De Mexicaanse regisseur Alfonso Cuarón veranderde voor ‘Harry Potter and The Prisoner of Azkaban’ ’s werelds favoriete leerling-tovenaar in een twijfelende puber en vormde zijn Disney-achtige omgeving om tot een donker krocht. ‘Als je meestapt in de machine, kan dat creatief bevrijdend zijn.’ DOOR MARK SALISBURY

HARRY POTTER AND THE PRISONER OF AZKABAN

VANAF 2/6 IN DE BIOSCOOP.

Van de seksueel geladen road movie Y Tu Mama También naar Harry Potter and the Prisoner of Azkaban, het is alsof Jean-Marie Dedecker naar de communisten zou overstappen. En toch was de carrièrekeuze van Alfonso Cuarón niet helemaal onverwacht, want de 42-jarige Mexicaanse regisseur heeft al wat ervaring met fantasierijke kinderverhalen. Cuarón maakte in 1995 A Little Princess, over een meisje dat het harde bestaan op internaat verzacht door in haar verbeelding te vluchten. De film werd verdeeld door Warner Brothers en overtuigde JK Rowling ervan om de rechten op haar boeken aan de maatschappij te verkopen. Niet verwonderlijk dus dat Cuarón opdook toen Warner een opvolger moest zoeken voor Chris Columbus, die na twee Potter-films (The Sorcerer’s Stone en The Chamber of Secrets) de uitputting nabij was en een stapje opzijzette. Dat Cuarón goed ligt bij de critici heeft zijn kansen ook niet verkleind. Hoewel de eerste twee films fenomenale kaskrakers waren (in de ranglijst aller tijden staan ze respectievelijk nummer 4 en 8, voor bijvoorbeeld The Fellowship of the Ring en Spider-Man), waren de meeste besprekingen immers allesbehalve lovend. Misschien kon de Mexicaan de moeilijke taak volbrengen om zowel bij publiek als critici te scoren?

Afgaand op de eerste reacties is Cuarón daarin geslaagd. In Harry Potter and the Prisoner of Azkaban wordt het hoofdpersonage achtervolgd door de ontsnapte moordenaar Sirius Black. Om Hogwarts te bewaken tegen de psychopaat worden de Dementors – wezens die letterlijk alle plezier uit je ziel zuigen – uitgestuurd, maar de creaturen vallen iedereen aan, ook Harry. De nieuwe Professor Lupin leert de jongen daarom een formule om ze af te weren. Dat verhaal was voor Cuarón de basis voor een film waarin Harry op zoek gaat naar innerlijke kracht, in het reine probeert te komen met de dood van zijn ouders en de overgang van jongen naar man maakt. Niet de toverkunstjes van enkele kinderen staan centraal, maar de puberteit en alle twijfels en angsten die daarbij horen. De sfeer is dan ook een stuk grimmiger en cynischer, en Cuarón heeft de Disney-stijl van de eerste twee films ingeruild voor een donkerder wereld vol ijs en regen. En toch had de regisseur oorspronkelijk geen zin om een Harry Potter te maken. ‘Niet omdat The Prisoner of Azkaban een familiefilm moest worden’, zegt de regisseur. ‘Het was gewoon omdat ik niets van de hele Harry Potter-geschiedenis afwist. Een film als Y Tu Mamá También neemt een jaar van je leven in, en bij mij was dat precies het jaar van de Potter-hype. (lacht) Bovendien dacht ik: waarom zou ik een sequel willen doen? Dus toen het script bij me thuis in Londen werd geleverd, heb ik het niet eens gelezen.’

Wat heeft je dan overgehaald?

Alfonso Cuarón: Producent David Hey- man kon me overtuigen om het script toch te lezen en gaandeweg dacht ik: Verdorie, dit is echt interessant! Het is een kinderboek, maar het verhaal staat veel dichter bij ons dan veel mensen denken. Het is erg gelaagd: de boeken bevatten commentaar over sociale klasse, over de pijn van het opgroeien, over verraad, vriendschap enzovoort.

Harry Potter was al een gigantische machine toen je erin stapte. Schrikte dat je niet af?

Cuarón: In zo’n gesmeerde machinerie stappen, was eigenlijk creatief heel bevrijdend. Ik moest bijvoorbeeld de grote beslissingen – zoals acteurs vinden – niet maken, ik had iedereen al. Toen ik nog aan het twijfelen was, heeft Guillermo del Toro me aangemoedigd om het aanbod te aanvaarden. Hij heeft Blade II gedraaid en zijn filosofie is: als je jezelf overgeeft aan de franchise, dan maak je misschien wel de beste film uit je carriè-re. Je moet immers je ego opzijschuiven en dat kan op creatief vlak heel interessant zijn.

Het probleem was wel: de machine gaat steeds sneller lopen en na een tijdje ondervind je dat je zelf op hol begint te slaan, niet omdat je wilt volgen, maar omdat je sjaal vastzit in de machine en je niet gewurgd wilt worden. Na ongeveer eenderde van de opnames was dat het geval. Het circus is zo goed georganiseerd dat er nauwelijks ruimte is om te ademen. Een groot deel van de tijd was het dan ook een uitputtingsslag. Maar de uitdaging om de Harry Potter-reeks een nieuwe weg te laten inslaan, sprak me wel aan. Ik wou mijn eigen ding doen, zonder de kijkers van de eerste twee films te vervreemden.

Toch is de film veel donkerder dan de vorige twee.

Cuarón: Er hangt misschien wel een griezelige sfeer, maar er is geen fysiek geweld. Vergelijk het met de boeken: die zijn soms behoorlijk angstaanjagend, maar tegelijkertijd bevind je je in een verzonnen wereld die ‘vriendelijk griezelig’ is. Op het einde schijnt er altijd licht door de duisternis. In deze film introduceren we bijvoorbeeld de Dementors, sinistere wezens die zich voeden met je verborgen angsten. Die zijn toch meer een abstract concept dan een echt horrorelement. Maar aan de andere kant moet de filmreeks samen groeien met de boeken, want de lezers worden ook ouder. Dus hebben we geprobeerd een film te maken waar niet alleen kinderen, maar ook tieners plezier aan kunnen beleven.

De film klokt af na twee uur en een kwartier, zowat een halfuur eerder dus dan de vorige twee. En dat terwijl het boek een stuk langer is dan ‘The Sorcerer’s Stone’ en ‘The Chamber of Secrets’! Hoe kan dat?

Cuarón: Simpel: schrappen. (lacht) Alles wat geen betrekking had op het centrale thema of wat het tempo vertraagde, ging eruit. Jo Rowling heeft me in het begin trouwens gezegd: ‘Je moet het niet te letterlijk verfilmen, zolang je maar trouw blijft aan de geest van het boek.’ Dus hebben we beslist om ons te focussen op Harry’s rite de passage, zijn overgang van kind naar volwassene, het moment waarop de spoken niet meer onder je bed of in je kast zitten, maar binnen in jezelf. Maar gelukkig is het boek goed gestructureerd, zodat de belangrijkste stukken bewaard zijn gebleven.

Hoe verliep de samenwerking met Rowling? Moet zij haar zegen geven over de regisseur?

Cuarón: Ik veronderstel het. Ik weet niet of het contractueel bepaald is of gewoon uit beleefdheid gebeurt, maar ik heb haar ontmoet. Ze was geweldig, maar ze waakt er wel over dat de filmversies haar boeken goed weergeven. Zo vroeg ze me om geen elementen in de film te stoppen die in tegenspraak zijn met haar universum of met de dingen die in boek vijf en zes gebeuren.

Was er iets dat jij echt in de film wou, maar dat zij verwierp?

Cuarón: Ja, kleine mensen. Voor een scène in de Great Hall wou ik een orgel laten bespelen door kleine mensen die op de toetsen springen. Maar zij zei: ‘Neen, die bestaan niet in deze wereld.’ Ik zei: ‘Komaan, ze zien er toch cool uit.’ En zij zei: ‘Dat klopt, maar ze bestaan gewoon niet.’

Harry, Ron en Hermione zijn allemaal 13 in ‘The Prisoner of Azkaban’, en een van de thema’s in de film is de last van de puberteit. Hoe heb je dat aangepakt?

Cuarón: Tijdens de eerste repetities hebben de kinderen en ik vooral gepraat – over hoe het voelt om 13 jaar te zijn, dat soort dingen. Vooral voor jongens is 13 een erg belangrijke leeftijd: veel culturen hebben bepaalde rituelen als ze zo oud zijn. Dus hebben we vooral daarover gepraat, en niet over Harry Potter zelf.

Klopt het dat je de drie hoofdrolspelers vooraf een essay hebt laten schrijven over hun personages?

Cuarón: Ja. Ik heb ze gevraagd om hun personage te beschrijven vanaf de geboorte tot aan het begin van de film. Maar alles moest wel in de eerste persoon geschreven zijn, omdat ik wou zien wat voor band ze met het personage hadden. En de resultaten mochten er zijn: ze hebben hun ziel blootgelegd en we hebben er een jaar repetities mee uitgespaard. Tijdens de opnames moest ik gewoon zeggen: ‘Emma, hier moet je meer de mummy side van Hermione laten zien’, en ze wist meteen wat ik bedoelde omdat ze dat zelf geschreven had.

Op een bepaald moment grapte je dat je seks in de film wou stoppen.

Cuarón: En er zit ook een hoop seks in! Als de dvd uitkomt, moet je gewoon hier en daar het beeld stilzetten en je zult het zien. (lacht) Ach, per slot van rekening zijn ze 13 jaar, dus is het maar normaal dat er wat aantrekking tussen de personages is. Ze zien er alledrie soms ook heel sexy uit. Maar eigenlijk zat er in het originele script veel meer. Alleen las ik dan het vierde boek en leek het alsof we daaruit aan het pikken waren!

Om Daniel Radcliffe in een bepaalde scène verbaasd te laten kijken, zou je gezegd hebben: ‘Denk aan Cameron Diaz in een string.’

Cuarón: En het werkte! (lacht) Men zegt altijd dat je met kinderen heel voorzichtig moet zijn, maar dat klopt niet. Zij willen helemaal niet als kinderen behandeld worden, maar als de tieners die ze zijn. Dus wou ik op een volwassen manier met ze omgaan. Het enige wat niet mocht, was vloeken in hun bijzijn, dat stond in mijn contract. Maar ik heb Daniel wel een paar Spaanse woordjes geleerd. (lacht)

Harry straalt ook veel meer woede uit dan vroeger. Was het moeilijk om dat over te brengen op Radcliffe?

Cuarón: We praten hier wel over thema’s en subtekst, maar je mag toch niet vergeten dat het nog altijd over Harry Potter gaat. Je kunt Harry Potter niet zomaar veranderen in The 400 Blows(de Engelse titel van ‘Les Quatre Cents Coups’, de film van François Truffaut uit 1959 over een jong Parijs boefje, nvdr). Maar ik heb Daniel wel gevraagd om die film te bekijken, want voor een deel ís Harry Potter ook een boos en ontevreden kind. Alleen ging ik daar in het begin misschien wel iets te ver in, werd het allemaal een beetje te somber. Daniel was ook enthousiast om de donkere kant van Harry op het voorplan te plaatsen, iets te enthousiast soms. Wij hebben hem af en toe moeten intomen: de hoeveelheid pijn die hij in sommige scènes stak, was op het randje af gevaarlijk. Eén keer is hij bijna flauwgevallen.

Maar hij heeft het er fantastisch afgebracht. Hij maakte zich bij de start zorgen over een scène waarin hij moest wenen. Dus toen we die moesten opnemen, stelde ik hem vragen waarop hij heel luid moest antwoorden. En op het moment dat het heel intens werd, zetten we de camera aan en alle emoties kwamen er meteen uitgerold. Ik dacht toen: O nee, als we bij iedere emotionele scène zoveel werk moeten doen… Maar de volgende keer zat Daniel gewoon in een hoekje tegen zichzelf te praten, zich op te peppen. Hij is een spons.

Mike Newell (‘Four Weddings and a Funeral’) regisseert de vierde film, ‘Harry Potter and the Goblet of Fire’. Wou jij niet verder doen?

Cuarón: Ik mocht wel, maar het was praktisch onmogelijk. Er kruipt zoveel tijd in de postproductie van nummer drie en in de voorbereiding van nummer vier, en ik heb nu al geen seconde meer vrij. Ik kan me echt niet voorstellen hoe Chris Columbus of Peter Jackson hun reeks voor elkaar hebben gekregen. Maar misschien keer ik terug voor de vijfde of zesde film.

© Premiere. Vertaling en bewerking Stefaan Werbrouck

Mark Salisbury