Seks met watermeloenen, pornoacteurs met pitjes in hun voorhuid, een jonge vrouw die gedood wordt met een penis én exuberante musicalnummers: ‘The Wayward Cloud’ moet wel uit het hoofd van Tsai Ming-liang komen. ‘Gelukkig keek mijn hoofdrolspeler al tien jaar naar seksfilms. Zo heeft hij zich tenminste kunnen voorbereiden.’

Musical en porno. Wie had gedacht dat die twee genres ooit nog eens verzoend zouden worden? Maar Tsai Ming-liang is erin geslaagd, in zijn nieuwste film The Wayward Cloud. Het is niet toevallig dat de Taiwanese cineast het voor elkaar krijgt, want Ming-liang bouwt sinds begin jaren ’90 aan een oeuvre dat volledig op eigen benen staat en opvallend strak aan elkaar hangt. Hij doet telkens een beroep op dezelfde hoofdacteur (de geweldige Lee Kang-sheng, die hij ooit in een lunapark tegen het lijf liep), borduurt systematisch voort op dezelfde sobere stijl en ook de thematiek verandert nauwelijks. Tsai Ming-liangs films lopen vol mensen die hunkeren naar contact maar dat nergens lijken te vinden. Niet in tienervriendschappen ( Rebels of the Neon God), niet binnen het gezin ( The River), niet tussen buren ( The Hole), niet in de cinema ( Goodbye Dragon Inn) en, zoals in The Wayward Cloud blijkt, ook niet in seks. Tsai Ming-liang had al eerder in zijn werk getoond dat seksualiteit niet meer is dan een symptoom van dezelfde ziekte maar in The Wayward Cloud gaat hij daar een stuk dieper op in. Zijn vaste hoofdpersonage Hsioa-kang heeft werk gevonden in de porno-industrie maar ontdekt al snel dat daar ook bitter weinig warmte te vinden is.

Al uw films draaien rond de zoektocht naar liefde. Kunnen seks of porno daarbij helpen?

Tsai Ming-liang: Nee. Seksualiteit in het algemeen en pornografie in het bijzonder kunnen liefde volgens mij nooit vervangen. Het is niet zo moeilijk om seks te vinden. Je kan het makkelijk kopen, als film, als tijdschrift, in de vorm van allerlei voorwerpen of op straat. Neuken is doorgaans geen probleem. Maar het kan nooit een substituut zijn voor de liefde. Al die consumptieproducten kunnen enkel benadrukken wat je niet hebt. Liefde is een onhandelbaar en onvoorspelbaar ding. Soms gebeurt het zelfs dat je smoorverliefd bent en je toch nog diep eenzaam voelt. (lacht) Zelf geloof ik niet in de liefde als reddingsmiddel. Maar ik geloof wel in het belang van de relaties tussen mensen, ook al is het maar een korte ontmoeting. Eenzaamheid is de rode draad in mijn werk, maar liefde is niet noodzakelijk het enige antwoord.

‘The Wayward Cloud’ bevat veel expliciete beelden. Waar ligt voor u de grens tussen erotiek en pornografie?

Tsai Ming-liang: Genres of etiketten zeggen me niks. Soms is seks gewoon de beste manier om duidelijk te maken wat je wil zeggen. Wat me fascineert aan pornofilms is hoe direct ze zijn. Daarnaast drukken ze ook goed uit hoe het menselijk lichaam een werktuig kan worden, iets waarmee je kan spelen zonder dat daar enige gevoelens aan te pas komen. Het worden wegwerpobjecten, dingen die geconsumeerd worden en vervolgens weggegooid. Wat dan weer de vraag uitlokt welke gevolgen dat heeft voor onze morele normen. En wat met liefde? Kan je nog liefhebben in een wereld waar lichamen niets meer voorstellen?

Aan het eind van de film lijkt het alsof het hoofdpersonage zijn vriendin doodt met zijn penis. Dat klinkt niet bepaald optimistisch.

Tsai Ming-liang: Ik moet toegeven dat ik inderdaad pessimistisch ben wat de toekomstperspectieven van de liefde betreft. (lacht) Maar in mijn films probeer ik die hoop wel levend te houden. Liefde is ook beseffen en bewijzen dat er nog plaats voor is, zelfs in barre omstandigheden. Daar is die slotscène een voorbeeld van. Voor Hsiao-kang de mond van zijn vriendin penetreert, schreeuwt ze het uit. Ze ervaart met andere woorden heel intense gevoelens. Misschien komt ze zelfs klaar. Er is meer aan de hand dan je denkt. Je kan het niet reduceren tot een simpele uitleg. Dat wil ik sowieso tonen in mijn films. Alles is veel complexer dan we denken. Ook de liefde. Al geef ik toe dat de romantiek in dit geval veeleer cru gepresenteerd wordt.

Heeft u ooit al een goeie pornofilm gezien? Of is dat een contradictio in terminis?

Tsai Ming-liang: Daar ben ik nog niet helemaal uit. Het hangt ervan af wat je bedoelt met ‘goed’. Het probleem met de meeste pornofilms is in wezen hetzelfde als met de meeste Hollywoodfilms. Ze ontwikkelen een verhaaltje waarvan ze denken dat het commercieel succes zal opleveren en zijn daar dan tevreden mee. Terwijl het veel interessanter zou zijn om er nog wat langer aan te werken en dieper te graven. Het fascinerende aan pornofilms is dat ze vaak overslaan in iets compleet irreëels. Ze tonen een werkelijkheid die extremer is dan wat gewone mensen meemaken. Ik herinner me bijvoorbeeld een Japanse pornofilm die een vrouwelijk onderlijf in zo’n enorme close-up nam dat ik niet goed wist naar welk lichaamsdeel ik nu precies zat te kijken. Het werd een abstract stuk vlees dat even goed op een operatietafel of bij een slager zou kunnen liggen. Bovendien raakte de acteur het aan met een scherp voorwerp, waardoor het helemaal surrealistisch werd.

Het probleem ligt met andere woorden bij luie regisseurs, niet bij het genre zelf?

Tsai Ming-liang: Precies. De meeste regisseurs doen gewoon hetzelfde als wat anderen doen. Ze denken niet na. Dat vind ik bijzonder jammer. Hun enige ambitie is om meer van hetzelfde te maken. De gezichten veranderen maar de actie blijft identiek. Ik zou heel blij zijn als iemand een poging deed om wat dieper te gaan.

U werkt opnieuw samen met Lee Kang-sheng. Verliep de samenwerking zoals anders of merkte u bij die seksscènes toch een verschil?

Tsai Ming-liang: Eigenlijk niet. Mijn acteurs lijken daar geen probleem mee te hebben. Of ze zeggen het me niet. (lacht) Lee Kang-sheng doet gewoon wat ik vraag. Soms gebeurt het wel dat hij ergens mee zit en dan zie ik hem in zichzelf mompelen. Neem bijvoorbeeld de scène waar hij op het toilet zit met een blootblad en hopeloos probeert om een erectie te krijgen. Hij zat vlak bij de monitor met een microfoon in de buurt en op de duur hoorde ik hem kwaad worden en grommen ‘Wat is in godsnaam de bedoeling van die bullshit?’ (lacht) Hij vond het te lelijk om naar te kijken.

Wat was uw uitleg?

Tsai Ming-liang: Ik heb hem gezegd dat hij moest kalmeren en zwijgen. (lacht) Ik merkte wel dat het een zware film was voor de meeste acteurs. En zeker voor Lee Kang-sheng. Hij zei me dat hij blij was dat hij al tien jaar naar pornofilms keek. Zo had hij zich tenminste kunnen voorbereiden. (lacht) Hij had het vooral moeilijk met Sumomo Yozakura, de Japanse pornoactrice. Sumomo is een sterke vrouw en bij de scènes waar ze op hem ligt, kon hij bijna niet meer ademen. Hij vocht meer met haar dan dat hij met haar vrijde. Hard werk. We vonden het allemaal een hele ervaring om met haar samen te werken. We hadden wel al porno gezien maar nog nooit gemaakt. Toen Sumomo voor het eerst binnen kwam en prompt haar kleren uit trok, durfde niemand haar aan te kijken. We stonden daar maar met onze mond vol tanden. Maar na verloop van tijd vervaagde die gêne en konden we toch ons werk doen. Ze werd een stuk vlees.

Voor haar moet het toch ook ongewoon zijn geweest?

Tsai Ming-liang: Ze keek vooral vreemd op omdat het totaal niet was wat ze verwacht had. Haar manager had haar gewoon laten weten dat ze acht dagen in Taiwan moest gaan werken. Ze dacht dus dat ze op een normale pornoset zou belanden, maar toen ze aankwam, stonden daar veertig crewleden op haar te wachten. Ze was even van haar melk, maar ging al snel tot de arbeid over. Ik merkte zelfs dat die ongewone omstandigheden haar inspireerden om extra haar best te doen. Toen haar acht dagen erop zaten, begon ze te huilen en zei dat ze ernstig overwoog om een echte actrice te worden. Dat menselijke contact had haar diep geraakt. Het deed me denken aan de geschokte reacties toen de actrice uit Gegen die Wand bekroond werd op het festival van Berlijn en bleek dat ze ooit nog in pornofilms had meegespeeld. Ik vind het triest dat mensen zo weinig tolerant kunnen zijn. Pornoacteurs zijn ook acteurs en verdienen evenveel respect. Het is belachelijk om porno in een apart vakje te steken. Creatief werk is creatief werk, of het nu over seks, liefde of wat dan ook gaat.

Ruben Nollet