Met de komst van Netflix wordt l’embarras du choix er bepaald niet minder op. Wordt u nog wijs uit het smörgåsbord van beelden dat uw woonkamer belegert? Negen lessen voor het nieuwe tv-tijdperk. Get smart!
Ik weet wat een afstandsbediening is. Alleen liggen er wel vijf in de emmer naast de tv en tot jolijt van de jonge digital natives thuis grijp ik niet altijd naar de juiste. Ik gebruik het tv-toestel voor dvd’s en rechtstreeks uitgezonden wieler- en voetbalwedstrijden in de categorie ‘niet interessant genoeg om op café te bekijken’. En dat is het zowat. Ik herinner me nog de tijd van vóór de afstandsbediening en de bijbehorende discussie over wie nu uit de luie zetel moest om een van de tien andere posten op te zetten. Die beeldbuis was geen twintig centimeter hoog, kon geen kleur weergeven en stond midden in het volgestouwde boekenrek. Mijn broers en ik waren daar al lang blij mee, want dat armetierige toestel kwam er na een vreselijk lange periode – zeker enkele maanden – geheel en al zonder tv. Dat was voor de helft het gevolg van een ouderlijke opflakkering van cultuursnobisme en voor de andere helft van de desinteresse om kapotte toestellen te vervangen, een wat rare familietraditie.
Mijn grootouders hadden wél een grote tv, een die even diep als hoog en breed was en dus ondersteund moest worden door een meubel waar je met zes aan zou kunnen eten. Er hing aanvankelijk een doek over, dat er pas na het avondeten af ging. Een ramp was dat niet want behalve op woensdagmiddag viel er op tv voor zes uur toch niets te beleven. In tegenstelling tot thuis mocht er daar wel bij de Avro naar Wedden dat? met Jos Brink gekeken worden. Kijkverboden vielen verder zo goed als niet te omzeilen. Het is me eens gelukt om laat op de avond van op de trap stiekem mee te kijken naar John Boormans Excalibur, maar dat was dus uitzonderlijk. Niet dat dat erg is, maar ik had nooit verwacht dat ik me voor mijn 39e al een televisionele dinosaurus zou voelen. Maar niet getalmd: hier gij televisie van de 21e eeuw, dat ik u omarm! Deze digitale allochtoon gaat zich integreren.
1. ER ZIT MEER IN DAT KASTJE DAN JE DENKT
Eerste verrassing: met mijn basisabonnement voor digitale tv kan ik 75 keer zappen zonder een zender twee keer tegen te komen, de radiozenders – tiens, radio op mijn tv – niet meegeteld. Na het schrappen van alle zenders waar ik persoonlijk niets aan of mee heb (Rai Uno, Bloomberg, Eurosport 2…) blijft er nog een handvol tot nog toe straal genegeerde kanalen over met een aanbod dat me wel aanstaat. Verbaasd ben ik ook over de vele internationale nichezenders (National Geographic, Discovery, BBC Entertainment, Sundance Channel…) die hun niet oninteressante programma’s ondertussen Nederlandstalig ondertitelen. Waarom wordt daar nooit over gesproken en zo weinig naar gekeken? Al die programma’s, series en films worden vertoond op uren die mij niet uitkomen. Het komt eigenlijk nooit uit – er valt zoveel te doen en te beleven. Met een digicorder kun je dat opnemen, maar dan zou ik op voorhand moeten plannen en een echt goed overzicht vinden van wat er overal – en niet alleen op de grote Vlaamse zenders – te zien is.
2. ONDERTUSSEN OP HET WEB
Dat je om tv te kijken geen tv meer nodig hebt, weet zelfs deze dino. Met een computer, tablet of smartphone kun je kijken tot je erbij neervalt. Ik huldig het principe om geen films of tv-series illegaal te streamen of downloaden, maar daar wijk ik ook sporadisch van af. Nieuwe afleveringen van Game of Thrones bijvoorbeeld wil ik zo snel mogelijk bekijken, legaal of niet. Al was het maar om off- en online te kunnen meepraten.
Hoe brengen de jongste kinderen het ervan af? De negenjarige zoon bekijkt zijn favoriete Ketnet-programma’s vaker op de computer via de website – dus wanneer het hem uitkomt – dan op tv. Het meeste uren maakt hij zoek door naar de becommentarieerde gameplay te kijken van populaire spelers die net als hij verslingerd zijn aan Minecraft. Het web wordt ondertussen inderdaad ook gebruikt om te kijken naar iemand die gamet en om te horen wat die daarover te vertellen heeft. De videostreamingdienst die dat mogelijk maakt, heet Twitch en is enkele maanden gelden door Google overgekocht voor het luttele bedrag van 1 miljard dollar. (YouTube kostte Google acht jaar geleden 1,6 miljard dollar.) Twitch is geïntegreerd in de nieuwste gameconsoles, de PlayStation 4 en de Xbox One. Eén druk op de knop en je game wordt live uitgezonden.
Muziekzenders als TMF of MTV – om nog maar te zwijgen van dat antiquariaat, de cd-collectie – kunnen zoon en twaalfjarige dochter ondertussen gestolen worden. Muziek beluister en bekijk je via YouTube. Punt.
3. DE YOUTUBE-REVOLUTIE
De schellen vallen me van de ogen als mijn dochter demonstreert hoe zij tv kijkt: ze klapt haar laptop open en schakelt dus YouTube in. In mijn hoofd is dat nog voor twee derde een vergaarbak voor halfgrappige filmpjes over snoezige, piano spelende poezen en zatte nonkels die de koets met baby en al in het zwembad duwen – en voor het overige derde een geweldige manier om snel filmfragmenten op te zoeken. Voor haar is dat de televisie waarvoor ze haar kamer niet uit moet en geen toestemming moet vragen. Voor de bovenvermelde snoezige poezen rekent ze niet meer op zoektermen of het aantal keren dat een filmpje bekeken is, ze volgt gewoon mensen die wekelijks of dagelijks een selectie maken van de opvallendste, leukste nieuwe filmpjes en die inleiden of becommentariëren. Playlists met video’s, het doet me denken aan de mixtapes die ik vroeger uitwisselde. Wie dat wil, kan op YouTube zijn eigen kanaal starten, waarop anderen zich kunnen abonneren.
Dat lijkt van ver op zomaar wat video’s posten en van dichtbij – in sommige gevallen – op televisie. Een resem kanalen is populairder dan u voor mogelijk houdt. Uit een onderzoek van vakblad Variety bleek begin deze maand dat de voornaamste YouTubers bij Amerikaanse tieners véél bekender zijn dan de sterren van Hollywood. Jennifer Lawrence of Zac Efron haalt het qua populariteit niet van Michelle Phan, Smosh, Fine Bros of PewDiePie. Die laatste is het pseudoniem van Felix Arvid Ulf Kjellberg, een Zweed die games bespreekt. 23 miljoen volgers. Michelle Phan staat bekend om haar make-uptips, maar acteert ook in zeemzoete kortfilms met amper dialogen. In Rouge in Love slaat ze in Parijs een getroebleerde Fransman aan de haak. Einde verhaal. De snedige Jenna Marbles drinkt zich lazarus om te tonen wat er gebeurt als je dronken je make-up verzorgt. Fine Bros heeft een hit met de React Channel, een verzameling video’s waarin bejaarden, ouders, tieners… reageren op iets wat ze niet kennen. Bompa’s die zich verbazen over dubstep, achtjarigen die een walkman besnuffelen alsof die van Mars komt of zich verwonderen over de groteske vormen en zeer beperkte mogelijkheden van een personal computer uit de jaren tachtig. Had een tv-format kunnen zijn.
En daarbij hoort een eigen terminologie. In ‘hauls’ bespreken de YouTubers wat ze gekocht of gekregen hebben. In ‘challenges’ gaan ze uitdagingen aan, in ‘room tours’ bespreken ze hun kamer, mét uitleg over wat waar gekocht is. Een ‘DIY’ – do it yourself – toont hoe je halskettingen knutselt, cupcakes bakt of raketten bouwt.
Mooi meegenomen neveneffect van al dat YouTube kijken: de kinderen hebben nog geen enkele les Engels gehad maar verstaan de taal zo goed dat ze spontaan Engelstalige boeken zijn beginnen te lezen.
4. U VRAAGT, WIJ DRAAIEN
‘On demand’ – programma’s of films kijken op aanvraag – was twintig jaar geleden al een hot topic in milieus die communicatiewetenschap serieus nemen, maar de doorbraak liet lang op zich wachten. Vandaag staat het lineaire model van de omroepen onder druk. Jonge mensen willen zelf bepalen wanneer ze waarnaar kijken. De klassieke omroepen en telecombedrijven spelen daarop in. Het journaal kun je via digitale tv gratis herbekijken. Via diensten als Ooit/Net Gemist, iWatch of C-More kun je programma’s achteraf en zelfs vóór de eigenlijke uitzending opvragen, tegen betaling. Telenet en Belgacom bieden hun klanten de mogelijkheid om à la carte of via een abonnementsformule films en series op te vragen. En die kun je niet alleen op tv bekijken, maar net zo goed op computer, tablet en smartphone.
Via het internet kun je ook van alles en nog opvragen. Alleen was me tot nog toe nooit helemaal duidelijk waar en hoe, en wat me dat kosten zou. Pogingen om daar de referentie in te worden genoeg, hoor – wist u bijvoorbeeld dat u via videoland.com online films kunt huren? In Amerika is er uiteindelijk wel een bedrijf in geslaagd om zich op te werpen als de grote speler, een bedrijf dat vroeger een videotheek was die haar klanten per post bediende: het gevreesde, gehypete Netflix. En dat komt volgende maand ook naar België.
5. U VRAAGT NIET, WIJ DRAAIEN
Voor een vast bedrag, zo’n 9 euro per maand, mag je van Netflix zoveel films en series streamen als je maar wilt. ‘All you can eat’, zoals dat heet. Dat is geen aanlokkelijk voorstel als er alleen maar spruitjes, pekelharing en paardenvleeslasagne op het menu staan. Het aanbod moet relevant zijn, relevant voor jou. Daar heeft Netflix wat op gevonden. Het koppelt – toch in Amerika – een ruim en veelzijdig aanbod aan maatwerk. Het sterk groeiende bedrijf weet wat je wilt zien nog voor jij het zelf weet. Het doet concrete aanbevelingen, die in 75 procent van de gevallen ook opgevolgd zouden worden. Die gepersonaliseerde tips zijn gebaseerd op gebruikersgedrag en ingewikkelde algoritmes. Netflix zet daar zwaar op in. Het heeft een klein leger mensen in dienst die de algoritmes perfectioneren en alle films en series catalogeren op honderden trefwoorden. Je kunt vrij kiezen uit duizenden titels, maar je hoeft daar dus geen tijd mee te verliezen. Er kan voor jou gekozen worden. Netflix kan het zich daarbij veroorloven niet op de grootste gemene deler te mikken, omdat het met big data achterhaalt wie het blij maken kan met kleinere, pittige nicheproducten.
6. GEFLIKT DOOR NETFLIX
Verwachten sommigen hier te lande op korte termijn te veel van Netflix? Moeten ze het aan de Reyerslaan en de Medialaan, bij Telenet en Belgacom alvast in hun broek beginnen te doen? Netflix is in eigen land – de VS – in elk geval een fenomeen: de videostreamingdienst heeft er volledig de plaats van de videotheek om de hoek ingenomen. Veertig procent van alle Amerikaanse huishoudens met breedbandinternet heeft een abonnement op Netflix. In het Verenigd Koninkrijk is dat ondertussen al één op de tien. En Netflix wordt niet alleen gebruikt voor tv’s, maar evenzeer op tablet en smartphone. Het bedrijf is de spreekwoordelijke knuppel in het hoenderhok: uit het niets duikt een grote speler op op een terrein waar al vele kleintjes en groten actief zijn. Bovendien stelt Netflix daarbij alle geplogenheden in vraag. Reclame? Ongewenst! Bepalen wat de kijker op welk moment van de dag, en alleen dan, mag bekijken? Compleet achterhaald. Per week maar één aflevering van een tv-serie zien? De hele reutemeteut, hier en nu, dat wilt u. In Amerika blijken vooral de jonge generaties, die niet getrouwd zijn met het lineaire tv-model, tuk op Netflix.
7. DE GOLDRUSH
En ondertussen schrijdt de fusie tussen web en tv voort. Tv-zenders bieden hun waar op internet aan. Via Stievie kun je online naar de Vlaamse televisie kijken, live en naar programma’s van de voorbije 36 uur. Producenten brengen internetvriendelijke tv-toestellen op de markt. Tussenapparaten als decoders, gameconsoles en blu-rayspelers linken uw tv aan het net. Telecombedrijven proberen daarbij de missing link te zijn – zie bijvoorbeeld de Yelo-app, waarmee Telenet het mogelijk maakt op tablet en andere schermen live tv te kijken, tv-opnames te beheren en te bekijken. Sinds drie maanden kun je in België voor 35 euro Chromecast kopen, een petieterig toestel van Google dat het mogelijk maakt al je onlinevideo’s op je tv af te spelen. Je kunt er ook je via Google Play gekochte films mee op je tv afspelen.
Google beet eerder in het zand met Google TV, Amazon kondigde een box aan die tv en internet huwt en de duurdere Apple TV kon zich evenmin opwerpen als een must-have. Die laatste gigant heeft volgens technologiesite Gigacom de ambitieuze plannen voor een nieuw toestel en dito dienst die live-tv, on-demand en internet moeiteloos combineert weeral een jaar uitgesteld. Het is dus nog altijd niet duidelijk hoe de tv van morgen er precies uit zal zien, de clash tussen online en tv blijft er des te spannender door. En de grootste haaien roeren zich: de kabelbedrijven, de mediaconglomeraten, Google, Apple, Amazon, Yahoo, Netflix, zelfs Microsoft. Dat liet programma’s maken die enkel op de Xbox One bekeken kunnen worden, maar dat plan, bedoeld om onder meer Netflix het leven zuur te maken, is recent alweer opgeborgen. De Halo-serie die Steven Spielberg ging produceren, komt er wel nog.
8. DE MACHT VAN DE VERTELLER
Hoe dat ook afloopt, welke technologie straks ook het vlotst beelden op uw scherm tovert, je moet ook iets hebben om te tonen. En dat moet goed zijn en opvallen of er wordt niet voor betaald. De nood aan inhoud is groot, en Microsoft is niet de enige die zich plots met productie inlaat. Netflix verkoopt heel wat extra abonnementen met zelfgemaakte series als House of Cards, Fargo en Orange Is the New Black. Dat die ook nog eens in de prijzen vallen, levert bovendien onbetaalbare reclame op. Een van de redenen waarom Apple de tv-ambities weer uitgesteld heeft, is trouwens dat het zo lastig is om alle betrokken spelers mee aan boord te krijgen: de audiovisuele sector heeft geen zin om zich buitenspel te laten zetten zoals de muziekindustrie dat heeft laten gebeuren met iTunes. De grote Amerikaanse omroepen, film- en tv-productiehuizen – met de ervaring, de contacten en de budgetten om populaire films of prestigieuze series te maken – hebben alleen maar te winnen bij verschillende afnemers en kortlopende contracten. Daarom dat er in elk land telkens opnieuw onderhandeld moet worden over uitzendrechten. In Nederland heb je bijvoorbeeld online toegang tot HBO, via HBO Go. In België kan dat niet. Hier heeft Telenet grof geld geboden om de HBO-series tijdelijk aan te bieden. Het aanbod van Netflix is trouwens zeer Amerikaans getint. Maar Vlaamse kijkers willen vooral Vlaamse series en Poolse Poolse. Dus moet er onderhandeld worden over rechten of moet Netflix overal lokale series maken. Wat onmogelijk is zonder het lokale talent erbij te betrekken.
9. EN ONDERTUSSEN OP TELEVISIE
En ondertussen presenteert Martine Tanghe Het journaal, spot Otto-Jan Ham met actuele media-onderwerpen in De ideale wereld en bespreken de kranten de trailers van het nieuwe Thuis-seizoen. Daar willen de digital natives hun laptop wel voor dichtklappen, nog even. Misschien loopt het dan toch niet zo’n vaart? Misschien zullen ook de volgende generaties zich braaf voor de tv nestelen, als ze eenmaal in de huisje-boompje-beestjefase zijn beland. De kijkcijfers en de gestage toename van het aantal zenders lijken de believers vooralsnog gelijk te geven. Maar dat is niet het hele verhaal. De gemiddelde leeftijd van de Vlaamse tv-kijker is 52,6 jaar, de mediaan van de bevolking ligt op 40 jaar. Het publiek dat op de klassieke manier naar de traditionele zenders kijkt, vergrijst sneller dan de samenleving. De min-40-jarigen kijken minder fanatiek. Jongeren aantrekken met hippe series die soms met jaren vertraging vanuit het buitenland komen overgewaaid, werkt bovendien alsmaar minder goed. Jongeren hebben die series toch al via een of andere dienst gezien, al dan niet illegaal. Daarom zetten zenders in op grote shows met veel interactiviteit, zoals The Voice, So You Think You Can Dance of Mijn restaurant. Dat zijn immers nog kijkcijfersuccessen bij jong en oud. Voorlopig toch.
Met dank aan Stijn Fockedey.
DOOR NIELS RUËLL — ILLUSTRATIES WOUTER LIERMAN
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
