Met de Oscar voor beste film gaat regisseur Tom Hooper deze keer allicht niet lopen, maar zijn musicalverfilming Les Misérables lokt nu al dichte drommen naar de bioscoopzalen. ‘Victor Hugo was een echte cineast.’ ?
Verrassing alom tijdens de 83e Academy Awards in 2011. Met het op ware feiten gebaseerde The King’s Speech kaapte de relatief onbekende Britse regisseur Tom Hooper de Oscar voor beste film van onder de neus van topfavoriet David ‘The Social Network’ Fincher.
Fast forward naar december 2012. Hooper promoot in het Londense hotel Claridge’s de opvolger van zijn prijsbeest. ‘Na The King’s Speech dacht ik: och, ik ga voor de rest van mijn dagen op mijn lauweren rusten’, grapt de cineast. ‘Maar plots zag ik mijn kans schoon om iets compleet anders te doen, mezelf uit te dagen en levensbedreigende risico’s te nemen. (lacht) Geef toe: wat is er nu riskanter dan een van de succesvolste musicals ooit naar het witte doek te vertalen?’
Victor Hugo’s romanklassieker Les Misérables (1862) mag dan al elvendertig keer verfilmd zijn geweest, dit is de eerste adaptatie van de musical uit 1978. Ondertussen hebben wereldwijd meer dan 60 miljoen mensen die gezien. Hooper kan uitpakken met zwaar geschut: een budget van 61 miljoen dollar, een speelduur van zo’n 2,5 uur, en een cast van A-listers als Hugh Jackman en Anne Hathaway. Voeg daar nog een zingende Russell Crowe aan toe, en je krijgt een filmmusical die niet alleen een aanslag pleegt op je trommelvliezen, maar ookk stevig wat Oscarnominaties beet heeft: 8 stuks, alleen Lincoln en Life of Pi doen beter.
Dat Hoopers nieuwste film ook deze keer de topfavoriet voor beste film – Spielbergs Lincoln – klopt, lijkt hoogst twijfelachtig, maar dat deze bombastische filmbewerking de popcorn vretende massa aanspreekt, is al duidelijk gebleken aan de Britse en Amerikaanse bioscoopkassa’s.
Gesitueerd in het 19e-eeuwse Frankrijk, dat kreunt onder de sociale revoluties, speelt Hugh Jackman met veel overgave kruimeldief Jean Valjean, die na negentien jaar brommen voor een banale diefstal op de vlucht slaat. Acht jaar later duikt hij op in het stadje Montreuil, waar hij zich opwerkt tot burgemeester en fabriekseigenaar, en zich ontfermt over Cosette, de dochter van de arme arbeidster Fantine (Anne Hathaway). Maar zijn verleden blijft hem achtervolgen. Politiecommissaris Javert (Russell Crowe) heeft gezworen Valjean te ontmaskeren en hem voor het gerecht te brengen.
De filmrechten van de musical werden 25 jaar geleden al eens gekocht door een grote filmstudio, maar belandden uiteindelijk weer bij musicalproducent Cameron Mackintosh. Tot Hooper, die geen enkele musicalervaring had, een vroege versie van het scenario van William Nicholson, die meeschreef aan Gladiator,onder ogen kreeg. ‘Op een vlucht van Londen naar LA. Ik werd tot tranen toe geroerd’, herinnert Hooper zich. ‘Een echt eurekamoment. Ik had de musical nog nooit gezien, maar kende de muziek en was geïntrigeerd door het tijdperk waarin het verhaal zich afspeelt.
‘In tegenstelling tot veel andere musicals zit er veel pijn en verdriet in’, vervolgt Hooper. ‘Zonder meer het belangrijkste thema in het boek is de sociale uitsluiting. Razend actueel, als je het mij vraagt. Op dit eigenste moment heerst daarover veel woede in de wereld. De rellen twee jaar geleden in Londen, Occupy, de veranderingen in het Midden-Oosten: het zijn stuk voor stuk gebeurtenissen die de relevantie van Les Misérables onderstrepen.’
De breed geborstelde roman van Hugo past ook duidelijk in de cinematografische visie van Hooper. ‘Telkens wanneer ik dat boek lees, zie ik een epische film voor me. In mijn hoofd is Victor Hugo een echte cineast, een die bovendien op een gigantisch canvas schilderde.’
Toen Hooper tijdens de zoektocht naar zijn ‘ellendigen’ – naar verluidt waren de audities heuse workshops – de Australische hunkHugh Jackman over de vloer kreeg, wist hij meteen dat hij zijn held gevonden had. ‘Er was geen tweede keuze, zonder Jackman had ik deze film niet kunnen maken.’ Écht verrassend is dat niet. De ster uit X-Men en een rist icetea-commercials begon zijn carrière in musicals en het theater. Tijdens een van zijn eerste audities ooit zong hij al een lied uit Les Misérables. ‘Jackman heeft een unieke gave’, aldus Hooper. ‘Kunnen zingen op een podium, maar tegelijk ook overtuigend acteren, met close-ups van je gezicht op een metersgroot scherm, dat is maar weinig acteurs gegeven. Jackman gaat het wonderwel af.’
Een pak minder doorleefd is Russell Crowe, als Valjeans aartsrivaal Javert. De Australische superster van onder andere Gladiator (2000) en A Beautiful Mind (2001) mag dan wel andermaal zijn stoerste zelf proberen te zijn, in vergelijking met de rest van de cast staat hij het meest op commando te zingen. ‘Nochtans moesten we hem niet leren zingen’, zegt Hooper. ‘Als 24-jarige stond hij al op de planken in The Rocky Horror Show. Bovendien was hij in de jaren tachtig de frontman van een rockband (Roman Antix, later 30 Odd Foot of Grunts, nvdr.).En laten we wel wezen: Russell is het soort megaster aan wie je de rollen alleen maar kunt aanbieden. Vaak krijg je de man vooraf niet eens te spreken.’
Niet alleen Jackman is genomineerd voor een Oscar, ook Anne Hathaway maakt kans op een beeldje. Niet vanwege het incident bij de wereldpremière in Londen – een fotograaf legde vast hoe ze zonder slip uit een limousine stapt – wel voor haar vertolking van Fantine, de fabrieksarbeidster die uit pure noodzaak in de prostitutie stapt en zelfs haar eigen dochter afstaat. Daarmee zet ze misschien wel het meest ‘miserabele’ personage van de hele bende neer. De Dark Knight Rises-ster viel er 12 kilo voor af, en haar lange kastanjebruine lokken moesten eraan. ‘Allemaal deel van deze o zo rare job’, zegt ze. ‘Als je tekent voor een verhaal als dit, kun je je maar beter volledig op je personage toeleggen. Als dat betekent je haren laten knippen en wekenlang in een staat van fysieke en mentale ontbering verkeren, dan moet dat maar.’
Hathaway herinnert zich nog levendig hoe ze als klein meisje haar eigen moeder Fantine zag spelen in de Amerikaanse versie van de musical. ‘Toen ik haar door die hel zag gaan, werd het zaadje geplant voor de manier waarop ik Fantine zou neerzetten, besef ik nu.’ En in 2011, acht maanden voor ze in deze film werd gecast, zong ze als Oscarpresentatrice een licht gewijzigde versie van de Misérables-ballad On my Own, gericht aan Hugh Jackman.
Vrij snel werd duidelijk dat Les Misérables een filmmusical zou worden waarin de acteurs van begin tot einde moesten zingen. Hooper: ‘In het oorspronkelijke scenario zaten nog wat gesproken dialogen. Ik heb die eruit gegooid, omdat ik geen afbreuk wilde doen aan de muziek van Claude-Michel Schönberg. Als je die in stukken begint te hakken, wérkt het gewoon niet meer.’
Hooper liet zich naar eigen zeggen niet tot een ‘playbackshow’ verleiden: ‘Telkens wanneer ik acteurs zie lip-syncen in een film, voel ik plaatsvervangende schaamte. Het heeft iets inherent onnatuurlijks. Ik wilde het samenspel tussen de acteurs en de liedjes zo rauw, zo emotioneel en zo spontaan mogelijk laten verlopen. Dat kon alleen door hen alles live te laten zingen.’
Ter voorbereiding werden de acteurs onderworpen aan een rigoureuze training die meer dan vier maanden duurde, onder leiding van professionele stemcoaches. ‘En ik oefende ook voortdurend onder de douche’, zegt de 30-jarige Eddie Redmayne, die in de film als politiek geëngageerde studentenleider barricades opwerpt tegen de onderdrukkers van het stadsproletariaat. ‘Zodra de opnames begonnen waren, moesten we van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat zingen, een heuse marathon. Ik kan je verzekeren dat we na verloop van tijd behoorlijk neurotisch werden.’
‘We leefden als een stel gedisciplineerde monniken’, voegt de frêle 27-jarige Amanda Seyfried eraan toe, Cosette in de film. Seyfried mocht in de musicalhit Mamma Mia (2008) al eens haar stembanden smeren, maar live zingen bleek toch van een heel andere orde. ‘Het is erg moeilijk, hartverscheurend zelfs, om de emoties letterlijk uit je lijf te zingen, vooral wanneer je dat moet combineren met een huilscène in de gietende regen.’
Op mijn slotvraag, waar Hoopers fascinatie voor kostuumdrama’s van-daan komt, antwoordt hij kordaat: ‘Ik háát het woord kostuumdrama. Alsof ik enkel geïnteresseerd zou zijn in historische klederdracht! Het is wel zo dat ik opgegroeid ben met Dickens en Dostojevski, en dat ik weinig affiniteit heb met hedendaagse fictie. Ik voel mij gewoon verbonden met iconische figuren en historische gebeurtenissen. En ik vind het ook fijn dat mijn publiek met enige voorkennis de zaal in stapt. Dan kunnen ze zich nog sterker identificeren met de emoties op het scherm.’LES MISÉRABLES
Vanaf 20/2 in de bioscoop.
DOOR ANDREAS ILEGEMS
Tom Hooper ‘DE RELLEN IN LONDEN, DE OCCUPY-BEWEGING, DE VERANDERINGEN IN HET MIDDEN-OOSTEN: STUK VOOR STUK GEBEURTENISSEN DIE DE RELEVANTIE VAN LES MISÉRABLES ONDERSTREPEN.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
