Donderdag 21/8 – 21.40, Canvas
Geheimen! Leugens! Intriges! En straffer nog: allemaal waargebeurd! De ontluisterende documentaire United States of Secrets, over het spionagehandeltje dat de Amerikaanse inlichtingendienst NSA (National Security Agency) drijft, werpt een héél ander licht op de recente geschiedenis, van 9/11 tot nu.
‘In deze driedelige reeks krijg je de hele context van de NSA-affaire,’ zegt Panorama-eindredacteur Jan Konings, ‘wat klokkenluider Edward Snowden ertoe gedreven heeft een journalist op te bellen en geheime informatie door te spelen over hun afluisterpraktijken. Zelfs de meest geïnformeerde kijker zal bij deze documentaire meer dan eens van zijn stoel vallen. United States of Secrets is een spannende politieke thriller én een relevant spionageverhaal tegelijk.’
Niet zo bekend is bijvoorbeeld dat Edward Snowden niet de eerste whistleblower binnen de NSA was.
JAN KONINGS: Toen op 11 september 2001 twee vliegtuigen zich in de Twin Towers boorden, wisten ze bij dat agentschap niet wat hen overkwam: dit hadden ze moeten zien aankomen! In soms bijzonder emotionele getuigenissen vertellen NSA-oudgedienden hoe ze merkten dat er daarna steeds vaker een loopje werd genomen met de Amerikaanse grondwet. Ze probeerden dat aan te kaarten bij hun leidinggevenden, in het parlement en uiteindelijk – ’the nucleair option’ noemen ze dat – bij de pers. Maar op dat laatste werden ze bijzonder hard afgerekend. Ook Snowden wist wat de consequenties waren, maar besloot het uiteindelijk toch te doen. Vertellen wat er misloopt is niet genoeg, realiseerde hij zich, je moet tonnen informatie naar buiten brengen. De betrokken journalisten vertellen ook hoe dat allemaal is gegaan.
De NSA-praktijken zijn wel min of meer bekend, maar de documentaire gaat verder?
KONINGS: De politieke mechanismen die daarachter schuilen, zijn dat al veel minder. In se gaat het dan vooral over hoe het er in het Witte Huis toeging, hoe er allerlei manieren werden gezocht om de grondwet te omzeilen. De eerste twee delen van deze reeks gaan vooral daarover. Het derde deel, dat minstens zo intrigerend is, gaat over de relatie tussen Silicon Valley en de NSA: hoe de inlichtingendienst databedrijven benaderde om ook van hen informatie vast te krijgen. Bedrijven zijn tegenwoordig gigantische databanken, erg interessant voor een overheidsinstantie als de NSA.
De zaak kwam vooral vorig jaar in het nieuws. Waarom wordt de docu dan nu vertoond, op een moment dat de impact van de affaire toch wat lijkt weggedeemsterd?
KONINGS: Omdat de affaire nog altijd speelt: wat heeft Snowden nog achter de hand, wat is Obama nog van plan? Het hele schandaal heeft ons allemaal bewuster met gegevens en internetdiensten doen omspringen, en de discussie over privacy op scherp gesteld. En bovenal: laten zien dat een overheid ver kan gaan, als ze niet gecontroleerd wordt. Bovendien blijkt dat er intern bijzonder veel tegenstand was. Er is enorm veel respect voor de veiligheidsinstanties, maar nog veel meer voor de grondwet.
ANDREAS ILEGEMS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
