Posterboy Matt Damon strompelt afgemat een hotelkamer in Beverly Hills binnen en laat tijdens ons gesprek tot twee keer toe een kop koffie aanrukken. De acteur heeft er net een vlucht uit Londen opzitten waar hij samen met Casey Affleck en Summer Phoenix op de planken staat van Kenneth Lonergans relatiekomedie This Is Our Youth. Damon heeft de toneelopvoeringen even onderbroken om Doug Limans spionagefilm The Bourne Identity te promoten. Na Ben Affleck ( The Sum of All Fears) en Vin Diesel ( XXX) is hij dit jaar alweer de derde adolescent die gestalte geeft aan een agent van de Amerikaanse inlichtingendienst. Na hun superheldenkostuum kunnen acteurs op leeftijd nu ook hun smoking aan de kapstok laten hangen. ‘Doug Liman vertelde me dat hij de afgelopen jaren een hekel had gekregen aan James Bond. Hij vond dat het tijd werd om nog eens een echte spion op te voeren, in plaats van een vervelende mooiprater met leuke speeltjes. Het leek hem meteen ook een leuk idee om zijn spion dertig jaar jonger te maken, zodat hij er zich verwant mee kon voelen. Gelukkig dacht hij onmiddellijk aan mij, want ik was al lang op zoek naar een actierol. Ik vond gewoon nooit een scenario waarin de karaktertekeningen even indrukwekkend waren als de speciale effecten. Daarom heb ik ook Planet of the Apes van Tim Burton aan mij laten voorbijgaan.’

Jason Bourne is verrukkelijk immoreel, een meedogenloos wapen in dienst van de Amerikaanse inlichtingendiensten.

Matt Damon: Klopt. Dat was meteen ook een van de dingen die mij in het scenario aanspraken. Jason Bourne is een meedogenloze moordenaar. Hij sukkelt weliswaar met zijn geweten, verliest zijn geheugen, maar uiteindelijk pikt hij de draad toch weer op. Op een bepaalde manier is het einde van de film dan ook behoorlijk donker. Met oprechte verontwaardiging zegt hij dat hij het voor bekeken houdt, maar de volgende seconde draait hij zich om en doet het opnieuw. Ik hou van dat soort ironie. Uiteindelijk biedt het personage van Franka Potente de oplossing. Zijn geheugenverlies verplicht hem drie weken vakantie te nemen van zichzelf. Zo komt hij met haar in contact en gaat hij voor het eerst weer op een normale manier met mensen om. Ze is zijn licht op het einde van de tunnel.

Liefde overwint alles.

Damon: (lacht) Absoluut. Hij heeft uiteindelijk ook maar twee mogelijkheden. Ofwel maakt hij voor zichzelf uit dat er geen weg terug is en gaat hij verder met het beoefenen van zijn beroep, ofwel verzoent hij zich met zijn verleden en probeert hij een nieuw leven op te bouwen. Het tweede is meer confronterend en daarom ook moeilijker dan het eerste. Maar ik kan me wel vinden in zijn beslissing. In het leven leer je vaak pas achteraf de achterkant van de medaille kennen. Je mag gewoon niet uit het oog verliezen dat het nooit te laat is om het over een andere boeg te gooien.

Over de onophoudelijke scenariowijzigingen doen heel wat verhalen de ronde. Wat is daar uiteindelijk van aan?

Damon: Laten we zeggen dat het hard werken was. Problematisch, zoals sommige kranten en tijdschriften koppen, zou ik de opnames echter niet noemen. Het was gewoon vervelend dat het scenario nog niet helemaal af was of in elk geval nog niet helemaal juist zat toen we aan de opnames begonnen. Normaal gezien begin je er dan gewoon een paar weken later aan, maar op die manier zou ik nooit tijdig op de set van Ocean’s Eleven zijn geraakt. Bovendien was er op dat moment nog altijd sprake van een acteursstaking en bestond de kans dat we de opnames niet zouden kunnen afronden. Maar zulke zaken gebeuren wel vaker. Ik hecht dan ook geen geloof aan promotionele features over de productie van een film waarin iedereen zegt hoe vlekkeloos de opnames wel verliepen. Als je met honderden mensen moet samenwerken, zijn conflicten onvermijdelijk. Laat een cameraploeg het productieproces van welke film dan ook volgen en je hebt voldoende materiaal voor een tiendelige dramareeks. Daarom heb ik met Ben Affleck ook de documentairereeks Project Greenlight uit de grond gestampt. We vroegen aan iedereen om ons een scenario toe te sturen en stapten vervolgens met de beste inzendingen naar productiemaatschappij Miramax. Elke vergadering werd geregistreerd en vervolgens uitgezonden op televisie. Dat was alles samen goed voor dertien afleveringen boordevol wrijvingen. In feite heb je dan nog maar enkel de oprichtingsfase van een productie belicht.

Had je op de set van de film zelf ook wat in de pap te brokken?

Damon: Ik hou me wat dat betreft liever afzijdig. In Hollywood hebben acteurs vaak te veel macht en staan hun ego’s een goede afloop in de weg. Ik zie mezelf daarom liever als een instrument van de regisseur. Natuurlijk cijfer ik mezelf niet weg. Ik pik er gewoon de regisseurs uit waarvan ik weet dat ik ze kan vertrouwen. Daarom heb ik de afgelopen jaren enkel nog met vakmannen als Gus Van Sant, Steven Soderbergh, Anthony Minghella, Steven Spielberg en John Dahl samengewerkt. Vanzelfsprekend is het nooit zonder risico om je lot in andermans handen te leggen, maar op die manier probeer ik dat risico tot een minimum te beperken. Ik zou trouwens niet weten wat ik Doug Liman in dit geval had kunnen bijbrengen. De man heeft dan misschien nog maar twee films gemaakt, je moet al flink zijn om zijn regiekwaliteiten niet te erkennen. Voor The Bourne Identity wandelt hij netjes naast de platgetreden paden van het spionagegenre. Je merkt duidelijk dat hij nog niet murw is geslagen door het logge radarwerk van studioproducties.

Nochtans zou je zelf ook verschillende voorstellen hebben gedaan voor een nieuw einde.

Damon: Alleen waren die volstrekt onbruikbaar omdat ik iedereen liet sterven. (lacht) Het probleem was dat niemand echt tevreden was met het huidige einde. Toen de filmmaatschappij het voorlopige eindresultaat echter aan een testpubliek liet zien, reageerde nagenoeg iedereen bijzonder enthousiast. Alleen het einde werd lauw onthaald, maar voor de studiobonzen was dat geen afdoende reden om geld vrij te maken voor bijkomende draaidagen. Een aantal verhitte discussies later gaven ze uiteindelijk toch toe. Het heeft met andere woorden even geduurd om Jason Bourne zijn identiteit terug te bezorgen. Net als in de film gebeurde dat pas op het einde van de productie. (lacht)

Naar verluidt ziet Universal een tweede romanverfilming van Robert Ludlum met Jason Bourne in de hoofdrol best zitten. Interesse?

Damon: We hebben er nog niet over gesproken, maar ik heb er wel zin in. Aanvankelijk heb ik getekend voor één film, omdat ik niet wist of het spionagegenre me wel zou liggen. Nu ik daar niet langer aan twijfel, zal alles afhangen van het scenario van de tweede film.

Hoe voelt het om op de toneelplanken te staan?

Damon: ‘Het vergt enorm veel energie maar tegelijkertijd is het een uitstekende vingeroefening. Als je verplicht wordt om meer dan vijftig keer dezelfde scènes op te voeren, krijg je de acteermechanismen vlugger onder de knie. Op een filmset krijg je voldoende tijd om de volgende scène voor te bereiden, terwijl je op de planken nog met de ene scène in het hoofd zit, als je al aan de volgende moet beginnen.’

(B.V.A.)