Voor ik aan deze recensie begon, toch even voor de zekerheid naar de pagina ‘facts & figures’ van de UNHCR gesurft, het kenniscentrum over all things vluchtelingen van de Verenigde Naties. Als ik de ‘Vlamingen met een relevante mening’ – zoals Martin Heylen hen introduceerde voor ze op inleefreis naar vluchtelingenland vertrokken – hoor beweren dat ‘we echt vol zitten’ (Margriet Hermans), ‘we ze moeten kunnen terugsturen’ (Zuhal Demir), ‘we ze op een eiland moeten zetten’ (Jean-Marie Dedecker) of ‘dat de grenzen gewoon dicht moeten’ (Veroniek Dewinter), ben ik toch benieuwd naar de feiten en cijfers achter die ‘relevante meningen’.
Dit meldt het UNHCR: wereldwijd zijn er 19,5 miljoen mensen op de vlucht. Ontwikkelingslanden – voorlopig valt Europa daar nog niet onder – bieden onderdak aan 86 procent van die mensen – logisch: de meesten komen ook uit ontwikkelingslanden. 1,66 miljoen mensen hebben effectief in een ander land asiel aangevraagd – dat is snel omgerekend zo’n 8,5 procent van het totale aantal vluchtelingen. Wat betekent dat de overgrote meerderheid in kampen woont in Turkije, Pakistan, Libanon, Iran en Ethiopië. Dat zijn de cijfers en de feiten. Ook na te kijken op de schitterende factpod van Hans Rosling, Where Are Syrian Refugees? Het antwoord op die laatste vraag is niet voor de poorten van Europa, zoals we collectief vrezen, maar wel in Turkije en Libanon.
Meer dan een vluchtelingencrisis is dit een crisis van de Europese Unie, maar het is natuurlijk erg ingewikkeld om daar een boeiend programma met zes Vlamingen met een relevante mening over te maken. Dus werd Air Vluchteling ingehuurd en werden Ish Ait Hamou, Jean-Marie Dedecker en Margriet Hermans met een kogelvrije vest in Mogadishu gedropt; Zuhal Demir, Veroniek Dewinter en Bert Gabriëls werden op missie naar Irak gestuurd. Om te weten, ruiken, ervaren hoe het voelt, zo op de vlucht zijn.
‘We mogen ons hierbij niet door onze emoties laten leiden’, merkte Zuhal Demir ferm als altijd op achter een muur van zandzakjes. ‘We moeten rationeel blijven.’ Waarmee ze vooral bedoelde: duidelijk maken dat Europa niet iedereen kan ontvangen. Ook het meisje Dewinter ontpopte zich tot ambassadeur van de ontradingspolitiek. Het wereldbeeld van deze studente communicatiewetenschappen beperkt zich tot een paar stoere oneliners, zoals daar zijn: ‘Vol is vol’ en ‘in Europa is niets gratis’. Dat laatste meldde ze vol overtuiging aan de oude moeder die in haar container in een vluchtelingenkamp in Erbil voorzichtig droomde van de grote oversteek. ‘U blijft beter hier’, voegde Demir daaraan toe. Natuurlijk, haar vader was ook van land veranderd, maar hij had dat gedaan a) op uitnodiging en b) om te werken. Dus, ja zij had geluk gehad. En deze mensen, ja, sorry, die hadden pech.
U merkt het: rationaliteit troef in deze eerste aflevering van Terug naar eigen land. Maar, hoe absurd deze hele operatie ook is – vrijwillig een reis afleggen waar anderen door de ergst denkbare gruwel toe gedwongen worden – de confrontatie van ideeën tussen de deelnemers levert een debat op dat we zelden zo glashelder horen op al onze denkbare fora en kanalen. ‘Onze maatschappij kan dit niet aan’, mijmerde Dedecker met zicht op een Somalische oorlogsweduwe met zeven kinderen. ‘Het is niet uw maatschappij, Jean-Marie’, antwoordde Ish Ait Amou rustig. ‘De wereld verandert.’ In dat ene moment, die ene woordenwisseling rekende de eenentwintigste eeuw af met de twintigste. Tsjakka.
***, VIER, elke donderdag om 20.35 uur.
DOOR TINE HENS
‘ONZE MAATSCHAPPIJ KAN DIT NIET AAN’, MIJMERDE JEAN-MARIE DEDECKER. ‘HET IS NIET UW MAATSCHAPPIJ, JEAN-MARIE’, ANTWOORDDE ISH AIT AMOU.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
