P.B. GRONDA, schrijver van onder meer Straus Park – later dit jaar verschijnt zijn nieuwe roman -, duikt elke week in de populaire cultuur.

Kunst en cultuur, wat doe je er godverdomme nog mee?

Frank Underwood zegt in het eerste en enige goede seizoen van House of Cards dat hij geen mensen kan respecteren die geld boven macht verkiezen. Toch is dat precies wat bijna altijd gebeurt, zowel in Washington, DC als in Vlaanderen, BE: de factuur primeert op het idee.

Sommige mensen zullen denken: en gelukkig maar! Misschien hebben zij gelijk, misschien ook niet. Feit is dat het marktdenken de standaard is geworden in alles wat we doen. Bijvoorbeeld studies kiezen, daten of het nieuws lezen.

Er zijn bijgevolg twee redenen waarom kunst en cultuur minder aanwezig zijn in krantenpagina’s en op tv-schermen, en dus in onze hoofden.

De eerste is logisch: de massa blijkt niet geïnteresseerd en de markt wordt bepaald door de vraag van de massa. Er is ook een minder voor de hand liggende reden: mensen hebben geen geduld met kunst. Ze snappen het niet maar ze denken wel dat het handenvol geld kost en dat botst met het marktdenken dat zij, mensen van hun tijd zijnde, hebben overgenomen en als erg rationeel beschouwen. Kortom, kunst irriteert.

Aan dat eerste is weinig te doen. Vlaanderen blijft een intellectuele droogvlakte. Vorige week verliet in Nederland de schrijver Joost Zwagerman vroegtijdig zijn eigen leven. Als je bekijkt wat die man heeft geschreven over kunst en literatuur, moet je vaststellen dat hij maandelijks meer produceerde dan alle cultuurverslaggeving in Vlaanderen tezamen over het dubbele van die tijd. We kunnen het gewoon niet, denk ik. Ik ga daarover niet blijven zeuren. Het is zo. Jammer.

Maar er is ook die tweede reden, en die is interessanter.

In deze tijden, waarin populisme en de bijbehorende domme uitspraken de norm zijn geworden, is het soms moeilijk de nonsens van de waarheid te onderscheiden. En laat de wereld van de kunst nu net een wereld zijn waar dat onderscheid de laatste decennia sterk vervaagd is.

Bij de hedendaagse kunst zit nu eenmaal veel abstract werk. Een plastic zak van de Aldi op de grond. Een tuinhuis opgesteld in een witte ruimte. Dat soort dingen.

Klassiek is dat mensen dan zeggen dat hun achtjarige kind zoiets ook kan. Ja, zeggen de kunstmensen als reactie, maar het is allemaal toch niet zo eenvoudig als het lijkt, ten eerste, en ten tweede: het gaat toch vooral om de motieven en de bedoelingen van de kunstenaar tegenwoordig.

Dat eerste is ongetwijfeld waar. Er is namelijk een lange kunstgeschiedenis en enige notie daarvan helpt bij het begrijpen van wat er vandaag wordt gemaakt.

Maar bij geen enkel werk van Borremans of de jonge Rinus Van de Velde heb je een A4 uitleg nodig om het te ‘snappen’.

Het tweede is gewoon klinkklare nonsens. Er wordt al veel te lang onnozele middelmaat gepresenteerd als grote kunst, en omdat iedereen altijd knikt, wordt het alleen maar erger. Dan mag je ook niet verbaasd zijn dat de massa, en bijgevolg de markt, gewoon afhaakt. Want kijk, nu heeft de rommel de schoonheid verdrongen en dat is precies het omgekeerde van wat kunst zou kunnen doen.

P.B. GRONDA

ER WORDT AL VEEL TE LANG ONNOZELE MIDDELMAAT GEPRESENTEERD ALS GROTE KUNST, EN OMDAT IEDEREEN ALTIJD KNIKT, WORDT HET ALLEEN MAAR ERGER.