Ego-oorlogen, zenuwinzinkingen en buikdanseressen. Robert Del Naja en Grant Marshall blikken terug op vijftien jaar Massive Attack, en geven en passant tips voor een succesvol leven. ‘De kunst is: de juiste fouten maken.’

Mighty Mighty Massive Attack! We zouden lyrisch kunnen doen over hun baanbrekende platen, waarvoor nieuwe woorden en superlatieven werden uitgevonden (’triphop’ en ‘fantastisch-st’). We zouden eindeloos kunnen uitweiden over hun bewogen geschiedenis, van hun begindagen bij The Wild Bunch midden jaren 80 (met volbloedgenieën Nellee Hopper en Tricky) tot het fel afgeslankte tweemansbedrijfje van Robert Del Naja (3D) en Grant Marshall (Daddy G, sinds kort opnieuw aan boord). We zouden hun beroemde fans op een rijtje kunnen zetten, van Tina Turner (die Unfinished Sympathy ooit coverde) over Madonna (die Blue Lines haar ‘favoriete neukplaat’ noemt) tot David Bowie (die met hen samenwerkte voor de soundtrack van Moulin Rouge) en Bono (die hen een remix liet maken van Mysterious Ways). We zouden een boom kunnen opzetten over alle vergane glories die ze de voorbije vijftien jaar – à la Quentin Tarantino – opnieuw hip maakten (reggaelegende Horace Andy, Liz Fraser van Cocteau Twins en Tracey Thorn van Everything But The Girl). We zouden euforisch kunnen doen over hun visionair artwork (hun ‘brandbaar’-logo inspireerde onder meer Portishead, Gay Dad en – dichter bij huis – Starflam) en hun alom bejubelde videoclips ( Karmacoma had van Stanley Kubrick kunnen zijn, of anders wel van David Lynch). We zouden kunnen wijzen op hun politiek bewustzijn (twee jaar geleden betaalden ze uit eigen zak de advertentiecampagne ‘Don’t Attack Iraq’) en hun kingsize geweten (alle reclame-inkomsten gaan naar goede doelen, deze zomer is er een gratis tournee door Afrika). We zouden ons kunnen verliezen in nutteloze weetjes (3D schreef de tekst voor Manchild van Neneh Cherry, op internet staat een triphop-versie van Lust For Life waarop hij eigentijdse filosofen samplet) of een zoveelste grap over Coldplay (Chris Martin staat naar verluidt al jarenlang op de wachtlijst voor een samenwerking). Maar misschien kunnen we maar beter gewoon ter zake komen, en melden dat deze week Collected verschijnt, een compilatie die het wachten op een volgende studioplaat wat draaglijker moet maken. (De release is voorzien voor begin 2007, maar bij Massive Attack is ‘deadline’ een bijzonder rekbaar begrip.)

Zo downtempo als zijn muziek is, zo uptempo blijkt Robert ‘3D’ Del Naja in het echt. Hij praat snel, lacht luid en vloekt veel – in een halfuur turven we 29 fucks, 7 shits, 3 hells en 1 crap (met uw goedvinden grotendeels geschrapt). Grant ‘Daddy G’ Marshall van zijn kant beantwoordt wél aan het beeld dat we van hem hadden: typisch het soort muzikant dat tijdens interviews rustig een jointje rolt, en zich beperkt tot wat aanvullingen links en rechts.

Laten we beginnen met de lastigste vraag, dan is ze van de baan. Waarom ‘Collected’? Corporate marketing?

3D: Eerlijk? Ja. (lacht) Tussen twee platen zitten we altijd eeuwen in de studio, en dan wordt onze platenfirma lastig. Dus dachten we: ‘We brengen een ‘best of’ uit, dan zijn zij gelukkig en kunnen wij rustig verder werken.’ Iedereen tevreden – ’t is geven en nemen in deze business.

Op ‘Collected’ valt nog een keer op hoe tijdloos Massive Attack is. De meeste elektronische muziek klinkt snel gedateerd, die van jullie wordt waardig ouder.

3D: Verbazend, hé? Je hoopt natuurlijk dat je muziek future proof zal zijn, maar zoiets kan je alleen maar afwachten. Waar ik zélf nog altijd van sta te kijken, is dat we nooit op onze bek zijn gegaan. Als je bedenkt hoe chaotisch we soms werkten… Aan al onze platen hebben we tot de allerlaatste seconde zitten prutsen, aan Mezzanine zelfs letterlijk tot een uur voor de plaat geperst moest worden. A recipe for disaster, really, maar om god-weet-welke reden is het altijd goed uitgedraaid.

Na jullie debuut ‘Blue Lines’ probeerden honderden mindere goden jullie te kopiëren, maar geen die jullie evenaarde, laat staan overtrof. Wat zagen ze over het hoofd?

3D: Onze fouten! Sommige copycats kwamen griezelig dicht in de buurt, maar ze klonken allemaal te goed. (lacht) Het gaat onnozel klinken, maar de kunst is om de juiste fouten te maken. Blue Lines: het perfecte voorbeeld. Iedereen was wild van de ‘naïeve ruimte’ die we in onze nummers hadden gelaten. Terwijl: niks ‘naïeve ruimte’, dat waren gewoon gaten, vergissingen door een gebrek aan ervaring. En zo zijn er tientallen voorbeelden. Heel onze carrière is één grote vergissing. (lacht)

Aan welke song bewaren jullie de beste herinneringen?

3D:Inertia Creep, op Mezzanine. Geweldig verhaal. We hadden een day off in Istanbul, en op de een of andere manier belandden we in een héél erg foute toeristenclub. Er was een oud mannetje dat New York, New York zong, er waren een paar verlepte buikdanseressen… Maar plots legde iemand een plaat op met oosterse muziek, en hadden we allemaal zoiets van: ‘Oh! My! Fucking! God!’ De volgende dag is Mush (Mushroom, opgestapt na Mezzanine; nvdr.) die plaat gaan halen, en daar is Inertia Creep dan uit ontstaan.

Vijftien jaar baanbrekende muziek maken is lang. Heb je wel eens gedacht: ‘Het is voorbij, ik ben het kwijt?’

3D: Heb ik dat wel eens gedacht? Fuckin ‘ell, man, ik denk dat al sinds Dag Een, meerdere keren per dag zelfs. ‘ I’m a miserable loser, ik kan niks, laat me alsjeblieft sterven.’ (lacht) Muzikanten hebben die constante twijfel ook nodig, denk ik. Ken jij iemand die met een zelfvoldane grijns muziekgeschiedenis heeft geschreven? Aan de piano, gezellig bij het haardvuur, met een glaasje brandy? Zo werkt het niet, hé. Zodra je jezelf te geweldig vindt, begin je te stinken.

Bij Massive Attack hebben opnames altijd iets van uitputtingsslagen gehad, compleet met ego-oorlogen en deserterende groepsleden.

3D:(droog) Je vergeet de zenuwinzinkingen en paniekaanvallen.

Nooit spijt van gehad? Nooit gedacht: met wat meer water bij de wijn waren Tricky en Mushroom er nog altijd bij geweest?

3D: Af en toe wel, ja. Als ik alleen in de studio zit, going right up my arse, niemand om me op af te reageren. (lacht) Nee: wat gebeurd is, is gebeurd. Ik heb afgeleerd om daarover te piekeren. In een groep zitten is iets vreemds, hé. Er zijn niet alleen de meningsverschillen die je sowieso hebt tussen mensen, er zijn ook de verwachtingen van buitenaf, de contracten, de deadlines, de financiële belangen… De druk is vaak onmenselijk groot.

Daddy G: Ik hou wel niet zo van het woord ‘ego-oorlogen’, dat geeft een foute indruk. Onze ruzies gingen altijd over veel meer: muzikale richting, creatieve vrijheid… We hebben nooit gevochten over wiens naam het eerst in de credits moest staan.

Ik las ergens dat jullie voor ‘Mezzanine’ bij wijze van experiment eens 72 uur aan één stuk wakker bleven. Ooit beter gedaan?

3D: Na die 72 uur zijn we een week ziek geweest, dus: nee. Op onze leeftijd zouden zulke experimenten ook compleet onverantwoord zijn. Je spreekt met twee veertigers, mate. Tegenwoordig doen we middagdutjes.

Niét, dus.

3D: Hell no, ik mag er niet aan denken! (bulderlach) Af en toe overvalt het me wel: ‘Stoppen met roken! Stoppen met drinken! Geen coke of pillen meer!’ De typische paranoia van de ouder wordende man. Maar dan denk ik: ‘Fuck, het leven begint op je veertigste, it’s not supposed to end there.‘ Ik heb ook nog nooit echt last gehad van mijn levensstijl. Ik word wel eens wakker met een kater, zoals iedereen, maar ik blijf normaal functioneren.

‘The Observer’ noemde Massive Attack ooit ‘het perfecte excuus voor chemische verlichting.’ Akkoord?

3D: Hangt ervan af wat ze ermee bedoelden. Het klinkt een beetje fout, nee? Alsof we een bepaalde levensstijl zouden willen promoten met onze muziek. We willen alleen mensen raken.

Hoe belangrijk zijn drugs voor jullie als inspiratiebron?

3D: Niet belangrijker dan wijn, discussies of andere platen. Kijk, we hebben nooit flauw gedaan over drugs. Nooit ontkend dat we wel eens een spliff roken, een lijn snuiven of een pil slikken. Maar daardoor denken mensen blijkbaar dat we hele dagen off our faces in de studio zitten, en dat is niet zo, verre van zelfs. De vragen die we daarover ook krijgen! ‘ Unfinished Sympathy, is dat een cokenummer?’ Of: ‘ Angel, is dat geschreven op E?’ (extacy; nvdr.) Songs schrijven is méér dan de juiste class A drugs in je systeem stoppen en in de studio gaan zitten, hé. Songs schrijven is knoeien, maandenlang, in nuchtere én minder nuchtere toestand.

Iets anders. In interviews hebben jullie het vaak over jullie muzikale voorbeelden, maar hebben jullie ook helden buiten de muziek?

3D: Diego Maradona! Ik ben een gigantische voetbalfan en wat die allemaal kon met een bal! Dat had niks meer met techniek te maken, hé, dat was gewoon kunst, magie. Een paar jaar geleden heb ik op eBay een shirt van ‘m gekocht, uit zijn beginjaren bij Racing Club. Droevig verhaal, trouwens. De man van wie ik het kocht was een Argentijnse voetbalster die aan lagerwal was geraakt.

Blijkbaar een plaag in Argentinië.

3D:(protesteert) Bij Maradona maakt dat deel uit van de mythe. Opgroeien in een achterbuurt, de wereld aan je voeten hebben, ten onder gaan aan drank en drugs… Het hoort gewoon zo te gaan, it’s the stuff that legends are made of. Ik heb trouwens de indruk dat het de laatste tijd weer beter met ‘m gaat. Hij heeft een eigen talkshow op de Argentijnse televisie, hij heeft zich politiek geëngageerd… Vreemd alleen dat hij er zo opgeblazen uitziet door alle coke, mij doet het net krimpen. (lacht)

Massive Attack heeft…

3D:(onderbreekt) Noam Chomsky mag je ook in mijn lijstje van helden zetten. De beste linkse columnist ter wereld, een van de weinigen die er écht toe doen. En Tony Benn, ken je die? De eerste Britse politicus die een motie indiende tegen de Apartheid in Zuid-Afrika. Een echte staatsman, een idealist zoals ze er geen meer maken. (Tony Benn (80) zat meer dan 50 jaar in het parlement voor Labour. Zijn vlammende toespraken voor vrede werden twee jaar geleden gesampled door een aantal Britse hiphoppers, als protest tegen de oorlog in Irak; nvdr.)

Jullie hebben je altijd politiek geëngageerd, maar bij mijn weten schreven jullie geen songs voor De Goede Zaak. Nooit geprobeerd?

3D: Lang geleden wel, maar het resultaat was altijd om bij te huilen. Het is moeilijk, hé, in een paar strofes een probleem aan de kaak stellen. Je mag niet te sloganesk worden, maar je mag ook niet te veel nuanceren. Niemand zit te wachten op It’s A Complex Issue, With Strong Arguments On Both Sides. (lacht)

Ik was verbaasd om Massive Attack niét te zien op Live8. Werden jullie niet gevraagd?

3D: De organisatoren contacteerden me om een toespraak te houden, maar ik heb bedankt voor de eer. (Cynisch) Ze hadden David Beckham en Brad Pitt al, ik zag niet goed wat ik nog kon toevoegen. No disrespect, maar van Beckham wil ik alleen wereldgoals zien, en van Pitt films als Fight Club.

Toen jij in 2003 met Damon Albarn een petitie startte tegen de oorlog in Irak, sprongen enkel Brian Eno en Shirley Manson op jullie kar.

3D: Er viel niks bij te winnen, hé. Een paar muzikanten zeiden zelfs letterlijk: ‘We willen geen problemen met onze Amerikaanse fans.’ Het cynisme van sommige mensen! (Windt zich op) Dat was ook mijn bezwaar tegen Live8. Hoeveel artiesten zouden voor de juiste reden meegedaan hebben, denk je? Voor velen was het vooral een geweldige publiciteitsstunt, hé? Anderhalf miljard kijkers, over de hele wereld… Toen ik Ms. Dynamite het podium zag opkomen, heb ik mijn televisie uitgezet. (Zingt) ‘Dy-na-mi-tee’ For fuck’s sake! En dan maakten ze er achteraf nog een halve heilige van, omdat ze zei dat het Westen Afrika leeggezogen had. Zou er nu werkelijk iémand geweest zijn die dacht: ‘Fuck, zó had ik het nog niet bekeken!’?

Haar fans, misschien?

3D:(onverstoorbaar) It’s all going tits up, I tell you. In Groot-Brittannië zijn we al zover dat beroemdheden mensen dicteren hoe ze moeten leven, de grootste non-talenten eerst. Dat kakt boekjes over fitnessen en gezonder eten, dat verkondigt de hele tijd niks-ter-zake-doende meninkjes over van alles en nog wat… (Imiteert tv-presentator) ‘Next up: Miss No Brain, who will tell us how to wipe our asses properly!’ We gaan er echt naartoe, hé, let op mijn woorden.

We zouden het niet over jullie nieuwe plaat hebben, maar kan ik toch een paar geruchten checken?

3D:Sure, shoot.

Een: het wordt een plaat met uitsluitend mannenstemmen en Chris Martin en Paul Weller doen mee.

3D: Da’s een kwakkel. Er waren plannen om met hen samen te werken voor een soundtrack, maar dat project is afgeblazen. Nee, we hebben al songs opgenomen met Horace (Andy), Liz (Fraser) en we zijn naar New York geweest om vocals op te nemen met Tunde (Adebimpe) en David (Sitek) van TV On The Radio. It’s gonna be really, really good.

Twee: de titel wordt ‘The Weather Underground’.

3D: Dat is op dit moment de werktitel, ja, maar er is nog niks definitief. (Doceert) The Weather Underground was een organisatie die in 1969 in opstand kwam tegen de oorlog in Vietnam. Ik ben niet echt een fan van hun methodes – ze waren nogal gewelddadig – maar ’t is wel een boeiend stukje Amerikaanse geschiedenis.

Drie: het wordt jullie laatste plaat, en daarna zetten een paar fans Massive Attack verder.

3D: Heb ik ook iets van gelezen op ons forum: ‘Massive Attack The Next Generation.’ Interessant idee, maar voorlopig zal je het nog even met ons moeten doen. Sorry, mate! (lacht)

Geen probleem! l

Door Wouter Van Driessche