Mexico, Mexiiicooo! Het land van liefde en van zon is tijdens het komende wereldfilmfestival Open Doek meer dan mooi vertegenwoordigd – met onder meer de eigen sectie Vintage Mexico. Ter voorbereiding: een korte inwijding in de sombrerocinema.

Stellen dat de Mexicaanse cinema het de jongste jaren ‘ muy bien‘ doet, kan – gelet op het lijstje aan internationaal gereputeerde regisseurs als Alfonso Cuarón, Alejandro González Iñarritu, Guillermo del Toro, Carlos Reygadas en Guillermo Arriaga – als understatement duidelijk tellen. En dan hebben we nog geeneens mondiale sterren als Salma Hayek en Gael García Bernal vermeld. Of topcameramannen als Emmanuel Lubezki, Henner Hofman en Rodrigo Prieto.

De rijke Mexicaanse filmtraditie gaat terug tot het begin van de vorige eeuw toen verschillende pioniers ofwel opnames maakten van de Mexicaanse revolutie ofwel er patriottische films over draaiden. Toch bleef het wachten tot in de jaren 40 en 50 de politieke toestand was gestabiliseerd en het land een economische bloei kende voor de Mexicaanse film haar eerste ‘ epoca dorada‘ beleefde.

Vooral de passages van twee grootheden uit de Europese film bleken van cruciaal belang voor de lokale filmindustrie. Zo kwam Sovjetmeester en montagegenie Sergei Eisenstein er al in 1931 een film draaien, Que viva Mexico! – die evenwel nooit werd voltooid en pas in 1979 werd uitgebracht. Een andere belangrijke input kwam er van de Spaanse surrealist Luis Buñuel, die in 1946 na de overwinning van Generaal Franco naar Mexico verhuisde. Aanvankelijk wilde hij er een kluizenaarsleven gaan leiden, maar met Mexicaanse producties als Los olvidados (1950) en Viridiana (1960) wist hij later zijn plek op de internationale filmbühne toch weer te veroveren.

Bovendien overstegen ook de eigen Mexicaanse producties alsmaar vaker de landsgrenzen. Filmmakers en acteurs als Emilio Fernández, Gabriel Figueroa, Lupe Vélez, Katy Jurado en Dolores del Rio wisselden bijvoorbeeld regelmatig de Churubuscostudio’s van Mexico City in voor die van Hollywood en omgekeerd trokken ook Amerikaanse regisseurs af en toe zuidwaarts. Bovendien bleef de Mexicaanse film tot diep in de jaren 60 toonaangevend binnen het hele Latijns-Amerikaanse continent.

Die culturele kruisbestuivingen met Tinseltown en de Spaanstalige buurlanden betekende echter niet dat de Mexicaanse cinema haar identiteit verloochende. Integendeel: alle populaire genres kregen steevast een typisch Mexicaanse inkleuring en werden doorspekt met eigen ingrediënten, zoals een verhoogd gevoel voor dramatiek en een preoccupatie met de sociale klassenstrijd.

Typisch zijn de spectaculaire epossen over de Mexicaanse Revolutie, de zogeheten ‘ charro film‘ (een soort landelijke western, al dan niet inclusief zingende cowboys), de ‘ cabaretera‘ (een vreemde mix van cabaret, melodrama en film noir) en de ‘lucha libre’ (een worstelfilm waarin gemaskerde misdaadbestrijders zich in de meest onmogelijke standjes vouwen). In de jaren 60 en 70 kwamen daar bovendien de Mexicaanse horror-, sciencefiction en andere cultvarianten bij, met op kop die van Alejandro Jodorowsky. Plus: de ‘ sexicomedias‘, het lokale, zij het behoorlijk brave antwoord op de lossere zeden van de sixties en de bijbehorende sexploitation-golf.

Hoewel Mexico ook in de jaren 80 en 90 goed bleef voor een aanzienlijke productie, bleek de kwaliteit nadien gestaag te dalen. Een kentering kwam er pas in de late jaren 90 toen de oprichting van het Mexicaanse Filminstituut en twee nieuwe filmscholen eindelijk haar eerste talentvolle pupillen opleverde. De bekendste namen? Carlos Carrera, Alfonso Arau, Guillermo del Toro, Alfonso Cuarón en Alejandro González Iñárritu. Die twee laatsten brachten in 2000 ongeveer tegelijkertijd elk een film uit die de Mexicaanse cinema weer helemaal op de wereldkaart prikte: de sexy roadmovie Y tu mamá también en de vlammende grootstadstriptiek Amores Perros. Of: hoe de term ‘ Mexican Wave‘ plots een heel andere, cinefiele invulling kreeg.

Open doek

24/4-3/5, Utopolis en de Warande, Turnhout. www.opendoek.be

Door Dave Mestdach