TUSSEN DROOM EN NACHTMERRIE. PAUL MCCARTHY SCHOPT IN NEDERLAND TEGEN HEILIGE HUISJES, MAAR HET CONTROVERSIëLE GEHALTE VAN ‘BRAIN BOX DREAM BOX’ VALT WAT TEGEN.

VAN ABBEMUSEUM

Bilderdijklaan 10 in Eindhoven, tot 24 oktober. www.vanabbemuseum.nl

Paul McCarthy, Brain Box Dream Box

Provocatie! Heiligschennis! Smeerlapperij! Ziehier waarom het Paul McCarthy (59) een half leven kostte vooraleer hij mocht meespelen op het kunsttoneel. Voor zijn Amerikaanse landgenoten is McCarthy’s in-your-face-stijl moeilijk tot niet verteerbaar. De Europeanen daarentegen hebben sterkere magen, en die komen handig van pas wanneer je te maken krijgt met het freudiaanse onderbuikgereutel van de man met het kolkende temperament. Volgens McCarthy zijn de media en het gezin de tirannen van de Amerikaanse cultuur. In zijn op video vastgelegde performances gaat hij het kwaad te lijf met talrijke liters ketchup, bruinig vocht, afgezakte onderbroeken, besmeurde popjes, clowneske maskers en overvloedig veel worstvormige objecten. Niet voor gevoelige zieltjes, maar qua weergave van een intens wereldbeeld ligt McCarthy wel een paar lengtes voor. De kunstenaar en professor aan de UCLA (zo ziet hij er ook uit, als iemand die zich eerder over filosofische essays dan over emmers verf buigt) heeft het over het brute effect van de maatschappij op de mens. Vrijwel al zijn acts lopen uit op een chaos die zowel tragikomisch als huiveringwekkend is en waarin alle personages, van de brave huisvader tot geperverteerde alien, ten onder gaan aan een morsige mix van seks, geweld en totale wanhoop.

Op het overzicht Brain Box Dream Box ligt het zwaartepunt bij Piccadilly Circus (2003), een dreunende installatie waarin de videobeelden van alle kanten op je afkomen. George Bush en Osama Bin Laden staan er elkaar naar het leven in een langgerekt gevecht waarin ook de Queen Mum een bijdrage levert. De video Tokyo Santa (1996) toont de kerstman als een dronken viespeuk, en in het beeldhouwwerk Michael Jackson and Bubbles (1999) is het gelijknamige werk van Jeff Koons vervormd tot een karikatuur met uitzonderlijk lange voeten. De installaties zijn aangevuld met een ruime hoeveelheid tekeningen waarin McCarthy’s talent als cartoonist opvalt. De Amerikaan gaat er op sommige momenten hard tegenaan, maar alles welbeschouwd had het nog veel erger gekund. En daar zit dan ook wat storing op de zender: om het werk van McCarthy in een goed perspectief te zien, is Brain Box eigenlijk te netjes. Indrukwekkend, zeker, maar de ketchup en de psycho-klodders spatten niet echt in het rond waardoor het anders zo overtuigende scheermeseffect iets te lang op zich laat wachten. Els Fiers

Els Fiers