Lenin-propagandist Lissitzky tegenover de kunst van Ilja en Emilia Kabakov: zelden was made in Russia zo aanschouwelijk.
GEZIEN OP LISSITZKY-KABAKOV, UTOPIE EN WERKELIJKHEID, VAN ABBEMUSEUM, EINDHOVEN, TOT 28/4
De tiran in dit houten model voor een monument is niemand minder dan Stalin. In plaats van op zijn sokkel staat hij ervoor, beneden, op een zucht van waar de mensen lopen. Hij houdt zijn armen gestrekt alsof hij toenadering zoekt, maar schijn bedriegt. Van dichtbij blijkt het gezicht van deze kleine Stalin verwrongen van haat. Zijn handen zijn klauwen waarmee hij voorbijgangers naar de keel wil grijpen. Het monument wordt geflankeerd door schetsen waarin het standbeeld tot leven komt. De grote leider is daarin een spookgestalte die iedereen angst aanjaagt.
Monument voor een tiran is een in politiek gedrenkt werk van het Russische kunstenaarskoppel Ilja (79) en Emilia Kabakov (67). Het duo kijkt graag terug naar het communisme en hoe dat het leven van de mensen heeft beïnvloed. Hun werk is diep in de Sovjetmaatschappij en de sociale geschiedenis van Rusland geworteld. Maar er is ook een afstand: de echtelieden ruilden de Sovjet-Unie al vroeg in voor het Westen. Ilja was een dissident die het regime ontvluchtte in de jaren tachtig, Emilia verliet het land al in 1973. Intussen woont het stel al ruim twintig jaar in New York.
Het Van Abbemuseum nodigde hen uit een expo te maken over hun werk en dat van een andere Rus: El Lissitzky (1890-1941). Zoals vele andere kunstenaars wilde hij na de communistische revolutie niets liever dan zijn talenten ter beschikking stellen van de nieuwe maatschappelijk orde. De modernist Lissitzky droeg zijn steentje bij met kleine én duizelingwekkend grote ontwerpen voor een betere wereld. Een ervan was een plan voor een spreekgestoelte voor Lenin. Het enorme ding kon net als een brandweerladder ver de hoogte in, zodat iedereen de leider kon zien. Het nooit uitgevoerde ontwerp staat in het Van Abbe naast het monument van de Kabakovs. Het ademt een wolkenloos, haast naïef optimisme, totaal anders dan de scherpe en verontrustende analyse van het Russische stel. Utopie en werkelijkheid is van a tot z opgebouwd rond deze werken. Gaandeweg ontstaat een complex beeld waarin vooral de Kabakovs gevat uit de hoek komen. Er worden steeds vergelijkingen gemaakt tussen Lissitzky’s optimisme en het realisme van de Kabakovs. Dat levert een uiterst verzorgde, maar ook uitgesproken politieke kijk op, die soms voorbijgaat aan de menselijke kant van de zaak.
ELS FIERS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
