The Square

Soms gedraagt hij zich beschaafd en denkt hij diep na over kunst, media en maatschappij, maar vergis u niet: de mens is een driftige aap die rede en fatsoen meteen overboord kiepert zodra hij in het nauw gedreven wordt. Dat is althans de these van de Zweed Ruben Östlund in deze sociologische zedenkomedie, waarvoor hij in Cannes werd bekroond met de Gouden Palm. In zijn 160 minuten durende ‘cringe comedy’ volgt Östlund de lotgevallen van een ambitieuze museumdirecteur. Die wil uitpakken met een nieuwe tentoonstelling, maar een en ander loopt niet zoals de zelfingenomen culturo had gehoopt. Zijn portefeuille wordt gejat, zijn onenightstand met een journaliste laat een wrange nasmaak na, de online promocampagne gaat om de foute reden viraal en tussendoor moet hij zich over zijn puberende kinderen ontfermen. Het hybride resultaat – een film vol slimme ideeën en rake observaties, maar ook wat onevenwichtig en te langdradig – heeft qua toon en ambitie iets weg van Toni Erdmann. Alleen kiest Östlund, die zijn talent al toonde met de sociologisch geïnspireerde zedenlessen Play (2011) en Turist (2014), voor een strakke mise-en-scène, observeert hij zijn menselijke beestjes van een afstand en presenteert hij zijn sociale satire chiquer en meer cerebraal. Ruim tweeënhalf uur balanceert hij met een pokerface op de grens tussen ernst en scherts, zoals in die vijftien minuten durende, hoogst memorabele scène waarin een performancekunstenaar met zoveel overgave een aap nadoet dat zijn publiek, en bij uitbreiding de kijker, er hoogst ongemakkelijk van worden. Shock the monkey!