Vroeger kon je aan de televisie ontsnappen door simpelweg op een knopje te duwen. Vandaag is dat niet meer zo gemakkelijk, want de openbare omroep zal niet rusten vooraleer iedere Vlaming bekeerd is tot het SAM-dom. Wie een paar weken geleden op een verloren zondagnamiddag naar het voetbalveld in de buurt trok, had veel kans om een paar vegen witte en zwarte schmink op zijn gezicht te krijgen, als symbool van de actie ‘Geen Racisme op de Voetbalvelden’. Ook de trein was niet veilig, want de publieke zender had in al zijn wijsheid beslist dat de modale forens dringend wat meer humor in zijn leven moest krijgen en zette daarom een paar komieken op de wagons. Op een maandagochtend nog wel, het verbaast me nog steeds dat er geen enkele flauwe plezante voor de rails is geëindigd.

Het reportagemagazine SAM gaat nog een stapje verder en trekt elke week de boer op om in Vlaanderen zieltjes te winnen voor de goede zaak. En alsof de doelstelling om de sociale cohesie in het land te verhogen nog niet ambitieus genoeg was, probeert SAM terloops ook nog eens een nieuw genre uit te vinden: de ‘docu-talkshow on the road’, zoals de makers het omschrijven. Met een mengeling van interviews, reportages en filmpjes, die allemaal inzoomen op de kleine pogingen van de modale Vlaming om de wereld te verbeteren, wil de reeks tonen hoe het met ons allemaal gesteld is op sociaal vlak. Na een paar weken begon ik me af te vragen of Vlaanderen dat hele SAM-gedoe eigenlijk wel nodig had, want blijkbaar stikt het hier al van de enthousiaste vrijwilligers die zich belangeloos inzetten voor hun medemens. In die mate zelfs dat ze elkaar voor de voeten beginnen te lopen. Vorige week had SAM bijvoorbeeld zijn tenten opgeslagen in Kortrijk, om een uitzending te wijden aan de Unie Der Zorgelozen. Dat is een vereniging die kansarmen opnieuw een gevoel van eigenwaarde wil geven door ze samen aan een toneelstuk te laten werken. Althans, dat denk ik toch, want het was nogal moeilijk om een idee te krijgen van wat de Unie precies doet. Na een paar vraagjes aan bezieler Geert Six én aan Maaike Cafmeyer – die op zich niets met de Unie te maken had, maar zonder een BV is een programma natuurlijk niet compleet – schakelde Andrea Croonenberghs vlotjes over naar de andere items van de week, die werden afgehandeld met al even nietszeggende babbels en filmpjes. Af en toe keerde Andrea nog wel eens terug naar Six en zijn gezelschap, maar het leek meestal niet meer dan een beleefdheidsbezoekje. Eigenaardig toch: SAM zou zo graag aan heel Vlaanderen laten zien dat ‘sociaal zijn’ en ‘je medemens helpen’ ook cool en hip kan zijn, maar het slaagt er zelf niet eens in om de onderwerpen de aandacht te geven die ze verdienen. Ter afsluiting van het programma ging SAM nog eens naar buiten om de temperatuur te meten op de Veemarkt. Reporter Stijn Van de Voorde had daar nog een paar andere leden van de Unie Der Zorgelozen weten te strikken en stelde als eerste vraag: ‘Zeg, vertel eens: wat is die Unie Der Zorgelozen nu eigenlijk?’ Hij sloeg de nagel op de kop.

‘ SAM is geen programma maar een project’. Aimé Van Hecke, mastermind van de VRT, heeft het al een paar keer gezegd in interviews, om de tegenvallende kijkcijfers weg te redeneren. Nu lijkt het me wat vreemd om bij een reeks die de samenhorigheid in Vlaanderen moet bevorderen niet te kijken naar het aantal mensen dat kijkt, temeer daar alle andere programma’s wél op hun populariteit worden afgerekend. Maar de man heeft in ieder geval op één punt gelijk: SAM is inderdaad geen programma die naam waardig. Door Stefaan Werbrouck

Stefaan Werbrouck