Zes jaar na Bug slaat toneelschrijver Tracy Letts weer de handen in elkaar met New Hollywoodveteraan William Friedkin, met als resultaat: de heerlijk venijnige comedy noir Killer Joe. Op visite bij de Pulitzer Prizewinnaar en grafdelver van de all-American family. ‘Ik schrijf. Billy regisseert – en schrapt.’

Er zijn zielen die beweren dat William Friedkin – de inmiddels 77-jarige New Hollywoodreus achter The French Connection en The Exorcist – al sinds de jaren tachtig achter zijn beste vorm aanhinkt. Van die dubieuze bewering blijft gelukkig geen spaander heel sinds Friedkin een artistieke tandem vormt met toneelschrijver Tracy Letts, met wie hij hetzelfde gevoel voor subversieve suspense deelt.

Hun eerste samenwerking leverde in 2006 de paranoïde thriller Bug op – naar Letts’ gelijknamige stuk over de Irakoorlog, ufo’s, de Oklahoma City Bomber en andere gewelddadige Amerikaanse trauma’s. In opvolger Killer Joe – een mix van smeuïge suspense, disfunctioneel familiedrama en kolerieke kolder – gaat het er zo mogelijk nog psychotischer, ranziger en hilarischer toe.

Deze keer mikken Friedkin en Letts hun gifpijlen op de Amerikaanse Bible Belt en de door hebzucht en inteelt aangevreten familiemoraal. En dat met een heerlijk sardonisch verhaal over drugsdealende hillbillies uit Texas die om de matrone van hun familie uit de weg te ruimen aankloppen bij Killer Joe (een geweld(dad)ige Matthew McConaughey): sheriff binnen de diensturen en huurmoordenaar daarbuiten.

‘Friedkin en ik hebben niet alleen hetzelfde gevoel voor zwarte humor’, aldus Letts, die in 2008 de Pulitzer Prize won voor zijn ook al in kwaad familiebloed en verbaal venijn gedrenkte drieakter August: Osage County. ‘We delen ook dezelfde werkethiek. De inhoud moet primeren op de stijl. En er moet steeds een humanistische ondertoon in zitten. Je moet geven om de personages, hoe corrupt ze ook zijn.’

Zelfs om Killer Joe, die seks wil met een minderjarige en een vrouw dwingt om op haar knieën een kippenbout te pijpen?

TRACY LETTS: Vooral om Killer Joe. (grijnst) Hoe pervers zijn daden ook zijn, als je hem brengt met het sérieux van een Shakespearetragedie, krijgt hij die wrange, dubbelzinnige ondertoon waar ik en Billy (Friedkin, nvdr.) tuk op zijn. De personages zijn niet zomaar sukkels of slechteriken. Het zijn slachtoffers van hun eigen instincten, dromen en ambities – waardoor men zich ondanks alles toch met hen kan identificeren.

Sommige critici noemen Killer Joe ’tarantinesk’, vanwege het groteske geweld en pulpgehalte. Zit het verschil niet in die satirische en sociaalkritische ondertoon?

LETTS: Billy beweert dat sociale satire hem niet interesseert en dat ook Bug helemaal geen kritiek was op het paranoïde klimaat na 9/11. (lacht) Typisch Billy, natuurlijk: altijd mensen op het verkeerde been zetten. Voor mij heeft Killer Joe meer gemeen met Tarantino’s Jackie Brown dan met Pulp Fiction, omdat het niet louter pastiche is en omdat de personages een diepere dimensie hebben. Het zijn niet zomaar coole gangsterkarikaturen. Ook de Coens balanceren vaak op die rand tussen ernst en scherts, zoals in Fargo, een van mijn favoriete films.

Wat waren je inspiratiebronnen toen je het stuk in 1993 schreef?

LETTS: Jim Thompson, William Faulkner, James M. Cain, Tennessee Williams… pulpklassiekers en southern gothic-literatuur. Als acteur heb ik twee keer The Glass Menagerie van Williams opgevoerd. Met Killer Joe wilde ik daar een hedendaagse en criminele variant op maken. Het is een Texaans familiedrama over seksuele verlangens en sluimerende waanzin – allemaal heel erg Tennessee Williams dus. Maar dan grappiger en gewelddadiger. Wellicht ligt het aan het hete klimaat en het pikante voedsel dat wij zuiderlingen altijd iets hitsiger en verdorvener zijn dan de rest. (lacht)

Ook altijd hitsig en verdorven is William Friedkin. Hoe hebben jullie elkaar ontmoet?

LETTS: In 2004 kreeg ik out of the blue een telefoontje van Billy. Of we samen iets konden doen met Bug, dat hij een geweldig toneelstuk vond en perfect voor een claustrofobische thriller. De regisseur van The French Connection, Sorcerer, To Live and Die in LA en al die andere geweldige films die mijn toneelstuk wilde verfilmen? Ik moest er even van bekomen.

Friedkin heeft de reputatie een eenmanstornado te zijn die weinig tegenwind duldt. Hoe houd je het met hem uit?

LETTS: Ik schrijf. Hij regisseert. En schrapt. (grijnst) Billy draait alles in één take, heeft de film vooraf al volledig in zijn hoofd zitten en wil geen scènes die langer zijn dan drie pagina’s. In Killer Joe zijn er op die manier een paar dialogen gesneuveld. Als schrijver baal je daar van, maar als je het resultaat ziet, besef je waarom hij het grote filmgenie William Friedkin is en ik die bescheiden schrijver uit Tulsa. (lacht)

KILLER JOE

Vanaf 26/9 in de bioscoop.

DOOR DAVE MESTDACH