Olie op het vuur. Stephen Gaghan analyseert de alliantie tussen olie, macht en terreur in een politieke thriller waarin verschillende verhaallijnen, achtergronden en belangen door elkaar lopen.

Syriana ****

STEPHEN GAGHAN

MET GEORGE CLOONEY, ALEXANDER SIDDIG, MATT DAMON, CHRISTOPHER PLUMMER, JEFFREY WRIGHT

Precies vier jaar geleden publiceerde ex-CIA-agent en Midden-Oostenexpert Robert Baer het ontluisterende boek See No Evil waarin de Amerikaanse War on Terror werd ontmaskerd als een opportunistisch staaltje olie-imperialisme. Dat Baers memoires op het Witte Huis niet meteen op applaus werden onthaald, hoefde niet te verbazen, maar gelukkig bleek Stephen Gaghan wél danig onder de indruk. Gaghan, die eerder al het scenario van Steven Soderberghs drugkroniek Traffic schreef, nam meteen contact op met Baer, trok in diens gezelschap van de Texaanse naar de Midden-Oostenolievelden en ging vervolgens maandenlang praten met iedereen die ook maar iets met de oliebusiness te maken heeft: van politieke topadviseurs over Arabische sjeiks tot militanten van El Fatah en Hezbollah. Uit zijn rigoureuze research groeide een caleidoscopische post-9/11-thriller die het geopolitieke mijnenveld aftast dat de olie-industrie van oost tot west omspant. Verwacht in Gaghans regiedebuut dus geen rechtlijnig verhaaltje waarin oliegladde Hollywoodhelden een eenduidig kwaad lopen te bekampen; wel een dubbelzinnige mozaïekvertelling – een Monopolyspel in 3-D, zo je wil – waarin verschillende plots en personages dwars door elkaar lopen.

Een van de hoofdpionnen uit Syriana (titel die Gaghan ontleende aan een rapport van een neoconservatieve denktank en die verwijst naar een hertekend Midden-Oosten) is een ervaren CIA-agent die door de spindoctors uit het Pentagon aan zijn lot wordt overgelaten, een rol voor een flink doorspekte George Clooney die deze film samen met Soderbergh mee hielp produceren. Andere antagonisten zijn een idealistische Arabische prins (Alexander Siddig), een Amerikaans analist met familiale issues (Matt Damon), een bedrijfsjurist die meegezogen wordt in een maalstroom van internationale corruptie (Jeffrey Wright) en een Arabische tiener die in de armen gedreven wordt van moslimterroristen (Mazah Munir). Veel hebben ze aanvankelijk niet met elkaar gemeen, al komt daar gauw genoeg verandering in wanneer een Texaans olieconcern een controversiële deal tracht af te sluiten. Wat binnen die Texaanse boardroom wordt beslist, blijkt een enorme impact te hebben op al deze levens, hoe divers hun situaties, wereldvisies en belangen ook zijn.

Daarmee illustreert Gaghan hoe de wereldpolitiek de facto wordt bestierd door een oli(e)garchie wiens morele codex volledig ondergeschikt blijkt aan eigenbelangen, of die oligarchie zich nu in het oosten dan wel in het westen, in bedrijfskringen of in politieke middens bevindt. Gratuite polemieken worden aldus netjes vermeden, terwijl de katalysator van het verhaal – de machinaties rond een dubieuze oliedeal – voor een stevige dosis suspense zorgt. Met zijn slimme melange van politiek drama en paranoïde thriller, snedige montage en messcherpe dialogen doet Syriana dan ook zelfs denken aan Amerikaanse food-for-thoughts-thrillers uit het Watergate-tijdperk, genre The Parallax View en Three Days of the Condor. Dave Mestdach

Dave Mestdach