Kent u Hany Abu-Assad nog? In 2005 brak de Nederlands-sprekende Palestijn door met Paradise Now, een sobere uitwerking van het controversiële idee om twee jonge Palestijnen te volgen die een zelfmoordaanslag beramen. Zijn nieuwe film Omar is minder explosief maar even boeiend en – ongewild – ook weer politiek.
Drie keer herhaalt Hany Abu-Assad dat Omar niet over politiek gaat, maar telkens weer glijdt het gesprek af naar het schijnbaar onoplosbare conflict tussen Israëli’s en Palestijnen. Erg lijkt hij dat overigens niet te vinden. De man die in Nederland vliegtuigkundig ingenieur werd maar vervolgens voor een filmcarrière koos, komt graag uit voor zijn mening. Aan erkenning als filmregisseur ontbreekt het hem niet. Paradise Now won destijds een Golden Globe en een European Film Award en greep maar net naast een Oscar. Omar ging dit jaar in Cannes in de nevensectie Un Certain Regard aan de haal met de speciale juryprijs.
Die Omar uit de titel is een fijngevoelige jonge Palestijnse bakker die na een aanslag op een soldaat in de handen valt van de Israëlische geheime dienst. Voor de mooie Nadia heeft hij ondertussen alles over, maar hoe integer kun je blijven als je leven verrot is nog voor het goed en wel begonnen is? Abu-Assad omschrijft Omar als ‘een tragisch liefdesverhaal annex politieke thriller’. ‘Vier elementen maken er een thriller van: de paranoia, de achtervolgingen (één keer ontsnappen, één keer gepakt worden), suspense (het publiek weet iets dat het personage niet weet) en verrassingen (wat een keerpunt!). In het liefdesverhaal gebruik ik dan weer een uitwendig (de afscheidingsmuur) en een inwendig obstakel (het vertrouwen)’, analyseert hij zijn eigen film. ‘Romeo en Julia, het beste liefdesverhaal uit de westerse literatuur, gaat eigenlijk niet over de rivaliteit tussen twee families maar over het vertrouwen tussen de jonge geliefden. Wanneer je stapelverliefd bent, word je vaak verteerd door onzekerheid. Je weet niet écht of die man of vrouw ook op jou verliefd is. Die onzekerheid straalt op je af en maakt je minder aantrekkelijk. De onzekerheid knaagt aan de liefde. In Palestina krijgt dat fenomeen een nieuwe invulling.’
Visueel liet de regisseur zich naar eigen zeggen ook nog eens inspireren door de western en de film noir. ‘Dat lijkt postmodern. Maar postmodernisme zegt: er is niet één regel, niet één stijl, fuck de regels, laten we genrefilms maken, laten we het in elkaar klappen van het systeem vieren. Ik zeg iets anders: gebruik die postmoderne filmtaal, maar probeer wél iets te zeggen, laat je horen, spreek met een eigen stem.’
FATALE GEVOLGEN
De vraag of Paradise Now vertelt wat voorafgaat aan een terroristische aanslag en Omar wat erop volgt, zint Abu-Assad niet helemaal. ‘In Omar gaat het niet om een terroristische aanslag! Hoe je terrorisme ook definieert, het doden van een soldaat valt daar niet onder. Dat is een verzetsdaad. De grote gelijkenis is dat beide films over jonge mensen gaan in extreme omstandigheden. Jonge mensen zijn zeer kwetsbaar. Ze staan er plots alleen voor en moeten beslissingen nemen zonder dat ze over de kennis en de ervaring beschikken om de juiste te maken. Ze nemen foute beslissingen en ondervinden dat je die niet zomaar weer ongedaan kunt maken. Beslissingen hebben gevolgen, soms fatale en destructieve.’
In de film wordt Omar gechanteerd door een Israëlische geheim agent die wel heel persoonlijke, intieme dingen over zijn leven weet. ‘Dat is een courante praktijk. Twee weken geleden kwam dat nog aan bod in een reportage op de Israëlische televisie.’ Evenmin fraai is hoe Omar aangepakt wordt door achterdochtige en meedogenloze Palestijnse extremisten. Zelfs zijn vrienden kan hij op de duur niet meer vertrouwen. Insinueert de film dat de bezetting het slechtste in de mens naar boven brengt? ‘Ja. Natuurlijk is dat deprimerend, natuurlijk komt er veel slechts uit voort wanneer een sterkere macht je behandelt als een minderwaardig wezen. Israël behandelt de Joodse gemeenschap met andere regels dan de Palestijnse.’
Abu-Assad is geboren en getogen in Nazareth, maar voeg daar niet aan toe dat de stad waar Jezus opgroeide in Israël ligt. ‘Ik noem het Palestina zolang Israël zichzelf beschouwt als een Joodse staat. Ik ben geen Jood. Dat maakt van mij een buitenstaander terwijl ik daar geboren ben, net als al mijn voorouders. Ik maal niet om namen en titels. Maar elke staat die er exclusief is voor Arabieren, christenen, moslims of Joden noem ik racistisch.’
MIJN JOB
De Oscarnominatie voor Paradise Now deed stof opwaaien. Israëlische consuls probeerden te voorkomen dat de Academy of Motion Picture Arts and Sciences de film als Palestijns bestempelde. Een groep slachtoffers van zelfmoordaanslagen ging nog flink wat stappen verder en vroeg in een petitie om de ‘immorele’ film te diskwalificeren. ‘Daar wil ik het niet meer over hebben. Ik vind niet dat ik mezelf moet verdedigen. Ik ga niet in discussie met mensen die de Palestijnen niet als hun gelijken beschouwen. Zij respecteren de meest elementaire mensenrechten en waarden niet.’
Voor de opnames in Nabloes, Bisan en Nazareth werd de Palestijn geen strobreed in de weg gelegd. ‘Nul problemen gehad! Ik kreeg de nodige filmvergunningen vlotjes. Dat is slim gezien van de Israëlische overheid. Zonder vergunning zouden we de film ook gedraaid hebben. En vervolgens zou ik in het rond geroepen hebben dat ze me niet lieten filmen.’ De controversiële afscheidingsmuur waar Omar over moet klimmen om tot bij zijn geliefde te raken, mocht wel maar tot op zekere hoogte gefilmd worden. Voor de beelden van Omar die erover klautert werd dan maar een valse muur gebruikt.
Dat we in het interview zo vaak bij politiek uitkwamen, stoort Abu-Assad niet. ‘Dat hoort bij de job. Ik kies ervoor om jullie de verhalen te vertellen van mensen in extreme omstandigheden. Wij leven op dit moment in extreme omstandigheden. Een stem geven aan onze zaak, hoort bij mijn job. Als ik eerlijk wil zijn met mijn leven, mijn gevoelens, mijn geweten dan hoort dat er gewoon bij.’
OMAR
Vanaf 23/10 in de bioscoop.
DOOR NIELS RUËLL
HANY ABU-ASSAD ‘WANNEER JE STAPELVERLIEFD BENT, WORD JE VAAK VERTEERD DOOR ONZEKERHEID, EN DAT KNAAGT AAN DE LIEFDE. IN PALESTINA KRIJGT DAT FENOMEEN EEN NIEUWE INVULLING.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
