In China heeft ‘Hero’ van Zhang Yimou al meer opgebracht dan ‘Titanic’, maar de kleurrijke kungfuhit veroorzaakte er ook een pak controverse. Niet dat de regisseur daarvan wakker ligt. ‘Heftige reacties zijn goed voor de portemonnee.’

hero Vanaf 29/10 in de bioscoop

Het lijkt wel alsof Zhang Yimou en controverse hand in hand gaan. Of liever: zo zag het er heel lang naar uit. Tot en met 1997 en Keep Cool (zie kaderstuk) kon de man geen film maken zonder van overal tegenwind te krijgen. Ofwel was de censuurcommissie niet tevreden, ofwel werd hij beschuldigd van mooifilmerij, ofwel klonk het dat hij zich in alle bochten wrong om aan de westerse voorliefde voor exotische verhalen tegemoet te komen. Zhang Yimou was de ongekroonde (en ongewilde) bad boy van de Chinese film. Maar de laatste jaren leek het tij te keren. De regisseur beperkte zich tot veeleer ongevaarlijke projecten, ook al kreeg hij de wind van voren toen hij het plan opvatte om Puccini’s opera Turandot op te voeren in de Verboden Stad van Peking. Dat zijn nieuwe film Hero zoveel reacties zou uitlokken, moet hem dan ook compleet hebben verrast. Tenslotte wou Zhang Yimou enkel een ode brengen aan de kungfu- en martial arts-verhalen waar hij als kind zo van hield, in het kielzog van het succes van Crouching Tiger Hidden Dragon. Zoals zo vaak zocht hij zijn inspiratie in China’s verleden. Hero speelt zich af aan de vooravond van het eerste Chinese keizerrijk, op een moment dat het land verdeeld is in zeven koninkrijken die allemaal met elkaar in oorlog zijn. Een van de koningen, die van Qin, is echter vastbesloten om het land te verenigen en een einde te maken aan het bloedvergieten. Als hij in zijn opzet dreigt te slagen, sturen zijn tegenstanders huurmoordenaars op hem af. Zhang Yimou brengt de overlevering in beeld met overweldigende kleuren en veel gevoel voor poëzie. Hero werd in China een enorme hit en gaf een broodnodige dosis zuurstof aan de filmindustrie, die sinds het bijna-faillissement van de Chinese filmstudio’s op sterven na dood was. De maker was in de zevende hemel, tot de kritiek op gang kwam. Zelfs Chen Kaige, zijn landgenoot, collega-regisseur van de Vijfde Generatie voor wie Zhang Yimou ooit de camera hanteerde, liet verstaan dat hij niet akkoord was met een film die zomaar de spons veegt over het bloederige bewind van de Qin-keizer. De vraag is alleen of Zhang Yimou het ook zo bedoeld heeft.

‘Hero’ heeft al serieus wat kritiek uitgelokt, als zou de film de gruweldaden van de eerste Chinese keizer willen goedpraten. Had u dat verwacht?

ZhangYimou: Totaal niet. De enige reden dat ik het over de Qin-keizer heb, is dat ik heel veel hou van de kunst uit de tijd van de Qin-dynastie. Op artistiek vlak was dat veruit de beste periode die mijn land gekend heeft, omdat de kunstenaars zich toen met brede en tijdloze onderwerpen bezighielden. Het was geen navelstaarderij. Ik had nooit gedacht dat er een controverse zou komen. Maar de Qin-keizer is altijd al heel controversieel geweest in China. Iedereen kent hem en iedereen heeft een mening over wat hij gedaan heeft. Daarom lokt Hero zoveel discussies uit. Ik denk dat ik niettemin de juiste keuze heb gemaakt: de Qin-keizer is zo bekend dat ik in het begin van de film nog weinig extra uitleg hoefde te geven. Iedereen weet waarom men die keizer wou vermoorden. Veel mensen hebben me al gevraagd of ik niet liever de controverse had vermeden door een andere keizer te kiezen. Je kan dit verhaal met welke heerser ook vertellen. Maar ik ben niet ontevreden met de reacties. Het maakt de mensen plots een stuk nieuwsgieriger naar mijn film, en dat is goed voor de portemonnee. (lacht)

Behalve door het onderwerp valt de film ook op door het gebruik van kleuren. Hoe heeft u die symboliek precies ontwikkeld?

Yimou:Hero is een film waar ik lang aan gesleuteld heb. Ik ben in 1998 aan het script begonnen, maar in 2000, toen alles min of meer vorm kreeg, kwam Crouching Tiger Hidden Dragon in de zalen. Ik wist niet wat ik zag, want Ang Lee deed veel van de dingen die ik zelf ook wou proberen. Mijn eerste reactie was om Hero dan maar te vergeten en me op andere projecten te concentreren. Ik had geen zin om Crouching Tiger na te apen. Maar het script was te goed om zomaar weg te gooien. Op dat moment, een maand of vijf voor ik zou gaan draaien, ben ik heel concreet beginnen na te denken over de manier waarop ik het verhaal in beeld zou brengen. Op zich is dat niets speciaals, want dat doe ik bij elke film. En plots kreeg ik het idee om met kleuren te spelen. Hero was een mengeling van verschillende verhalen, dus waarom zou ik elk verhaal geen specifieke kleur meegeven?

Ik kan begrijpen dat u ‘Crouching Tiger Hidden Dragon’ als een concurrent zag, maar is die film achteraf bekeken geen zegen geweest? Nu weet u tenminste dat dit soort verhalen ook een groot publiek kunnen aanspreken.

Yimou: Je hebt waarschijnlijk gelijk. De markt is in elk geval veel meer ontvankelijk voor een film als Hero. Crouching Tiger heeft dus zeker mijn producenten gerustgesteld. Het risico is alleen dat Ang Lee de lat zo hoog heeft gelegd dat het verschrikkelijk moeilijk is om even goed te doen. Vanaf de eerste dag werd mijn film vergeleken met Crouching Tiger, zeker in China. Het is een schaduw die ik maar niet kan afschudden.

Toen ‘The Matrix’ de wereld veroverde, wezen kenners erop dat de gebroeders Wachowski veel van hun zogenaamd vernieuwende ideeën ergens gepikt hadden. Had u hetzelfde gevoel bij ‘Crouching Tiger Hidden Dragon’?

Yimou: Ik vind het maar normaal en natuurlijk dat je je laat inspireren door je eigen cultuur en tradities, en dat is wat Ang Lee gedaan heeft. En natuurlijk is The Matrix oosters getint. Als je de gevechtsscènes laat choreograferen door Yuen Wo-Ping, krijg je vanzelf veel ideeën uit Chinese en Japanse films, want dat is zijn achtergrond. Zo werkt Hollywood nu eenmaal: ze nemen wat ze goed vinden aan films uit andere hoeken van de wereld en eigenen zich dat toe. Net zoals Ang Lee elementen en ideeën uit de Chinese traditie in zijn film heeft gestopt. De scène waar ze boven het bamboebos vliegen en vechten komt letterlijk uit die traditie. Hij zit bijvoorbeeld in A Touch of Zen, een film van King Hu. Maar zoals ik zei, dat vind ik niet meer dan normaal, zolang je er maar je eigen toets aan geeft.

In verhalen is het doorgaans zo dat oorlogen gevoerd worden door mannen, terwijl de vrouwen symbool staan voor vrede en creativiteit. Maar in ‘Hero’ is het net omgekeerd: het personage van Maggie Cheung blijft het langst tegen vrede gekant. Wou u afstappen van bepaalde clichés?

Yimou: Ik dacht in Hero meer aan de tegenstelling tussen het verstand en de emoties. Maggie Cheungs personage staat symbool voor het emotionele, iemand die haar passies en gevoelens volgt en dus ook meer op wraak zint. De mannen kiezen eerder voor het gezond verstand en proberen een balans te vinden tussen hun emoties en hun idealen. In de Chinese traditie is het vaak zo dat vrouwen de sterkste gevoelens koesteren. Dankzij de Disney-film Mulan zal je het personage van Hua Mu Lan wel kennen, het meisje dat ten oorlog trekt voor haar vader. Zij is de bekendste van een hele reeks vrouwelijke helden, met grote kapsels en kostuums die golven in de wind. Vrouwen kunnen dus ook best krijgers zijn in de Chinese traditie.

U bent het dus niet noodzakelijk eens met mensen die stellen dat de wereld veel vreedzamer zou zijn mochten vrouwen het voor het zeggen hebben?

Yimou: Ik weet het niet. Maar ik zou in elk geval graag een film maken over de eerste Chinese keizerin. Wu Zetian heette ze, en ze maakte deel uit van de Tang-dynastie. Dat was geen lieverdje, kan ik je verzekeren. (lacht)

In ‘Hero’ verwijst u naar andere films, en dat is iets wat ik u nog nooit eerder heb zien doen. Het verhaal is gestructureerd zoals Kurosawa’s ‘Rashomon’, terwijl de manier van filmen doet denken aan spaghettiwesterns, net als het feit dat een van de personages zichzelf ‘de Naamloze’ noemt.

Yimou: Ik heb altijd veel bewondering gehad voor Kurosawa. Toen ik op filmschool zat, was hij een van de cineasten die ik beter wou leren kennen. Zijn naam valt vaak als mensen het over mijn films hebben, en dat beschouw ik als een enorm compliment. Hij is een van de grootste meesters uit de filmgeschiedenis. Bovendien wordt iedereen beïnvloed door anderen. Niemand werkt op een eiland. Er is een oud Chinees gezegde: ‘Jij bent in mij en ik ben in jou’, wat betekent dat iedereen verbonden is met alle anderen. De westerns die je vernoemt, zeggen me echter niks. Het gegeven van ‘de Naamloze’ komt uit de klassieke Chinese poëzie. Veel van die prachtige oude gedichten zijn anoniem. Ik hou van dat idee. Het is heel mooi en mysterieus.

‘Hero’ heeft zijn volledige budget terugverdiend aan de Chinese kassa. Geeft dat succes u nu een grotere vrijheid?

Yimou: Ik vrees dat het geld vooral naar de producente is gegaan. (lacht) Daar heb ik het niet moeilijk mee, hoor. Tenslotte heeft zij ook heel veel in de film geïnvesteerd. Maar het is zeker zo dat ik nu vlotter financiers zal vinden voor een nieuwe film. Ik denk dat ik dus nog één of twee andere martial arts-films ga draaien. Hero was een geweldige ervaring, maar ik ben nog niet helemaal tevreden. Ik zou graag een martial arts-film proberen waarvan de personages beter zijn uitgewerkt. Op dat vlak is er nog veel ruimte voor verbetering.

En hoe verrast was u door dat succes?

Yimou: Ik had nooit gedacht dat Hero zelfs maar een hit zou worden, laat staan dat hij de meest succesvolle film van de laatste vijftig jaar in China zou zijn. Zelfs Titanic heeft het in China niet zo goed gedaan. Iedereen heeft het erover en probeert uit te vissen waar die bijval vandaan komt. Ik weet het zelf ook niet. Maar het staat nu al vast dat Hero een blijvende invloed zal hebben op de Chinese filmmarkt. De mensen hebben plots weer vertrouwen in de eigen film, beseffen dat ook een Chinese productie zijn geld kan terugverdienen. Ik twijfel er niet aan dat de Chinese filmindustrie ervan zal profiteren, al weet ik niet hoe het nu verder zal evolueren.

Wat zou u het liefst zien gebeuren?

Yimou: Ik hoop vooral dat het publiek opnieuw geïnteresseerd raakt in films die in China gemaakt zijn. Nu kijken de mensen in de eerste plaats uit naar de nieuwe Amerikaanse films. Misschien kan Hero een duwtje geven. Het succes ervan stemt me optimistisch. Het is weliswaar een actiefilm, maar op de keper beschouwd, is hij niet bijzonder brutaal. Het is een mooie en poëtische film die zonder geweld of seks een groot publiek heeft gevonden, en dat vind ik bemoedigend. Het zegt iets over het publiek en wat de mensen willen zien. Misschien vergissen de kenners zich als ze zeggen dat je enkel met geweld en seks kan scoren.

Door Ruben Nollet

‘Toen ‘Crouching Tiger Hidden Dragon’ in de zalen kwam, wist ik niet wat ik zag. Ang Lee deed alles wat ik zelf ook wou proberen! Zijn film is een schaduw die ik maar niet van me kan afschudden.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content