Hij was nog maar net van de dEUS-tourbus afgestapt of Tom Barman trok er alweer voor vier maanden op uit. Voor de docuserie Shot on Location, vanaf volgende week op Canvas, bezocht hij zes steden, op zoek naar de verhalen achter zes filmklassiekers. ‘Het was weer een beetje als op tournee gaan.’

Op 1 augustus 2012 verklapte Tom Barman in dit blad dat hij ‘iets voor tv’ ging doen. Prompt begon het speculeren, waarbij ook het domste deel van de goegemeente zich niet onbetuigd liet: ‘Iets voor tv? Daar is hij weer met zijn trucje van 2006, toen hij zijn vriendje Patrick Janssens de gemeenteraadsverkiezingen in ’t Stad hielp winnen’ of ‘Gaat hij een programma maken over hoe je thuis drugs kunt maken: ‘SOS wiet’?’

Allemaal onzin: Barman maakte in samenwerking met de Nederlandse VPRO gewoon een knappe, zesdelige documentairereeks over eigentijdse stadsfilms: Gomorra (Napels), Trainspotting (Edinburgh), Das Leben der Anderen (Berlijn), Bloody Sunday (Londonderry), Van God los (Venlo) en Leaving Las Vegas (Las Vegas). De dEUS-frontman reisde naar de plekken waar de films opgenomen zijn, en sprak er met acteurs, regisseurs, schrijvers, technici en andere betrokkenen. Shot on location dus.

Vond je alle zes de films even goed toen je ze, in de aanloop naar Shot on Location, herbekeek?

TOM BARMAN:Van God los had ik voordien eerlijk gezegd nooit gezien, maar het bleek een knap gemaakte film met een interessant onderwerp: de bende van Venlo. Trainspotting viel me dan weer wat tegen. Het blijft een leuke film, maar hij is me toch iets te cartoonesk.

Er is nochtans een link tussen Trainspotting en dEUS.

BARMAN: Klopt. Mijn videoclip voor Theme from Turnpike is destijds Europa rondgegaan als voorfilm voor Trainspotting. Grappig wel: die clip is een fictieve openingssequentie van een film én er komen treinen in voor. ‘Oké, Trainspotting is begonnen’, moeten sommige toeschouwers gedacht hebben. Tot de titel Turnpike in beeld kwam, en ze prompt de zaal uit vluchtten omdat ze dachten dat ze verkeerd zaten. (lacht)

De films die je in Shot on Location behandelt, zijn niet alleen stadsfilms, ze hebben ook allemaal een maatschappelijk of politiek thema. Was dat een vereiste?

BARMAN: Uiteraard hebben we gekozen voor films waar wij – en dan bedoel ik vooral regisseuse Britta Hosman en ik – ons in konden vastbijten. Ik kan best genieten van een blockbuster, hoor, maar als je daar een Shot on Location-aflevering over zou maken, wordt het al snel te anekdotisch, denk ik. Dan krijg je te maken met de grote sterren, en kom je uit bij minder diepgaande verhalen. Natuurlijk is Shot on Location in de eerste plaats een filmprogramma, maar als die films gaan over een maffiasysteem dat een stad als Napels in de ban houdt, over een klein stadje als Venlo dat opgeschrikt wordt door een moordende bende of over een historische gebeurtenis als Bloody Sunday,waarbij Engelse para’s onschuldige en ongewapende Ierse betogers neerschoten, dan kom je vanzelf uit bij de grotere verhalen. Voor mij was het vooral belangrijk om dingen te weten komen, en mijn interesses zitten nu eenmaal vaak in de politieke sfeer. Ik ben inmiddels een expert inzake Noord-Ierland, dus als je daar vragen over hebt? (lacht)

Laten we het even over die ‘sterren’ hebben. Was het moeilijk om de acteurs en de regisseurs van die films nog te strikken? Ze hadden per slot van rekening geen promopraatjes meer te verkopen.

BARMAN: In het geval van Trainspotting hebben we noch regisseur Danny Boyle noch een van de acteurs kunnen spreken. Zij hadden die aflevering beslist meer kleur kunnen geven, maar het was voor ons geen voorwaarde. Het programma staat of valt niet met A-listers. Promopraat hebben we inderdaad kunnen vermijden. Vooral de acteurs uit Gomorra en Das Leben der Anderen bekeken hun werk nu vanaf een afstand, en dat liet hen toe er ook wat kritischer over te zijn. Het geeft de reeks een rustig tempo. Op dat gebied is Shot on Location ouderwetse televisie. We proberen niks te verkopen.

Je bent de stem én het gezicht van de reeks. Hoe groot was jouw inbreng precies?

BARMAN: Heel groot, natuurlijk. Het idee voor Shot on Location kwam van Lotje IJzermans, de eindredactrice van het programma. We kennen elkaar al jaren. Zij heeft dEUS een tijdje gevolgd voor het VPRO-programma Lola da musica. Lotje wist vooraf goed genoeg dat als ik ja zou zeggen op haar vraag om mee te werken, ik de reeks ook echt mee zou willen ontwikkelen. En dat is ook gebeurd. De VPRO heeft mij niet ingezet als een poppetje dat vragen afleest van een papiertje. Ik wilde de mensen die ik sprak ook niet laten nakakelen wat ik net in een researchfile op pdf had gelezen. Uiteraard moest ik soms wel eens verhalen aanhoren die ik al kende, for the sake of the viewer, maar over het algemeen kreeg ik genoeg ruimte om mijn ding te doen. Al moest Britta Hosman af en toe tussenbeide komen en zeggen: ‘Tom, we zijn een fílmprogramma aan het maken.’ (lacht) Soms was het ook wel fijn om me te verschuilen achter de regisseuse, als ik even de draad kwijt was of als de geïnterviewde niet wilde loskomen. We vulden elkaar gewoon goed aan, er is geen onvertogen woord gevallen. Shot on Location voelde voor mij een beetje als op tournee gaan. (lacht)

Ben je nooit voor verrassingen komen te staan?

BARMAN: Absoluut. In Scampia, de buitenwijk van Napels waar Gomorra gefilmd is, werden we begeleid door fixers, de mensen die een paar jaar eerder ook de filmcrew van Gomorra hadden bijgestaan. Dankzij hen konden we probleemloos alle locaties bezoeken, maar op den duur begonnen ze zich te bemoeien met mijn vragen. Ze voelden aan dat wij niet kwamen voor de snelle, hapklare brok, maar dat we wilden achterhalen of Gomorra echt gemaakt is met behulp van de camorra, de Napolitaanse maffia. Dus ons eigen team begon zich op een bepaald moment tegen ons te keren, en dat was behoorlijk scary.

Regisseur Matteo Garrone vertelde dat hij er destijds zelf ook van geschrokken was, dat er zich op een uurtje rijden van zijn thuisbasis Rome zo’n warzone bevindt. Er worden moorden gepleegd door mannen in boxershorts, lelijke T-shirts en sandalen – niet bepaald het geromantiseerde beeld dat wij van de maffia hebben -, en ze vergiftigen hun eigen bodem met chemisch afval. Veel Napolitanen beschouwen de camorra als hun eigen politieke orgaan, en zien de Italiaanse politici en regeringsleiders als indringers. Als je daar komt en met de lokale bevolking spreekt, hoor je hun kant van het verhaal. Dat verantwoordt het allemaal niet, maar het verklaart wel veel.

Net zoals er camorristen meespelen in Gomorra liet Paul Greengrass in Bloody Sunday ook betrokkenen figureren.

BARMAN: Inderdaad. De figuranten die in de film betogen, hebben ook effectief meegelopen in de mars, of hadden op zijn minst familie die de gebeurtenis heeft meegemaakt. Bovendien waren de para’s die Greengrass geboekt had ook echte para’s. En de regisseur was ook nog eens een Engelsman. Tja, dan krijg je een gespannen situatie. Greengrass zei me dat hij vanaf de eerste draaidag al besefte dat hij een fout had gemaakt. Hij was bang – en geloof me, die vent is geen watje. Al zocht hij het natuurlijk ook wel een beetje op. Elke goeie regisseur iseenopportunist, en in zekere zin zelfs een manipulator.

Zijn er dingen anders gelopen dan verhoopt?

BARMAN: Tuurlijk. De eerste mens die ik voor de aflevering over Trainspotting zou spreken, was zogezegd de man die een ‘filmtour’ geeft in Edinburgh. Hij gidst toeristen langs de locaties uit de film. Alleen: Trainspotting is bijna volledig gedraaid in Glasgow, niet in Edinburgh. Oké, dan maar afgesproken met de man die de ‘boekentour’ deed. Maar omdat ik Trainspotting-schrijver Irvine Welsh pas een week later zou zien, had ik het boek nog niet gelezen. Daar zat ik dan, tegenover een echte trainspotter, die het boek helemaal van buiten kent. (lacht) Maar kijk, hij bleek een uiterst charmante kerel, en dus heeft hij een prominente rol gekregen in die aflevering.

Zou Any Way the Wind Blows niet in het concept gepast hebben? Per slot van rekening ook een stadsfilm.

BARMAN: De VPRO heeft dat idee – al dan niet gemeend – voorgelegd, waarop ik zei: die film is niet goed genoeg! (lacht)

Denk je dat je ervaringen met Shot on Location van jou een betere regisseur zullen maken?

BARMAN: ‘Ja. Het heeft me vooral doen inzien dat je enorm veel geluk moet hebben om tot een goeie film te komen, dat alle sterren juist moeten staan. Het verhaal van Erin O’Brien – de zus van wijlen John O’Brien, die het boek Leaving Las Vegas heeft geschreven – maakte me duidelijk dat de verhouding tussen schrijver en verfilmer soms allesbehalve evident is. Regisseur Pieter Kuijpers had een heel plan uitgedacht voor Van God los, met Venlo in een hoofdrol, om dan van de burgemeester koudweg te horen te krijgen: ‘Je mag hier niet draaien.’ Hetzelfde met Mike Figgis, die geen toelating kreeg om in Las Vegas te filmen, terwijl de stad voorkomt in de fucking titel! Desondanks hebben ze het allebei tot een prachtig einde gebracht. Film is ook een beetje illusie, hé.

Ik ben de laatste jaren intensief met dEUS bezig geweest, waardoor ik nauwelijks nog in de cinema ben geraakt, maar dankzij Shot on Location heb ik de filmmicrobe weer helemaal te pakken. Ik was al een tijdje in de weer met het scenario voor mijn tweede film, en dat is nu in een stroomversnelling terechtgekomen. Maar het is nog veel te vroeg om daarover in detail te treden.

De muziek op de begingeneriek van Shot on Location is van Magnus, jouw electronicaproject met CJ Bolland.

BARMAN: Ja, het is een song die nog niet helemaal afgemixt is, maar die goed paste bij de sfeer van het programma. Je hoort het misschien niet goed, maar David Eugene Edwards van Wovenhand en 16 Horsepower zingt erop mee. Het komt op de volgende Magnus-plaat, die hopelijk dit jaar nog af raakt.

SHOT ON LOCATION

Vanaf 9/6, om 20.45 uur, elke zondag op Canvas.

DOOR MICHAEL ILEGEMS

TOM BARMAN DOOR SHOT ON LOCATION HEB IK DE FILMMICROBE WEER HELEMAAL TE PAKKEN. HET SCENARIO VOOR MIJN TWEEDE FILM IS NU OOK IN EEN STROOMVERSNELLING TERECHTGEKOMEN.’