‘De nieuwe koning van links Hollywood’, zo wordt George Clooney genoemd, omdat hij met zijn films kritiek durft te geven op de Amerikaanse regering, de media en de macht van de industrie. Met ‘Good Night, and Good Luck’ en ‘Syriana’ kan de acteur echter ook de koning van filmjaar 2006 én de Oscars worden. De ster over de gruwel van Guantanamo, het Michael Moore-syndroom en de ondergang van de Amerikaanse cinema. ‘Ik hou van mensen die tegen de stroom in durven te zwemmen.’

Hoe lang nog? George Clooney vraagt het zich een paar keer af in de loop van ons gesprek. Hoe lang nog voor zijn krediet op is en hij er niet meer in slaagt om geld los te krijgen voor de films die hij wil maken? Clooney (44) mag dan nog regelmatig opduiken in de Meest Sexy-lijstjes van vrouwen- en societyblaadjes, hij houdt zich intussen met heel andere dingen bezig dan de meeste andere begeerde vrijgezellen. Nadat hij bekend werd als kinderarts, leek hij even op weg naar het circuit van de lucratieve blockbusters, maar Clooney wou al vlug meer dan goedkope roem en gemakkelijk geld. Terwijl iemand als Tom Cruise zijn status vrijwaart door op veilig te spelen, durft Clooney zijn nek uit te steken. Bij gelegenheid speelt de acteur met veel plezier mee in commercieel voer dat zijn imago als Hollywoodheld en vlotte playboy bevestigt, zoals The Perfect Storm, Ocean’s Eleven of Ocean’s Twelve, maar hij zal het verdiende geld en zijn gestegen krediet bij de studio’s wel meteen gebruiken om minder voor de hand liggende projecten van de grond te krijgen.

De komende weken krijgen we met Good Night, and Good Luck en Syriana twee uitstekende voorbeelden in de zalen. Allebei pakken ze een complex politiek probleem aan en allebei doen ze dat zonder compromissen te sluiten. In het ambitieuze Syriana (geschreven en geregisseerd door Traffic-scenarist Stephen Gaghan) speelt Clooney een CIA-agent die ontdekt dat zijn werkgever zich voor de kar van de meedogenloze oliebusiness laat spannen. Good Night, and Good Luck beschrijft dan weer hoe de gerespecteerde tv-journalist Edward R. Murrow het in 1954 publiekelijk opnam tegen de gevreesde communistenjager Joseph McCarthy en daarmee zijn eigen carrière (en zelfs de toekomst van CBS, de zender waarvoor hij werkte) op het spel zette. Clooney schreef het script zelf (samen met Grant Heslov) en maakte er in één ruk ook zijn tweede film als regisseur van, na Confessions of a Dangerous Mind. Dankzij Good Night, and Good Luck (de titel verwijst naar de boodschap waarmee Murrow zijn verslagen traditioneel afsloot) en Syriana kan Clooney een van dé winnaars worden op de komende Oscaruitreiking in februari. Alle voortekenen wijzen in ieder geval in die richting. Good Night, and Good Luck werd door de National Board of Review uitgeroepen tot beste film van 2005 en bij de bekendmaking van de nominaties voor de Golden Globes (die op 16 januari worden uitgereikt) is Clooney genomineerd als regisseur en als scenarist van Good Night, and Good Luck (dat ook een nominatie kreeg voor ‘beste film’) én als ‘beste acteur in een bijrol’ voor Syriana.

Dat Clooney – nu al de nieuwe koning van links Hollywood genoemd – zo geboeid is door politiek en media komt door zijn afkomst. Zijn vader, Nick Clooney, was een journalist en nieuwslezer die ervoor bekend stond dat hij niet in de pas liep. ‘Het motto van de familie Clooney’, zei Nick ooit, ‘is dat je altijd hulp biedt aan wie minder macht heeft dan jij en het hoofd biedt aan wie er meer heeft.’ Bovendien groeide George op in de jaren ’60, toen de wereld in brand stond. De strijd voor de burgerrechten en voor de vrouwenrechten, de oorlog in Vietnam, het was de soundtrack van Clooneys jeugd. Toen het tijd werd om een carrière te kiezen, trad hij dan ook in de voetsporen van vader. ‘Ik heb journalistiek gestudeerd aan de universiteit van Northern Kentucky en ik heb een tijdje gewerkt voor een kabelzender in Cincinnati, Ohio’, legt Clooney uit. ‘Eén zomer lang mocht ik daar interviews afnemen. Maar ik bakte er niets van. Ik was een vat vol zelfvertrouwen, maar ik had een gruwelijk gebrek aan talent. (grijnst) Die ambitie heeft dus niet lang stand gehouden.’

Vandaar je voorliefde voor politieke films. Is ‘Good Night, and Good Luck’ voor jou in de eerste plaats een interessant drama of wil je het geheugen van de mensheid opfrissen?

George Clooney: Beide. Weet je, toen de film af was, organiseerden we een testvisie voor een publiek van 500 gewone Amerikanen. Dertig procent vroeg achteraf op het invulformulier wie de acteur was die Joe McCarthy speelt (in de film worden alleen archiefbeelden van McCarthy gebruikt; nvdr. ). We hebben even met het idee gespeeld om hem voor te stellen als beste bijrol voor de volgende Oscars. (lachje) Maar blijkbaar weten veel mensen dus absoluut niet meer wat zich toen heeft afgespeeld, hoewel het thema weer brandend actueel is. Good Night, and Good Luck is voor mij een hommage aan de mensen die de moed opbrengen om de personen of instanties aan te klagen die angst zaaien om de vrijheid van meningsuiting te onderdrukken. Wat Edward Murrow duidelijk wilde maken – en wij ook – is dat niemand het recht heeft om mensen zonder een eerlijk proces te veroordelen. Je mag niemand zomaar opsluiten in Guantanamo Bay, ook al is hij misschien een terrorist. Ofwel behandel je hem als een krijgsgevangene en dan geldt de Conventie van Genève, ofwel is hij een gewone gevangene en dan heeft hij recht op een advocaat. Ik begrijp dat we maatregelen moet treffen als ons land aangevallen wordt door terroristen. Maar de vraag is wat je precies wil verdedigen. Als je vecht voor een land waar bepaalde regels gelden, mag je die regels niet zomaar opgeven. ‘We kunnen moeilijk vrijheid propageren in het buitenland als we het onze eigen burgers ontzeggen’, zei Murrow al in 1954.

Heeft de gemiddelde Amerikaan daar wel oren naar?

Clooney: Je moet oppassen voor het Michael Moore-syndroom, dat je op een zeepkist gaat staan en een preek afsteekt. Ik ken Michael, ik vind hem geestig en hij heeft al veel knappe dingen laten zien. Maar ik pak de dingen liever anders aan. Je houdt beter een open debat dan dat je loodrecht tegenover het andere kamp gaat staan. Ik wil absoluut vermijden dat Good Night, and Good Luck gezien wordt als een aanval op de Amerikaanse regering, want dan zal de boodschap maar tot bij een heel specifieke en geïsoleerde groep mensen raken. De rest zal automatisch afhaken. Deze film beschrijft gewoon een episode uit de wereldgeschiedenis. We hebben niets aan de feiten veranderd. Van de duizend mensen die McCarthy brandmerkte als spion had hij het in twee gevallen bij het rechte eind. Twéé. De essentie is dat hij die mensen zomaar van hun burgerrechten beroofde. Ik vind dit een belangrijk moment om dat thema aan te kaarten. Het is niet mijn bedoeling om de kijker een mening op te dringen. Ik wil enkel dat hij erover praat.

Dit is al je tweede film over Amerikaanse tv-geschiedenis. Werk je aan een trilogie?

Clooney: Je zou het beginnen denken, niet? (lacht) Nee, het heeft louter te maken met persoonlijke interesses, denk ik. Er zijn zoveel sappige en belangrijke verhalen te vertellen over het onderwerp. Ik denk bijvoorbeeld aan dat andere grote moment uit de Amerikaanse omroepgeschiedenis: de dag dat Walter Cronkite, ooit de meest betrouwbare man in Amerika genoemd, naar Vietnam trok en tot de conclusie kwam dat de oorlog in een patstelling was verzeild. Waarop de toenmalige president Lyndon B. Johnson besliste om niet deel te nemen aan een herverkiezing. ‘Als ik Cronkite niet meer aan mijn kant heb’, zei hij, ‘dan heb ik het land niet meer aan mijn kant.’

Wat heeft je er eigenlijk toe gedreven om dit verhaal zelf te regisseren?

Clooney: Ik geniet enorm van regisseren. Ten eerste ben je de baas en dat is nooit onaangenaam (lacht). Bovendien kan ik zo volop profiteren van de vrijheid die ik krijg. De studio’s laten me nu mijn gang gaan, maar periodes waarin je kunt doen wat je wilt zonder dat iemand zich daar vragen bij stelt, duren over het algemeen niet lang. Als je de kans krijgt, moet je het onderste uit de kan halen, vooraleer iemand zegt ‘Oké, het is genoeg geweest. We nemen al het speelgoed weer weg.’ (lachje)

Murrow was een CBS-journalist. Heeft die zender jullie geholpen?

Clooney: Les Moonves, het hoofd van CBS, is een oude vriend. Ik heb ooit nog onder contract gelegen bij hem en ik ken hem heel goed. CBS heeft ons vooral geholpen met het archiefmateriaal, wat peperduur was en heel moeilijk vast te krijgen. Oorspronkelijk wilden we dit verhaal als een live tv-film aanpakken, net zoals we een paar jaar geleden de remake van Fail Safe hebben gemaakt (in 2000 bracht regisseur Stephen Frears zijn versie van de film van Sidney Lumet uit 1964 live op het Amerikaanse tv-scherm; Clooney speelde een van de hoofdrollen; nvdr.). Maar toen haalde Janet Jackson haar tiet tevoorschijn en plots vond CBS live televisie geen goed idee meer. Isn’t that funny? Dus hebben Grant Heslov en ik alles omgewerkt tot een bioscoopversie. We hebben het aangepakt zoals een goede journalist het zou doen. Elk detail moest gestaafd zijn door minstens twee afzonderlijke bronnen. We zijn gaan praten met alle nog levende getuigen en we hebben alles gelezen wat over die periode geschreven is, zodat we een basis hadden waarop we konden bouwen. Als iemand ons met de vinger wil wijzen, staan we stevig op onze benen.

‘Good Night, and Good Luck’ en ‘Syriana’ doen onvermijdelijk denken aan de cinema van de jaren ’60 en ’70, toen geëngageerde verhalen schering en inslag waren. Voel je je het best bij dat soort films?

Clooney: Ik ben ermee opgegroeid. Ik vind die periode, zeg maar van 1964 tot 1976, veruit de meest interessante uit de Amerikaanse cinema. Dr. Strangelove, Network, All the President’s Men… Als je kijkt naar de filmmakers die toen aan het werk waren en de films die ze gedraaid hebben, dan hebben we nooit nog zo’n gouden tijd gekend. Dr. Strangelove van Stanley Kubrick en Fail Safe van Sidney Lumet zijn nog steeds mijn favoriete films. Als ik er mijn steentje toe kan bijdragen om meer van dat soort films gemaakt te krijgen, zal ik het zeker niet laten. Het probleem ligt bij de stu- dio’s. Ze nemen geen risico’s meer.

Eigenlijk kan je ‘Good Night, and Good Luck’ en ‘Syriana’ bekijken als twee kanten van hetzelfde verhaal. In beide gevallen gaat het om mensen die zich niet neerleggen bij grotere politieke of economische machten. Alleen kiest ‘Good Night’ voor een optimistische uitkomst en ‘Syriana’ voor een pessimistische. Naar welke kant neig je zelf?

Clooney: Als ik heel eerlijk ben, moet ik toegeven dat ik niet meteen makkelijke oplossingen zie. Noch voor de manier waarop de zakenwereld de massamedia in zijn greep heeft, noch voor het energieprobleem. Hoe moet je bijvoorbeeld het nieuws aanpakken? Moet je het meer entertainend maken om het publiek niet weg te jagen, met het risico dat het geen nieuwswaarde meer heeft? Of moet je voor de hoogstaande journalistiek gaan en hopen dat er toch nog iemand blijft kijken? Het is een heel zwaar dilemma. Ik heb veel vrienden in de hogere echelons van televisiezenders en zij breken zich allemaal het hoofd over die vraag. Waarschijnlijk zal het erop neerkomen dat we allemaal ons eigen nieuws zullen zoeken en bekijken op onze iPods en andere draagbare toestelletjes. Het zal niet meer van een georganiseerde zender komen. Die richting gaat het alvast op.

En het energievraagstuk?

Clooney: Dat is al even onmogelijk. Kijk, het gaat niet om wat deze regering aanricht in het Midden-Oosten. We maken vandaag de gevolgen mee van een halve eeuw gebrekkige buitenlandse politiek. Maar toch blijf ik optimistisch, want uiteindelijk zal er een oplossing moeten komen. Uiteindelijk zal de olie op raken en zullen we verplicht worden om ons aan te passen aan andere energiebronnen. Vroeg of laat zal er dus iemand op de proppen komen met een werkbaar beleid. Zoals Kennedy in 1960 uitpakte met het ruimteprogramma. Toen hij zei dat Amerika de ambitie had om een man op de maan te zetten, dachten de meeste mensen dat hij gek was geworden. Maar negen jaar later was het wel zover. Om dezelfde reden zie ik ooit iemand een auto voorstellen die niet aangedreven wordt door verbranding. Dat is onvermijdelijk.

Blijft de vraag hoe lang je nog zal kunnen teren op je commerciële successen uit het verleden. Wat denk je zelf?

Door Ruben Nollet