DE ONTEMBARE MERRIE – Over de jonge, kolerige dagen van Leonora Carrington, surrealiste en tijdgenote van Dalí en Duchamp, schreef Elena Poniatowska het boek ‘Leonora’.

Elena Poniatowska

Orlando (originele titel: Leonora), 400 blz., euro 22,95.

Bijna vijftig jaar hebben ze ongedwongen met elkaar gekout. De Mexicaanse schrijfster Elena Poniatowska en Leonora. Een jaar na haar dood is er dan ook het boek Leonora. Over hoe ze geheel tegen haar zin in 1917 ter wereld kwam in een aristocratisch nest van Engelse textielbaronnen en over hoe Max Ernst haar artistiek ontmaagde. Het fortuinlijke maar – bovenal voor vrouwen – in een korset gesnoerde bestaan met zijn kindermeisjes, reverences en walsen onder kroonluchters wijst ze als kind resoluut af. Leonora is anders. Nieuwsgierig, oneerbiedig, een niet te beteugelen merrie. In haar kolkt een onbekende kracht, en het is de Duitse dadaïst en surrealist Max Ernst die omstreeks 1937 als eerste de druk aflaat. Halsoverkop breekt Leonora finaal met haar familie om met Ernst in Parijs te gaan samenhokken. Opzienbarend is het om aan de weet te komen hoe ze zich daar evenmin laat knechten door de hooghartige machokliek der surrealisten – André Breton, Salvador Dalí, Marcel Duchamp en Luis Buñuel: bontere figuranten kan geen verhalenverteller zich wensen. In de 26 jaar oudere Ernst vindt de aspirant-schilderes, -schrijfster en -beeldhouwster niet alleen een bevlogen bedgenoot, maar ook een talloze vuren aanwakkerende leermeester.

De Tweede Wereldoorlog verandert alles. Als Duitser in belaagd Frankrijk wordt Ernst opgepakt en uit Leonora’s tuin van Eden weggerukt. Krankzinnigheid neemt bezit van haar. De Carringtons brengen haar onder in een Spaanse psychiatrische kliniek, waaruit ze ontsnapt. In Lissabon, springplank naar de Nieuwe Wereld, loopt ze Ernst opnieuw tegen het lijf, maar niets is nog hetzelfde.

Dolle avonturen allemaal. Toch vereist Poniatowska’s kruimelige verteltrant behoorlijk wat concentratie. Geregeld duikt ze diep in de betekenis van een schilderwerk, maar al even snel wervelt ze daar weer uit, om gejaagd langs een volgende conversatiestreep, situatieschets of karaktertekening te strijken.

Dit belet niet dat ze de hele kunstenaarsgilde van de jaren dertig en veertig in al zijn verwaande zelfbewustzijn treffend op je geestesoog projecteert. Ook Leonora’s knetterende driehoeksverhouding met de steenrijke Amerikaanse mecenas Peggy Guggenheim, met wie Ernst veeleer om pragmatische dan romantische redenen is gaan aanpappen, is a good read.

Een biografie moest Leonora niet worden. Wél een hommage die feiten (Leonora’s levensloop) met fictie (de rijkelijk rondgestrooide dialogen) doorroert. Dik de helft van de vierhonderd, oorspronkelijk in het Spaans geschreven bladzijden verdient drie sterren. De rest kunt u ofwel lezen, ofwel in de tuin begraven. Want wanneer Leonora Carrington op haar vijfentwintigste voor zo goed als de rest van haar leven in Mexico neerstrijkt, laat ze geen mentale aardverschuivingen meer optekenen, laat staan spectaculaire uitbraken.

Goed, tot aan haar dood, vorig jaar op 94-jarige leeftijd, zal Leonora’s innerlijke schreeuw om artistieke bevrijding nog decennialang talrijke huisgenoten de gordijnen injagen. Maar meer dan een information overload vormen die jaren niet. Ook al omdat Poniatowska’s cerebrale hink-stap-stijl tot aan het eind – en hoe bijzonder slordig is dat op de koop toe – als lood weegt.

Niettemin: een onvergetelijke kwarteeuw. Wie kan hetzelfde zeggen?

KURT BLONDEEL

SLEUTELZIN Ik wil een paard worden! Dat is het enige wat ik wil.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content