als witte heteroman maar 95 procent van de macht meer hebben’

© Alexander Popelier
Kristof Dalle Journalist

Schrijver. Acteur bij de KVS. Podcaster. Ex-rapper. Het zelfverklaarde liefdeskind van Tech N9ne en Ernest Claes. Wie Rashif El Kaoui wilt labelen, haalt het best een nieuwe Dymo-rol boven. En tussendoor poogt hij met De man is lam ook nog even mannelijkheid anno 2018 te herijken. ‘Het tijdperk van de bastaard is aangebroken.’

‘Maar ik ben de optelsom van zo veel dingen…’ Het kolkt zichtbaar in het hoofd van Rashif El Kaoui.

‘Wat is het eerste dat in je opkomt?’

‘Zoek je artiesten die ik leuk vind? Leuk vond? Die me écht gevormd hebben? En wil ik wel aan persoonsverheerlijking doen?’ Zijn behoorlijk hypnotiserende articulatie en dito timbre slaan over in een zoekend kopstemmetje. Zijn hele lijf lijkt te protesteren tegen de vraagstelling.

‘Dit is niet absoluut, Rashif.’

‘Je zegt dat wel, maar het staat binnenkort wel gedrukt. (wanhopig) Moet ik echt nog verder doen?’

Wat doorgaans een hapklaar opwarmertje is – noem vier invloeden, makkelijk zat – zal bij El Kaoui uitlopen op een zeer moeizame maar zeer accurate karakterschets van ruim een halfuur. ‘Ik ben een bastaard, je zult dat nog wel merken’, verduidelijkt hij. ‘Kind van een Vlaamse moeder en een Marokkaanse vader. Geen Marokkaan, maar ook geen volledige Vlaming. Altijd ergens in het midden. Ik zit daar ook graag. Maar dat maakt tegelijk dat ik me niet eens meer kan herinneren wanneer ik voor het laatst nog een onoverwogen uitspraak heb gedaan.’

De dertigjarige El Kaoui is veel. Voormalig rapper. Master in de woordkunst. Leerkracht welsprekendheid en presentatietechnieken. Acteur bij de KVS ( Drarrie in de nacht, Malcolm X, JR). Podcaster met De man is lam op VPRO. Schrijver. ‘ I’m a hustler, baby.’ En juist, ja, hij is ook een menselijk soundboard vol smetteloze Amerikaanse accenten, van southern preachers over clichérappers tot iets wat klinkt als Mike Tyson op een slechte dag.

Tegenover autochtone Vlamingen zal ik altijd de diverse medemens verdedigen, maar omgekeerd ook. Alleen jammer dat ik het gevoel heb dat ik moet kiezen. Ik wil gewoon de bastaard zijn.

Floere het fluwijn misschien, van Ernest Claes?’

Er komt schot in de zaak.

‘Het is ondertussen vijftien jaar geleden dat ik het verhaal leerde kennen, maar ik herinner me nog altijd hoe ‘aan de waterkant Schorre de waterrat zat te loeren naar de laat paaiende lauw die met luid staartgeklets de stilte van het water stukslaat’. En op de een of andere vreemde manier is Claes – dat klankschrijven, het allitererende – ook in mijn werk geslopen. Al is dat uiteraard ook doordrongen van hiphop. Als je mijn teksten hardop hoort, voel je pas echt hoe ze ineensteken. Ik weet dat ik een acquired taste ben, maar het minste dat je van mijn teksten kunt zeggen, is dat ze voorgelezen altijd werken.’

Rond zijn twintigste trok El Kaoui nog voluit de kaart van de hiphop. Zijn collectief nam zelfs deel aan Supertalent in Vlaanderen in 2007, het jaar dat alle goedbekkende namen voor talentenconcours opgebruikt waren. Eén filmpje leeft in lage resolutie nog steeds voort op YouTube. Gewoon even ‘R.J.Equal’ intikken: El Kaoui is de kerel met het zwarte lijfje, dito hoed en lange haar, tussen twee pakkenmannen in. Hij grinnikt. ‘Ik wil dat filmpje niet per se begraven, maar dat ben ik echt niet meer. Ik mis hiphop, maar it’s a young man’s game, en laten we wel wezen, ik was ook geen Kanye. Het leeft nu alleen nog in mijn schrijven. (denkt na) Eigenlijk ben ik zo’n beetje het literaire bastaardkind van Tech N9ne en Ernest Claes.’

***

‘Het is een ziekte. Je hebt emotionele eters, ik ben eerder een emotionele shopper. Maar ik mag toch íéts hebben?’

El Kaoui is al naargelang de waarnemer een rabiaat verzamelaar of een pathologische hoarder. Zij het een van de opgeruimde soort. Had hij ze zelf niet trots getoond, we hadden waarschijnlijk nooit geweten hoe élke schuif en inbouwkast volgestouwd was met duizenden perfect gerangschikte comics en dvd’s. De enige collectie die wel netjes uitgestald staat in zijn Antwerpse woonkamer is een robuuste selectie van erotische fotoboeken . Fetish Girls van Eric Kroll. Burlesque and the Art of the Teese van Dita Von Teese. SexyBook van Esther Haase. Big Nudes van Helmut Newton. ‘Pure geschiedenis’, legt hij uit. ‘Bekijk zo’n boek uit de jaren negentig, en je ziet hoe alles toen draaide om afstandelijkheid, goddelijkheid en perfectie. Terwijl het vandaag allemaal om nabijheid draait. Neem nu Selfish van Kim Kardashian: ze creëert nog steeds een perfecte schijnwereld, maar het voelt alsof ze in je badkamer staat.’

'Ik denk voor ik handel. En soms denk ik zo lang dat ik niet meer handel.'
‘Ik denk voor ik handel. En soms denk ik zo lang dat ik niet meer handel.’© Alexander Popelier

Mag ik het een van jouw thema’s noemen? Naar verluidt heb je ooit een zeer bezielde speech over erotiek geschreven op het conservatorium.

Rashif El Kaoui: Een pleidooi voor pornografie zelfs. Opwinding, erotiek en pornografie zijn gewoon heel interessant, en de grens waar het ene in het andere overgaat, is soms heel dun. Tegelijk ben ik best een preutse mens. Wat waarschijnlijk net de fascinatie verklaart. Het zit ook in Lonely Women in ****** Are Waiting for You, mijn kortverhaal dat Das Mag publiceerde in hun Sampler. Wat eigenlijk gewoon een filosofisch traktaat over beeldvorming en verlangen is, verpakt als horror.

Zonder al te veel weg te geven: het een en ander draait om de begeerte voor Chinnamasta, de hindoegodin van de wijsheid. Meestal afgebeeld – zo leert Google – naast een copulerende Rati en Kama, respectievelijk de god van verlangen en liefde.

El Kaoui: Ik ben ook een beetje een Maeterlinck, hè. Een symbolist. Een beetje hindoeïsme, een geut Noorse mythologie… (denkt na) Dat is ook waar we heen gaan: hoewel we vandaag helaas nog steeds aan het polariseren zijn, is het onvermijdelijk dat alle grenzen uiteindelijk flou worden. We gaan naar een – sorry, vies woord – monocultuur. The age of the bastard is aangebroken. Ook een van mijn thema’s, en niet toevallig ook de naam van een voorstelling die ik volgend jaar samen met Ahmet Polat zal maken. Bastaards zitten in de tussenruimte, en daar is het eigenlijk net interessant. Tussen standpunten kunnen dingen groeien.

Heb je het ook gehoord?

El Kaoui: Mja, , die laatste zin was echt een foute salespitch. Sorry. (preekt) ”Cause in the space in between, there is love. In the space in-between, there is passion.’ Wat ik bedoel, is dat ik als een soort diplomaat tussen twee werelden zit. Tegenover autochtone Vlamingen zal ik altijd de diverse medemens verdedigen, maar omgekeerd ook. Het is alleen jammer dat ik vandaag nog steeds het gevoel heb dat ik moet kiezen, terwijl ik dat liever niet doe. Ik wil gewoon de bastaard zijn.

The Age of the Bastard wordt een spin-off van De man is lam, waar je al twee jaar aan werkt met Polat en Lucas De Man. Een redelijk allesomvattend project over mannelijkheid vandaag, met zowel performance, podcasts als een foto-expo. Jullie liepen voor op alle hashtags en incel- en genderdiscussies.

El Kaoui: Lucas voelt de tijdgeest goed aan, denk ik. Al is hij ook pas met het idee komen aanzetten toen zijn vriendin hem een vibrator van vlees en bloed had genoemd. De zogeheten mannenparadox: vrouwen willen een gevoelige man, maar in de slaapkamer moet die wel dominant zijn.

Ik heb op het conservatorium een speech over erotiek gegeven, een pleidooi voor pornografie zelfs. Tegelijk ben ik best een preutse mens. Wat waarschijnlijk net de fascinatie verklaart.

Wat in wezen gewoon een omkering is van het ‘prinses in de keuken, hoer in de slaapkamer’-riedeltje. Als de man vandaag al lam, zoekend of ontmannelijkt is, zal het toch niet aan die paradox liggen?

El Kaoui: Het lijkt mij ook allemaal ingewikkelder dan dat. Maar tegelijk moeten we eerlijk wezen: mannen zijn wel kinda fucked. De zelfmoordcijfers liggen hoog, impotentie bij mannen onder de veertig boomt en er is geen groep die sneller vereenzaamt dan gescheiden mannen boven de vijftig. Die laatsten vallen amper te bereiken, omdat ze zich geen slachtoffer voelen. Daar zijn we blijkbaar nog niet als gender: we kunnen onszelf nog steeds moeilijk in een slachtofferrol zien.

Je trok ter voorbereiding onder meer naar Emancipator, de Nederlandse cursus voor mannenemancipatie. Was dat even leuk als het klinkt?

El Kaoui: Zeer heftig vooral. Ik heb me nog nooit zo slecht gevoeld als man dan tijdens die cursus. Veel te woke, in negatieve zin. Zijn basisstelling was: alles wat vrouwelijk is, is geweldig, alles wat mannelijk is, is verderfelijk. Ik wilde me er oprecht tegen verzetten. ‘Easy, kerel. Het is niet omdat jij ooit toxic masculinity hebt ervaren, dat wij nu allemaal complete hufters zijn.’ Ik hou er ook niet van om gereduceerd te worden tot een kloppend lid. De onderliggende boodschap in deze tijden van hashtags is nog iets te vaak ‘alle mannen zijn een slaaf van hun lust, iedereen moet tegen hen beschermd worden’. Tegelijk snap ik weliswaar dat ik met mijn pornografische… Euh.

Obsessie?

El Kaoui:… interesse ook bijdraag tot het beeld van de vrouw als lustobject. Al denk ik toch dat daar iets empowering in verscholen zit.

Je interviewde ook honderden mannen, met als terugkerende openingsvraag: wanneer voelde u zich voor de eerste keer man? Wat vond je zelf het mooiste antwoord?

El Kaoui: De gehuwde vader van twee die zich voor het eerst man voelde toen hij ergens rond zijn veertigste toch met een man in bed was beland. Want hij dacht dat hij ‘genezen’ was. Zijn ouders hadden hem ooit naar een christelijk congres gestuurd. Het aanvaarden van zijn geaardheid was voor hem als ’thuiskomen’. Een heel interessante definitie van mannelijkheid.

Jullie stelden de vraag ook in Istanbul. Je kreeg net geen klappen.

El Kaoui:Yep, I’m fucked, dacht ik na een halve dag. Ik ging er nogal naïef vanuit dat die vraag zeer universeel was. Maar een Turk kan ze als een belediging opvatten, omdat ze impliceert dat hij ooit géén man is geweest. Uit pure noodzaak ben ik dan maar met vrouwen over mannen gaan praten – die heel veel te vertellen hadden – en heb ik dat naar hen teruggekoppeld.

'Ik heb drie jaar gekampt met panische angst. Als ik al het huis uit kwam, zocht ik in elk gebouw meteen naar de uitgangen.'
‘Ik heb drie jaar gekampt met panische angst. Als ik al het huis uit kwam, zocht ik in elk gebouw meteen naar de uitgangen.’© Alexander Popelier

Jij voelt je een diplomaat tussen twee werelden: kijken beide eigenlijk op dezelfde manier naar mannelijkheid?

El Kaoui: In grote lijnen? Ja. Toch binnen mijn generatie in de Lage Landen. Hooguit merkte ik wat tegenstand in diversere middens, zeker bij assertieve Nederlandse jongeren. Begrijpelijk ook. Die groep voelt zich sowieso al geviseerd, en dan gingen wij nog eens tornen aan een van hun laatste zekerheden, hun mannelijkheid. Dat viel niet altijd goed.

Is mannelijkheid niet net bij uitstek het thema van jong rechts? De witte man in crisis, met het jongste Jordan Peterson-boek onder de arm, die het gevoel heeft dat hij vandaag overal het onderspit moet delven? Wat een heel gek eufemisme is voor ‘hij moet zijn macht plots delen’.

El Kaoui: Vervelend hé, maar 95 procent van de macht meer hebben als witte heteroman. (lacht) Remember the time we had all the power, and not just most of it? Ik heb me niet verdiept in Peterson, maar als je eens vijf minuten hebt, moet je vooral Returnofkings.com even checken. Ik botste erop toen ik research deed omtrent mannelijkheid in het Oude Rome. Tagline: ‘The Barbarians will solve your sterile existence’. Het soort zelfverklaarde redblooded American males dat de klok liefst eeuwen terug wil draaien. Angstaanjagend.

Als jullie project al iets aangewreven werd, was het dat het uiteindelijk geen antwoorden bood. Wie op een herijking van ‘de man’ hoopte, was inderdaad aan het verkeerde adres.

El Kaoui: We hebben ons netjes tussen beide partijen in gemanoeuvreerd, zonder zelf stelling in te nemen. Je kunt dat laf noemen, maar zo week je hopelijk iets los, zonder meteen in een vijandig discours terecht te komen. We leven in een knetter- woke wereld, maar je schiet geen meter op als je telkens meteen de hakbijl bovenhaalt. Bovendien is het thema gewoon te complex: we moeten naar een verbreding van mannelijkheid, de oude definitie dekt de lading niet meer, maar dat lukt niet eventjes in één voorstelling. Vandaar ook dat we zo breed gaan. En volgend jaar gaan Ahmet en ik dus ook nog verder op het bastaardgegeven, in connectie met mannelijkheid en vaderschap. In onze performances lees ik bijvoorbeeld een brief voor aan mijn vader, die zes jaar geleden overleden is. Dat resoneert, merk ik. Eigenlijk begint de voorstelling pas achteraf, in de lobby, als mannen me ook over hún vaders komen vertellen.

Met Patser hadden we eindelijk eens een film over en met Marokkanen, en was ik er verdomme nóg niet bij.

Ben je er al uit waar de grens ligt?

El Kaoui: Als een acteur op het podium begint te huilen omdat hij nog niet klaar is met zijn sores: exploitatie. En niet om aan te zien.

Geen typische macho, zei je. Dus het opgevangen fait divers dat je ooit maanden met een hernia bleef rondlopen en gewoon bleef deadliften…

El Kaoui: Oké, dat klopt wel. Tot ik door de brandweer uit mijn appartement op vijf hoog ontzet moest worden, omdat ik écht niet meer verder kon van de pijn. (denkt na) Ik ben een controlefreak en een neuroot, hé. Tijdens mijn lerarenopleiding Latijn-Engels heb ik drie jaar gekampt met de panische angst om misselijk te worden en de controle te verliezen. Ik ging niet langer op stap, nam geen openbaar vervoer meer en als ik toch nog het huis uit kwam, zocht ik in elk gebouw meteen naar de uitgangen. Tot mijn wereld echt wel héél klein werd en ik amper nog daglicht zag. Veel films gezien, dat wel. (lachje) Vandaag weet ik dat ik dat beter niet verzwegen had tegen de wereld, want zo versterk je die angst om de angst gewoon.

Jij voelde je voor het eerst man toen je jouw vader op je elfde duidelijk maakte dat hij niet meer welkom was, vertelde je in de podcast.

El Kaoui: En dat is nog steeds het meest angstaanjagende dat ik ooit gedaan heb. Mijn vader en moeder zijn vrij snel uit elkaar gegaan. Ik zag hem alleen nog in de weekends. Rond mijn tiende zag ik hem nog één keer per jaar, en dat eindigde altijd in ruzie. Op mijn vijftiende zag ik hem nog een laatste keer. Hij woonde toen al in Frankrijk. Hij wilde een hernieuwd contact zonder eerst het verleden te benoemen, ik zei: ‘Op een wankel fundament kun je niet bouwen.’ En dat was het. Sindsdien is alle haat ook verdwenen. Hij was een soort losgeslagen hippie die niet snapte dat hij iets misdaan had. (denkt na) Eigenlijk gedroeg mijn moeder zich meer als een goede moslim dan hij. Ik hoop de podcastreeks binnenkort wel af te sluiten aan zijn graf in Frankrijk.

Spreek het gerust tegen, maar dat lijkt de allereerste keer dat je iets persoonlijks in je werk stopt.

El Kaoui: Ik ben geen typische macho – ik ben me zelfs zeer bewust van mijn vrouwelijke kant – maar de zeer mannelijke neiging om alles weg te drukken zit wel heel diep. Tegelijk moet ik vaststellen dat mijn vaderverhaal meer impact heeft dan al mijn mooischrijverij. Maar het leven leert nu eenmaal dat je kwetsbaar bent als je iemand op gevoelsniveau macht geeft. En een bastaard in het midden moet in elke situatie ook eerst bepalen hoe mensen hem zien, en zich dan daartegenover proberen te verhouden. Je kunt dat ‘onderkruiperig’ noemen, maar ik verkies ‘diplomatisch’. (lacht) En theater mag ook geen therapie worden. Of exploitatie.

'Sinds ik mijn diploma heb, heb ik nog geen enkele rol gespeeld die niet met mijn achtergrond te maken heeft. Terwijl ik veel meer stoemp dan couscous gegeten heb.'
‘Sinds ik mijn diploma heb, heb ik nog geen enkele rol gespeeld die niet met mijn achtergrond te maken heeft. Terwijl ik veel meer stoemp dan couscous gegeten heb.’© Alexander Popelier

***

Opmerkelijk: El Kaoui studeerde vier jaar geleden af aan het conservatorium met een tv-pilot. ‘Vanuit de toekomst, waarin iedereen ondertussen beige was, blikten we via flashbacks terug op vandaag. Gemonteerd in videoclipstijl, en volgestouwd met nagenoeg elke allochtone acteur die ik kende.’ Tegelijk zijn tv en film zowat het enige waar de rapper-schrijver-acteur zich nog niet aan gewaagd heeft. ‘We hebben het achteraf nog gepitcht bij Vier, maar die hadden toen net Adil en Bilall binnengehaald.’

Is twéé getalenteerde Marokkanen de bovengrens bij tv-zenders?

El Kaoui: Jouw woorden. Ik weet ook niet of het zo goed was – we didn’t know what the fuck we were doing -, maar ik geef toe dat het wat wringt dat ik op film- en tv-vlak nog weinig heb kunnen groeien. Met Patser hadden we eindelijk eens een film over en met Marokkanen, en was ik er verdomme nóg niet bij. (lacht) Alle krediet voor Adil en Bilall wel: Patser is hun mythe- en canonvorming, tjokvol referenties aan de films die ze vroeger zelf bekeken. En nu is er tenminste íéts. Ik mis in Vlaanderen wat Jörgen Raymann in Nederland deed met Raymann is laat, een plek waar we allemaal kunnen samenkomen. Hier inviteren we af en toe iemand met een andere achtergrond, en klaar.

En meer dan bijrollen in films en series, de vinkjes voor de quota, zit er ook niet in, want scenaristen zijn nog steeds allemaal wit. Altijd een nevenpersonage, nooit de protagonist: dat doet iets in ons hoofd. Ik weet niet meer van welke figuur uit de burgerrechtenbeweging ik deze heb gepikt, maar: ‘They gave us a white God and they told us: you are not like him.’ Dat is exact wat de klassieke media onbewust doen.

Dus dan liever theater, waar – hier en daar – wel wat beweegt?

El Kaoui: Mijn vriendin Julia (Ghysels, actrice in Gent West , nvdr.) studeerde drama en wist dat haar leraar Dimitri Leue etnisch diverse acteurs zocht. Zo ging de bal aan het rollen. (lacht dramatisch)

Rashif El Kaoui

Naam Rashif El Kaoui.

Geboren in 1988 in Tessenderlo.

Doet zijn ding als schrijver, podcaster en theateracteur (bij de KVS).

Bekend van theater (Malcolm X, Reizen Jihad, Odysseus: Een zwerver komt thuis, Drarrie in de nacht, JR) en de podcast De man is lam bij de VPRO. (in Nooit meer slapen).

Zijn kortverhaal Madame Assorti won in 2016 de El Hizjra Literatuurprijs. Lonely Women in ****** Are Waiting for You werd onlangs gepubliceerd in de Das Mag-sampler.

Vanwaar dat lachje?

El Kaoui: Ik heb me nooit Marokkaanser gevoeld dan in de jaren sinds ik aan het Conservatorium ben afgestudeerd. Ik had precies hetzelfde parcours gereden als iedereen en dacht: ik ben een acteur, zoals de rest, nu zal ik op mijn waarde genomen worden. (droog) In die vier jaar heb ik nog geen enkele rol gespeeld die niet met mijn achtergrond te maken had. Direct of indirect. Wat voor een bastaard dubbel zo vreemd aanvoelt, want ik heb veel meer stoemp dan couscous gegeten in mijn leven. En ik spreek niet eens Arabisch. Ik ben een tijdje heel koppig geweest: drarries zette ik op audities altijd zeer welbespraakt neer. Maar de markt voor eloquente Marokkanen is eerder klein. Hoewel ik noodzaak en voldoening heb gevonden in geëngageerd maatschappelijk theater, is het confronterend om door enkel je ‘zijn’ een statement te zijn. Speel ik een drarrie, is het een statement, speel ik een advocaat, is het ook een statement.

Witte castingdirecteurs willen je enkel als drarrie. Maar omgekeerd speelde je bij de KVS in Malcolm X ook…

El Kaoui: De house negro, ja. (lachje) En in Drarrie in de nacht was ik Kevin die liever Karim wilde zijn. Ik kan die voorstellingen doen omdat ik er wel een connectie mee heb, maar als het erop aankomt, sta ik erbuiten, hè. Zo is Saïd Boumazoughe wel een goede vriend, maar er zal altijd een niveau zijn waarop wij elkaar niet helemaal kunnen begrijpen. Sinds Reizen Jihad ben ik het Marokkaan zijn wel aan het leren, merk ik. Eindelijk, want ik heb me toch altijd een gemankeerde Marokkaan gevoeld.

Meen je dat laatste nu echt of is dat de Maeterlinck die opspeelt?

El Kaoui: Het is wel een héél lekkere alliteratie.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content