MANOEUVRE REPORT. Voor zijn doorbraak met ‘Jaws’, liet Spielberg zijn auto-obsessie de vrije loop.

FILM: *** Extra’s: *** (Universal)

FILM: *** Extra’s: 0 (Universal)

Duel Special Edition (1971)

The Sugerland Express (1974)

Films. Merkwaardig toch hoe de eerste twee speelfilms van Steven Spielberg worden overheerst door een grote obsessie met voertuigen en een voorliefde voor letterlijk mechanische suspense. Duel werd oorspronkelijk gemaakt voor Amerikaanse televisie maar verscheen met enkele toegevoegde scènes in de Europese bioscopen.

In dit vernuftige kat-en-muisspel wordt een Californische zakenman (een uitstekende Dennis Weaver) op desolate woestijnwegen genadeloos achternagezeten en belaagd door een oude dieseltruck waarvan de chauffeur nooit in beeld komt en waarvan de boosaardige intenties ook nooit nader worden verklaard. Het lijkt wel een nachtmerrie-versie van een Road Runner-cartoon.

In schril contrast met deze vrijwel abstracte terreur staat het gijzelingsdrama The Sugerland Express. Het waar gebeurde verhaal van een voortvluchtig jong echtpaar (Goldie Hawn, William Atherton) dat hun baby voor adoptie wil behoeden, zet Spielberg om in een tragikomische roadmovie. Het stel lijkt op zeker ogenblik achternagezeten door de voltallige Texaanse politiemacht en wordt langzamerhand door de landelijke bevolking als volkshelden begroet. Spielberg snijdt hier voor het eerst een van zijn favoriete thema’s aan: de gescheiden familie die zich wil herenigen. De achtervolging is nu eens een tergend trage stoet van politieauto’s, dan weer een vernielingsderby geënsceneerd als een ballet van voertuigen, loeiende sirenes en knarsend metaal. Ze wordt door Vilmos Zsigmond briljant gefotografeerd, met ingenieuze telelenseffecten. Spielberg werkte hier ook voor het eerst samen met componist John Williams.

Extra’s. Spielberg geeft heel wat van zijn geheimen prijs in een uitgebreid interview op de Special Edition van Duel. Zijn prille technische meesterschap blijkt al uit de snelheid waarmee hij zijn eerste proeve moest klaren. Tien dagen kreeg hij om deze ABC Movie of the Week in te blikken – lang niet evident voor een film die helemaal op locatie werd gedraaid (Spielberg vertikte het om in de studio te werken omdat autoscènes met achtergrondprojectie altijd iets klungelachtigs hebben). Hij legt uit hoe hij voor deze ‘Hitchcock on wheels’zoveel mogelijk de suspense ging rekken en hij ontplooide al zijn technische expertise in het suggereren van een veel hogere snelheid dan de voertuigen werkelijk reden. Vooral de vermenselijking van de vrachtwagen met achttien wielen was belangrijk voor het welslagen van de film: een retromodel met vooruitstekende snuit, ramen als ogen, en grill en bumper als mond. Spielberg zag het terreurzaaiende gevaarte als een ‘oude rot in ’t vak’, vandaar dat de truck besmeurd is met olievlekken en roest. ‘We brachten er make-up op aan, zoals we met Frankenstein zouden doen’, herinnert Spielberg zich. En als de truck uiteindelijk in een ravijn stort, hoor je hetzelfde prehistorische gegrom dat Spielberg twee films later herhaalde om zijn witte haai naar de verdoemenis te helpen.

Duel is gebaseerd op de overtuiging dat wat je niet te zien krijgt dubbel zo angstaanjagend is. Dat de geheimzinnige vrachtwagenchauffeur nooit een gezicht krijgt, zat echter al in het kortverhaal van Twilight Zone-scenarist Richard Matheson, geeft Spielberg ootmoedig toe. Matheson heeft het in een apart item over het schrijven van Duel. Nadat hij door een bumperklevende truck bijna van een smalle weg geramd werd, rijpte het idee ‘man wordt achtervolgd door truck’. Het project werd echter te magertjes bevonden voor tv, en hij bewerkte het tot een kortverhaal voor Playboy. Pas vele jaren later ontdekte hij een terugkerend motief in al zijn verhalen: het gevecht van de mens tegen een ongelijke kracht.

Een tweede korte docu resumeert Spielbergs tv-werk toen hij nog een broekje van tweeëntwintig was, Joan Crawford regisseerde in een aflevering van Night Gallery, en zijn leerperiode afrondde met de pilot van Columbo. Patrick Duynslaegher

Patrick Duynslaegher