Ruby Wax, Archipel, 176 blz., euro 15,95 (Oorspronkelijke titel: ‘How do you want me?’)

Ruby Wax acteerde voor toneel en televisie, schreef sommige van onze favoriete komische series, maar is wellicht het meest bekend voor haar BBC-interview- reeks waarin ze compromisloos sterren onder vuur neemt, als waren het gewone stervelingen.

Haar langverwachte autobiografie bestaat deels uit memoires, en is deels een verkenning van enkele essentiële levensvragen. Een zoektocht naar A Rough Guide to Life, waarbij het contact met de sterren zeer weinig soelaas brengt. Als onderdeel van een psychiatrische therapie legt ze hetzelfde vergrootglas over haar eigen leven. Het beeld dat ze krijgt, is allesbehalve aangenaam.

Ze vertelt over haar dramatische jeugd waarin ze geterroriseerd wordt door twee volkomen getraumatiseerde ouders, Oostenrijkse joden die in 1938 vluchten naar Amerika. ‘Ik kom uit een zeer wraakzuchtige familie’, klaagt Wax tussen zelfspot en zelfmedelijden in. ‘Wij drieën hadden nooit met elkaar in één huis mogen wonen.’ Vader ziet het als zijn taak te heersen en bang te maken, moeder leeft in een soort Blanche Dubois-werkelijkheid, waarin zij koningin is en de rest haar ondergeschikten. Voortdurend wordt Wax ingeprent dat ze een domme, zielige, onverantwoordelijke nietsnut is.

En de puberteit moet nog komen. Een latente turbomotor in Wax’ binnenste slaat aan, en haar jeugdtrauma dient als brandstof: ‘Mensen neukten verdomme met hun huisdieren, maar geen enkele man heeft ooit geprobeerd mij in bed te krijgen.’

Via omzwervingen in Denver, Berkeley, de obligate kibboets in Israël, en Londen, waar ze door zowat elke toneelschool wordt afgewezen, belandt Wax in Glasgow, de Royal Scottish Academy of Music and Drama. Daar krijgt ze de opleiding die haar in staat stelt om later samen met French en Saunders Girls on Top te schrijven, een serie waarin ze alles wat sardonisch, vals en zwart is, kwijt kan. Haar cynisme, dat ze tijdens haar kinderjaren als een soort overlevingsschild rond zich had opgetrokken, blijkt opeens haar kracht en haar toekomst te zijn. Wax leeft haar leven nu in de zesde versnelling, geniet van de roem en de aandacht. ‘De roem paste naadloos bij het soort neurose dat ik had. Ik had een enorme behoefte aan aandacht, ter compensatie van de volledige afwezigheid ervan.’

Deze autobiografie is nergens even grappig of sardonisch als Wax’ interviews en televisieseries. Daarvoor ratelt ze te vaak, en is ze te bang om verkeerd begrepen te worden (‘Grappig bedoeld!’). De beschreven werkelijkheid is bovendien te triest. Als analyse van de persoon achter de tv-persoonlijkheid Ruby Wax kan dit natuurlijk wel tellen. Hans Comijn

SAMENSTELLING HANS COMIJN