Op zijn overzichtstentoonstelling in Bozar toont Michaël Borremans met The Angel dat hij schildert alsof de duivel hem op de hielen zit. Geen toeval, als u het ons vraagt.

MICHAËL BORREMANS

TE ZIEN OP MICHAËL BORREMANS, AS SWEET AS IT GETS, BOZAR, BRUSSEL, TOT 3/8

Het centrale onderdeel van het drie meter hoge doek The Angel is de lange lichtroze jurk, gedragen door gelegenheidsmodel Hannelore Knuts. Het popperige textiel met de brave pofmouwtjes lijkt nog het meest op een theateroutfit. Geen enkele vrouw gaat met een dergelijke jurk de deur uit, tenzij ze moet figureren als bruidsmeisje op het trouwfeest van Minnie Mouse. Toch maakt de jurk behoorlijk veel indruk. Het lieve poederroze, de vaardig geschilderde plooien en de bevallige lintjes aan de armen trekken je in geen tijd over de streep. Maar dan beginnen zich andere stukjes van de compositie op te dringen. Wat te denken van dat zwart glanzende, afgewende gezicht? Heeft dat soms iets te maken met een obscuur doodsritueel? En die lange, sterke armen? Zijn die niet wat kloek, in vergelijking met de feminiene rest? De vrouw in de jurk staat erbij alsof ze zonet haar geliefde heeft begraven. En toch ook weer niet, want daarvoor is haar uitmonstering te bizar.

The Angel is een schilderij dat de toeschouwer omarmt en wegduwt. De kenmerkende ambivalentie van Borremans komt heel helder uit de verf. In veel van zijn doeken zijn zulke tegengestelde krachten aan het werk. Van zijn liggende mensen weet je nooit of ze levend of dood zijn. Van zijn spelende kinderen nooit of ze onschuldig of wreed zijn. Maar wat vaststaat, is dat de ‘Borremans-mens’ een acteur op een podium is. Net zoals Botticelli’s Venus die op haar schelp uit zee komt, of Mantegna’s Sebastiaan die op afschuwelijke wijze met pijlen wordt doorboord. Het is allemaal toneel, ook al gaat Borremans vastberaden door en schilderde hij in vijftien jaar tijd een universum bij elkaar waarin iedereen gehypnotiseerd is, of op zijn minst in de ban van onbegrijpelijke drijfveren.

As Sweet as it Gets is een keurige, strak geregisseerde tentoonstelling die Borremans’ artistieke meesterschap uitvoerig belicht. In elk schilderij ontvouwt zich telkens weer een ander, ongewoon gezichtspunt of een picturaal probleem dat moeiteloos opgelost raakt. Het overzicht laat ook zien dat Borremans steeds doortastender wordt, en dat hij de laatste tijd mensen schildert met een haast overweldigende fysieke présence. Maar wat is er toch met hen aan de hand? In Doctor Faustus van Thomas Mann heeft de componist Adrian Leverkühn een gesprek met de duivel. Omdat hij zijn ziel heeft verkocht, moet Leverkühn na zijn dood naar de hel. Daar wacht hem een eeuwigdurende eenzaamheid, al hoeft dat volgens de duivel niet per se erg te zijn. Want ook tijdens zijn leven zal Leverkühn geen contact meer hebben met andere mensen. Hij zal het isolement al van tevoren gewoon zijn. De hel van Thomas Mann, bevolkt met mensen die niemand meer bereiken, lijkt bij Borremans angstwekkend dichtbij. Somber is het zeker, briljant geschilderd misschien nog meer.

ELS FIERS