Op 20 maart heropent het Filmmuseum Antwerpen op een nieuwe locatie. Achter de schermen overtreft Vlaanderen zichzelf met een bastion voor alles wat beeldend werkt in kunst en cultuur. Door Jo Smets

In Limburg zijn ze al langer bij de pinken, dankzij de samenwerking tussen Z33/Begijnhof en Zebracinema, maar wat er op 20 maart in Antwerpen van start gaat, is eigenlijk ongezien in het Vlaamse cultuurlandschap. Niet minder dan drie overheden van verschillende niveaus en vijf onafhankelijke instellingen zijn over de jaren heen tot een symbiose gekomen, waarvan het resultaat op papier wel internationale klasse moét uitstralen.

Het is een ingewikkelde constructie, maar een die getuigt van een sterke visie, zowel bij de overheden (Stad Antwerpen, Provincie Antwerpen en Vlaamse Gemeenschap) als bij de betrokken cultuurpartijen: Centrum voor Beeldcultuur/Filmmuseum Antwerpen, MuHKA (Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen), Koninklijk Belgisch Filmarchief en Vlaamse Dienst voor Filmcultuur, FotoMuseum Provincie Antwerpen. De kernidee is dat de verschillende lijnen die de westerse ‘cultuur’ vandaag kenmerken (plastische kunsten, muziek, film, nieuwe media, multimedia) elkaar de laatste decennia zo frequent hebben gekruist dat het geen zin meer heeft de aloude scheidingen te handhaven. De gemene deler is in elk geval datgene wat men nu ‘beeldcultuur’ noemt, een veelkoppig monster dat is ontstaan uit de buitengewone maatschappelijke penetratie en bevruchting die het bewegende beeld in zijn piepjonge geschiedenis van 100 jaar en meer heeft gekend. Het is maar zelden dat op zo’n schaal in één richting wordt gekeken en gemikt, en meteen in de roos: want als er iets is dat onze samenleving samenhoudt, dan is het wel het visuele. Dat heeft het MuHKA onder leiding van Bart De Baere uitstekend begrepen: in het Centrum voor Beeldcultuur, dat in 1990 werd opgericht en tot voor kort in samenwerking met het Filmarchief de motor was van het Filmmuseum Antwerpen, vond het een soulmate, zodanig zelfs dat het CvB nu helemaal opgaat in een nieuwe structuur van het MuHKA, vanwaaruit coördinator Tom Paulus en programmator Frank Van der Kinderen de werking van een nieuw Filmmuseum en het kersverse MuHKACinema bepalen.

Het CvB houdt weliswaar op te bestaan, maar zal in zijn nieuwe gedaante nu ook alle functies kunnen vervullen die ooit in zijn omschrijving waren opgenomen: filmmuseum, documentatie (SineBase), theoretische functie, festival, tentoonstelling, beeldmediatheek, katalysator, educatieve functie, beleidsadvies.

Toen via de Provincie voor het Filmmuseum ook een nieuwe locatie werd gevonden in een gerenoveerd FotoMuseum, ontstond een geheel van toch onafhankelijkheid bewarende componenten dat in Vlaanderen zijn gelijke niet kent. Het plaatje is compleet: beeldende kunst, mediakunst, film en filmgeschiedenis, arthouse cinema, televisie en video, techno- en cybercultuur, publieke ruimte, architectuur en stedenbouw, design, mode, reclame en fotografie. Het zit vanaf 20 maart in een sublieme constructie samen, daar aan de Schelde, waar film altijd thuis is geweest, maar de laatste decennia een gapende leegte was ontstaan. Met een uitspraak van Nicholas Mirzoeff: ‘ This is visual culture. It is not just a part of your daily life, it is your daily life‘.

De concrete uitwerking kan niet ‘nieuwer’ ogen: het ‘vernieuwde’ FotoMuseum (Waalsekaai 47) wil een ontmoetingsplaats zijn van verschillende media, dynamisch genoeg om de voortdurend ontwikkelende evolutie van het beeld te volgen. De gerenommeerde architect George Baines ontwierp de polyvalente omgeving, met op het gelijkvloers twee als filmzaal inzetbare auditoria (met een vaste zaal voor het Filmmuseum), een Museumcafé, bookshop en een tentoonstellingsruimte. De twee projectiezalen zijn uitgerust met de modernste apparatuur voor projectie van alle film- en videoformaten.

Nou, denkt u, weer een elitair zaakje. Vergeet het, want ‘visuele cultuur’ betekent dat alles moet en alles kan. De meest commerciële Hollywoodpulp krijgt er een plaats naast de meest hermetische museumfilm, de videoclip en commercial naast de experimentele video. In het Filmmuseum, 7 dagen op 7 open, vindt de hele filmgeschiedenis zijn stek, ook die werken uit een al te obscuur verleden die destijds populair entertainment waren, maar nu enkel nog cinefielen en academici aantrekken. Met de arthouse-werking van MuHKACinema heeft Antwerpen nu ook een zaal waar films die hun distributie enigszins hebben gemist, weer kunnen worden opgepikt. Hoera! Een nieuwe kans voor Team Spirit 2 !

Jo Smets

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content