Bijna dertig jaar ligt Alfred Hitchock (1899-1980) al onder de zoden,maar tot op heden is hij de onomstreden Master of Suspense.Reden genoeg voor Cinematek om hem nog tot decemberin de chrysanten te zetten met een volledige retrospectieve,plus een reeks lezingen, cycli en rereleases. Bij wijze van introductievertellen enkele trouwe volgelingen, van vroeger en nu, waaromHitchcock inderdaad nog steeds de meester is.Plus: Hitch’ tien grootste hits. Good evening!

Arne Sierens

Theatermaker, scenarist van Dagen Zonder Lief én cinefiel pur sang. Zijn vader, Frans Sierens, publiceerde in 1963 al het boek Hitchcock.

‘Mijn vader kon lyrisch over Hitchcock vertellen. Ik heb ook bijna al zijn films meermaals gezien. Vertigo is mijn favoriet: een totaal onrealistisch liefdesverhaal dat zo magistraal in beeld wordt gezet dat het een nachtmerrie wordt die je recht in het hart raakt. Hitchcock wordt altijd de Master of Suspense genoemd, maar eigenlijk maakte hij heel emotionele films, zij het vaak met een pervers en komisch randje. Kijk naar North by Northwest: op het eerste gezicht een thriller, maar tegelijk een metaforisch portret van een man die wel met beide benen in de wereld staat, maar nogal wat complexen met zich meesleurt. Dat motief keert vaak terug. Het gaat bijna altijd over mannen die in de knoop liggen met zichzelf en met de vrouwen in hun leven – meestal bloedmooie, maar ijskoude blondines. De seks spat van het scherm, wat wellicht een gevolg was van zijn strenge,victoriaanse opvoeding.’

‘Hij mag dan nooitals scenarist op detitelrol worden vermeld, hij heeft de verhalen waarop hij zich baseerde altijd zo herschreven dat je er telkens zijn motieven en thema’s in herkent. Daarom is het cinema pur sang. Je kunt de literaire bronnen er nog nauwelijks in traceren. Bovendien suggereerde hij nooit meer dan wat je zag. Hij is de meester van de klare lijn. In zijn films vind je de perfecte samensmelting van vorm en inhoud, met een helderheid die nooit meer werd geëvenaard. Je hebt nog altijd thrillers die op zijn werk zijn geïnspireerd – zoals die van de Palma – maar daarin heb je altijd een overkill, een teveel aan montage- en cameratrucs of aan sentiment. Hitchcock is nooit sentimenteel, en nooit puberaal. Zijn films bevatten heel volwassen en donkere thema’s, hoewel ze tegelijk spannend en grappig zijn.’

‘Hitchcock was een van de weinige regisseurs die populair entertainment en cinematografische experimenten op een naadloze manier wisten te versmelten. Bovendien wist hij de Amerikaanse en de Europese filmtradities te combineren. Zijn vormtaal en zijn settings waren vaak heel erg Amerikaans – denk aan Mount Rushmore in North by Northwest of het Vrijheidsbeeld in Saboteur. Zijn verhalen waren typisch Europees, in de zin dat het monster bij Hitchcock meestal binnenin zat. Het ging meer om de demonen van het hoofdpersonage dan om dreiging van buitenaf. Ook als bruggenbouwer tussen Europa en Hollywood is zijn invloed dus nauwelijks te overschatten.’

Erik Van Looy

Regisseur van de thrillers De Zaak Alzheimer en Loft,plus tv-persoonlijkheid.

‘In Loft zitten geen rechtstreekse Hitchcockreferenties, maar ik heb zeker veertig van zijn vierenvijftig langspelers gezien én ik ben opgegroeid met de sterk door Hitchcock geïnspireerde thrillers van De Palma. Het is onmogelijk om een thriller te maken en níét aan hem te denken. Kijk naar Loft. Die film speelt zich bijna volledig in één enkele ruimte af, wat herinneringen oproept aan Rope en Rear Window. Plus: er wordt ook veel aandacht besteed aan architectuur en decors, wat Hitchcock – die zijn carrière als setdesigner begon – ook altijd deed. Toen ik voor het eerst het script van Loft las, dacht ik daarom met- een: ‘Dit zou Hitchcock ook graag hebben verfilmd.’ En toen de componist mij vroeg welke muziek ik in gedachten had, zei ik : Bernard Herrmann, die al die onvergetelijke Hitchcockscores heeft geschreven.

‘De man heeft de suspensebijbel neergepend, en Brian De Palma, Michael Mann, John Woo en co zijn allen hooguit zijn volgelingen. Hij heeft minstens vijftig meesterwerken gemaakt, bijna allemaal binnen het thrillergenre. Niemand anders kan dat voorleggen. Dat hij nooit de Oscar voor beste regisseur heeft gewonnen, blijft samen met de Holocaust een van de grootste schandes van de 20e eeuw. Lange tijd was hij zogezegd ‘maar’ een genreregisseur. Tot hij in de jaren 60 en 70 eindelijk als een visueel genie werd erkend. En terecht.’

‘Hitchcock heeft de meest adembenemende shots bedacht. De douchemoord in Psycho. De Mount Rushmorescène in North by Northwest. Deze onvergetelijke scènes zijn op zichzelf al geniaal, maar werden door Hitchcock dan nog telkens in een groter geheel geïncorporeerd, wat van hem een vormkunstenaar zonder weerga maakt. Bovendien was hij de eerste regisseur die van zichzelf een ster en een merk wist te maken, door de cameo’s in zijn films en zijn optredens in de tv-serie Alfred Hitchcock Presents. Zelfs in die zin is Hitchcock me voorgegaan, al zag ik hem nog niet meteen een quiz presenteren.’

Johan Grimonprez

Visueel kunstenaar en maker van Looking for Alfreden Double Take, films waarin de figuur van Hitchcock telkens een hoofdrol speelt.

‘Mijn fascinatie voor Hitchcock gaat terug op het feit dat mijn vader goed op hem leek. Hij heeft zelfs ooit een casting voor Hitchcockdubbelgangers gewonnen die ik georganiseerd had. Mijn film Looking for Alfred is dan weer gebaseerd op de bizarre gelijkenissen tussen Hitchcock en zijn professionele dubbelganger Ron Burrage. Wat ik altijd grappig gevonden heb, is de manier waarop Hitchcock zich in het digitale tijdperk als het ware heeft vermenigvuldigd. Er is de nietzscheaanse Hitchcock, de Heidegger-Hitchcock, de Foucault-Hitchcock en zo voort. Iedereen heeft zijn eigen Hitchcock in elkaar gepuzzeld, op basis van zijn films én op basis van zijn persona. Je weet wel: die babyface boven die dikke buik met die te hoog opgetrokken broek.’

‘Hitchcock dook altijd zelf even op in zijn films en hij introduceerde ook de afleveringen van zijn tv-serie Alfred Hitchcock Presents. Hij is de enige regisseur over wie maandelijks wel een boek wordt gepubliceerd. En bovendien is hij de eerste crossmediale regisseur met een beeldentaal die zowel op tv als in film gemeengoed is geworden. Het is geen toeval dat Psycho in 1998 beeld voor beeld werd overgedaan door Gus Van Sant – in kleur dan. Alles wat hij geïntroduceerd heeft, is een soort cliché geworden. In Notorious – mijn persoonlijke favoriet – zijn al die clichés perfect in balans en blijft de prent een heel straffe film noir. En kijk naar North by Northwest, die drie jaar voor Dr. No uitkwam. Met zijn vernieuwende mix van komedie, spionagethriller en spectaculaire setpieces is dat een James Bondfilm avant la lettre.’

‘Toch waren zeker niet al zijn films even goed, wat in de cultus rond zijn persoon vaak wordt vergeten. Topaz vind ik een draak, en ook het liefdesverhaal in The Birds vind ik niet helemaal geslaagd, al maken dat geniale einde en die Antonioni-achtige beelden veel goed. Hitchcock mag dan altijd hebben beweerd zelden naar andere films te hebben gekeken, hij liet zich wel door anderen inspireren. Alleen wist hij die invloeden – van het Duitse expressionisme over de hollywoodiaanse spektakelfilm tot de abstracte cinema van Antonioni en Eisenstein – telkens naar zijn hand te zetten.’

François Truffaut

Maker van nouvelle-vagueklassiekers als Les quatre cents coups, Jules et Jim, La mariée etait en noir en La nuit américaine. Truffaut was ook criticus bij Les cahiersdu cinéma én propagandist van de invloedrijke ‘auteurstheorie’. In 1967 publiceerde hij het interviewboek Hitchcock/Truffaut dat een cruciale rol speelde in Hitchcocksopwaardering van populaire genrefilmer tot visionaire filmauteur.

‘Ik denk graag terug aan een gala ter ere van Hitchcock in New York in 1974, zes jaar voor zijn dood. Meer dan drie uur kregen we een honderdtal fragmenten uit zijn films te zien – zoals ‘ The Screen Cameos‘, ‘ The Chase‘ en ‘ The Bad Guys’ – ingeleid door enkele van zijn actrices en vrienden, onder wie ikzelf. Hoewel ik al die stukjes uit mijn hoofd ken, was ik verbaasd over de oprechtheid en de barbaarsheid van zijn werk. De liefdesscènes waren gefilmd als moordscènes én omgekeerd. Ik dacht dat ik zijn films zeer goed kende, maar was verbijsterd over wat ik zag toen die sequenties uit hun context gehaald werden: spetterend licht, vuurwerk, ejaculaties, zuchten, doodsrochels, schreeuwen, bloed, tranen en verdraaide polsen. Het kwam me voor dat in Hitchcocks films – beslist veeleer seksueel dan sensueel – de liefde bedrijven en sterven een en hetzelfde zijn.’

Claude Chabrol

Franse regisseur van de door Hitchcock beïnvloede thrillers Le beau Serge, La femme infidèle, Que la bête meure en La cérémonie. Samen met zijn Les cahiers ducinéma-collega Eric Rohmer (regisseur van onder meer Ma Nuit Chez Maude) schreef hij in 1957 ook het invloedrijke overzichtswerk Hitchcock, waarin beiden tot volgende conclusie kwamen:

‘Hitchcock is volgens ons een van de grootste vormvernieuwers uit de hele filmgeschiedenis. Alleen Murnau en Eisenstein kunnen misschien de vergelijking doorstaan. Onze taak is dan ook niet voor niets geweest indien we konden aantonen dat Hitchcock een eigen moreel universum wist op te bouwen vertrekkend vanuit die vorm. Bij hem is de vorm niet de ver- pakking van de inhoud. De vorm creëert de inhoud. En alles aan Hitchcockis opgebouwd op basis van die formule. Dat is wat we duidelijk wilden maken.’

Brian De Palma

Regisseur van hitchcockiaanse thrillers als Sisters, Obsession, Carrie en Body Double, en van an- dere hits als Scarface, The Untouch- ables en Mission: Impossible.

‘Hitchcocks ideeën waren de beste. Ik blijf gefascineerd door de manier waarop hij zijn ideeën visueel ordende. Voor mij blijft hij de founding father van het suspensegenre. Daarom heb ik altijd getracht om mezelf uit te drukken met zijn films als referentiekader. Ik heb uit dezelfde basis geput – soms ook verhalen en personages geleend – en heb er mijn ideeën aan toegevoegd. De drie films die me het meest geïnspireerd hebben, zijn Vertigo, Psycho en Rear Window. Vertigo is de perfecte film die al jaren door mijn hoofd spookt. Die prent was een leerschool. Ik heb veel films gemaakt die erop gebaseerd zijn – denk aan Obsession en Body Double. Psycho heb ik dan weer herwerkt in Sisters en Obsession, terwijl je wat van Rear Window in Sisters en Body Double vindt. Het was alsof ik een oude meester naschilderde: je bestudeert hem, leent van hem en evolueert door er je ding mee te doen.’

Retrospectieve ALFRED HITCHCOCKTot 31/12 in Cinematek, Brussel. www.cinematek.be

Drie lezingen HitchcockDoor kunsthistoricus Steven Jacobs10/11, 17/11 en 24/11, Cinematek, Brussel.

FilmbreakAfleveringen uit de tv-serieALFRED HITCHCOCK PRESENTS12/11, 26/11 en 10/12, Cinematek, Brussel.

TOPAZ en FRENZYOp nieuwe kopie weer in roulatie11/11 tot 30/12, Flagey, Brussel.www.flagey.be

Dave Mestdach

‘De seks spatbij Hitchcock van het scherm’

‘Het is onmogelijk om een thrillerte maken en níét aan Hitchcockte denken’

‘Iedereen heeft zijn eigen Hitchcock in elkaar gepuzzeld’

‘In Hitchcocks films zijn de liefde bedrijven en sterven een en hetzelfde’

‘Hitchcock is een vande grootste vormvernieuwersuit de hele filmgeschiedenis’

‘Hitchcock blijftde foundingfather van het suspensegenre’