1. Exces begon als een hedendaagse hervertelling van Frank Wedekinds Lulu, zo schrijf je in je nawoord. Wat fascineert je zo aan dat toneelstuk?
Persis Bekkering: Sinds Wedekind dat stuk heeft geschreven, in 1894, zijn talloze mensen op zoek gegaan naar wie die enigmatische Lulu die zovelen de ondergang in drijft precies is. Wat maakt Lulu tot Lulu, vroeg ook ik me af. Wat me daarnaast aansprak, is de episodische vorm van Wedekinds stuk. Het bestaat uit vijf akten en in iedere akte gaat haar geliefde dood. Het lijkt alsof het steeds weer opnieuw begint. Het verhaal kent geen opbouw en er wordt niet naar een climax toegewerkt. Het leven is alleen maar een eindeloze herhaling van hetzelfde. Ik vond dat toepasselijk voor mijn verhaal over de wijze waarop wij vastzitten in een heden zonder toekomstverhaal. Het einde van de wereld ligt achter ons, zoals de Britse filosoof Timothy Morton zegt.
2. Hoezo?
Bekkering: We hebben geen utopische dromen meer. Het kapitalisme projecteert geen verwachtingen. Waar willen we naartoe, is een vraag die het volkomen vreemd is. De val van de Muur betekende het einde van ieder alternatief verhaal. Het gevoel dat we vooruit aan het gaan zijn, is verdwenen. We zien geen oplossingen meer, alleen maar problemen, zoals het klimaatprobleem. De ravebeweging was de laatste opstoot van het utopische denken. Het was een beweging die openstond voor een nieuwe toekomstbeleving, maar op zich was ze ook inhoudsloos. Ze herhaalde alleen de vorm, de collectiviteit en het vieren van het zijn, maar er ging geen politieke agenda mee gepaard.
3. Gelukkig dat we geen utopieën meer hebben, zouden sommigen opmerken. Hebben die ons in het verleden immers niet al voldoende misère opgeleverd?
Bekkering: Natuurlijk, en ik pleit ook helemaal niet voor de invoering van een of andere totalitaire staatsvorm. Maar het is niet omdat de gerealiseerde utopieën uit het verleden mislukkingen waren dat het idee van een utopie op zich fout zou zijn. We hebben alleen de juiste utopie nog niet gevonden. Wanneer je het utopische denken loslaat, leg je je bij het verre van volmaakte bestaande neer. Je eindigt dan met wat filosoof Mark Fisher het kapitalistisch realisme noemt, het idee dat er geen alternatief is en dat we ons dat zelfs niet meer kunnen voorstellen. Het is de dood van de verbeelding, en daar pas ik voor.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
