Door de ene verguisd, door de andere bejubeld – met de weerbarstige Oostenrijker Peter Handke is er geen tussenweg en ook zijn recente vertelling Nacht op de rivier zal tweedracht zaaien. Of u daarvan wakker moet liggen? Helaas niet.

In 1966 ging Handkes Publikumsbeschimpfung in première, een avant-gardevoorstelling die, in navolging van Beckett, geen omlijnde plot kent en er, zoals de titel aangeeft, vooral op gericht was het dappere publiek te beledigen. Handke wilde zo de toeschouwers op zichzelf terugwerpen, en hen doen beseffen dat elke fictie een illusie is en dat zijn tijdgenoten ouderwets theater maakten. Wie Handkes oeuvre binnentreedt, moet dus over een gezonde dosis masochisme beschikken, en met zijn nieuwe roman – pardon: vertelling – stelt hij het geduld van zijn lezers weer danig op de proef.

Samen met zeven vrienden worden we uitgenodigd in te schepen op een hotelboot waar een ex-schrijver ons een avond lang van eten en verhalen zal voorzien. De zeven hebben de ontwoorde auteur in verschillende periodes van zijn leven gekend en zijn nogal wat artistieke eigenzinnigheid gewend. Dus verbaast het hen niet dat ze allen aan aparte tafeltjes moeten plaatsnemen en ze best hun mond houden. Wat wel tot speculatie leidt: de aanwezigheid van een mysterieuze vrouw die stilzwijgend tussen de gerechten door laveert – de voormalige schrijver stond niet bekend voor zijn grote vrouwenliefde. Aarzelend, en met brede uitweidingen, begint de niet-auteur aan zijn verhaal: een reisverslag van zijn dwaaltochten door Europa. Iedereen maakt zich op voor een gezellige nacht vol sappige en grappige reisanekdotes, maar zoveel heroïek wordt ons niet vergund. Integendeel. Enigszins gepast voor iemand die het woord heeft afgezworen, vervalt de hele onderneming in futiel wachten, transportstress en inhoudsloze haltes op braakliggende akkers, in luizige hotels en doorregende bushokjes. Raakt de stilteschrijver ooit ergens? Ja, maar dat mag, letterlijk, geen naam hebben.

Handke zou Handke niet zijn als hij de plotbeluste lezer niet constant teleurstelt. Er is sprake van ‘een gevaar’, maar spannend kun je Nacht op de rivier bezwaarlijk noemen. In een vage verte, meent de gepensioneerde schrijver een ‘dubbelganger’ te bespeuren, doch hitchcocky wordt het nooit. Zo wemelt het van net-nietevents. Niet toevallig ontmoet de antiverteller op een lawaaisymposium een ex-kartuizer die zijn zwijgplicht over de haag heeft gegooid – zwijgen was de conventie, dus die moet in Handkes universum doorbroken worden.

Allemaal bijzonder interessant als concept, maar heb je er als lezer iets aan? Handke lezen is in dit geval ronduit langweilig – het Nederlandse woord saai dekt niet zoveel verveling, zoveel moerasparagrafen en zoveel drukdoenerij. Ongetwijfeld is de lezer op de zenuwen werken Handkes uitgangspunt, en kunst mag eisen stellen aan de toeschouwer, maar Handke heeft helaas niets interessants te vertellen. Net als een balorig kind dat met zijn spruitjes speelt, zo lijkt hij zichzelf te vervelen – alsof de literatuur hem niets nieuws meer te bieden heeft, alsof hij het allemaal wel gezien heeft. En voor 35 euro mag u gerust stellen: mij niet gezien.

NACHT OP DE RIVIER

Peter Handke, Wereldbibliotheek (originele titel: Die morawische Nacht), 338 blz., ? 34,90.

RODERIK SIX

CENTRALE ZIN De schrijver had ons op zijn schip uitgenodigd met een ‘Kom, hierheen, jullie, ik moet jullie een treurig verhaal vertellen!’.