P.B. GRONDA, schrijver van onder meer Onder vrienden en Straus Park, duikt elke week in de populaire cultuur.

Een van de beste reeksen die ik de laatste tijd heb gezien, is The Knick. Die gaat over The Knickerbacker, een klein ziekenhuis in een verpauperde wijk van New York, aan het begin van de twintigste eeuw. Steven Soderbergh is de regisseur en de hoofdrollen worden gespeeld door Clive Owen en André Holland.

Owen en Holland spelen chirurgen in de periode dat chirurgie nog een soort van wild experiment was, en ook werd uitgeoefend door barbiers, beenhouwers en paardensmeden. Toch waren er enkele slimme dokters die het goed probeerden te doen en de basis legden voor enkele ideeën en technieken die vandaag, weliswaar geperfectioneerd, nog steeds gebruikt worden. Het ontstaan van de chirurgie zoals wij ze nu kennen, dus.

Een van de grote thema’s van de reeks is racisme. Een van de belangrijkste verhaallijnen gaat dan ook over het trage aanvaardingsproces tussen het personage van Clive Owen, een blanke topchirurg, en dat van André Holland, een zwarte topchirurg. Het is even wennen aan het feit dat de protagonist en eigenlijk het overgrote deel van de blanke personages initieel ignorante racisten zijn. De hoogopgeleide bovenklasse verschilt eigenlijk niet van het crapuul op straat.

Het is door middel van een gedeelde liefde – chirurgie – en respect voor intellect dat de twee topdokters elkaar vinden op een niveau dat het raciale eindelijk overstijgt. Dat is natuurlijk een weinig principiële afkeuring van het racisme: iemand die eerder als onwaardig werd beschouwd, wordt aanvaard omdat hij nuttig blijkt. Maar weinig grote veranderingen in de geschiedenis zijn ingegeven door louter principiële evoluties. Waarschijnlijk geen enkele.

Je bekijkt de reeks en denkt: wat komen we van ver. En het is waar: in de vroege jaren 1900 reden ze nog met paardenkarren, waren de weinige elektrische netwerken nog onveilig en de straten gevaarlijk onverhard.

Het racisme, hoewel natuurlijk veel minder algemeen aanvaard en minder geïnstitutionaliseerd, blijkt helaas even lelijk aanwezig in 2015 als een eeuw geleden. Een eeuw waarin toch enkele zaken met betrekking tot ras grondig zijn misgelopen.

Er is ook het kader waarin racisme kan blijven bestaan. Als dat kader een fout café is, dan is dat jammer, maar het blijft tenminste beperkt. Als dat kader deels mogelijk wordt gemaakt door een gigantische industrie zoals het voetbal, dan is er een groter probleem. Gedrag dat zelfs in The Knick zou opvallen door de achterlijkheid ervan, krijgt dan legitimiteit door de omkadering ervan. De macht en de arrogantie van de clubs – van de tv-overheersing tot de ridicule lonen van de sterspelers – straalt af op de supporters, die denken dat ze boven de regels staan en elke vorm van schaamte mogen laten varen. Een historische binnenstad afbreken, mensen behandelen op de goorste racistische gronden denkbaar…

Het mag helaas niet verbazen dat er nog barbaren uit 1900 rondlopen. Wat wel mag verbazen, is dat zij die zogezegd beter moeten weten de sportindustrie die dit forum aanbiedt nog veel te weinig responsabiliseren of criminaliseren.

P.B. GRONDA

RACISME BLIJKT HELAAS EVEN LELIJK AANWEZIG IN 2015 ALS TEN TIJDE VAN THE KNICK, EEN EEUW GELEDEN.