Ixcanul

In Guatemala dromen veel Mayajongeren ervan om naar los Estados Unidos te trekken. Niet omdat ze in een dorp zonder elektriciteit en water wonen, maar omdat ze er het slachtoffer zijn van onderdrukking, uitbuiting en racisme. Dat wordt duidelijk in Ixcanul, een feministische fabel die zowel in Berlijn als op Film Fest Gent in de prijzen viel.

María (debutante María Mercedes Coroy) is een zeventienjarig meisje uit een hechte kaqchikelgemeenschap van koffieboeren in het Guatemalteekse hoogland, aan de voet van de actieve vulkaan waaraan de film zijn titel ontleent. Om haar toekomst en die van henzelf veilig te stellen, heeft haar familie een huwelijk geregeld met de veel oudere Ignacio (Justo Lorenzo), de ambitieuze voorman van de plantage, ook al is hij niet echt in haar geïnteresseerd.

María’s hart klopt echter sneller voor El Pepe (Marvin Coroy), een jonge koffieplukker met een droom. Pepe is al in de VS geweest, en hij is van plan om er terug naartoe te gaan, zelfs als moet hij daartoe dag en nacht wandelen. Nadat haar verlovingsfeest achter de rug is en de eerste huwelijksnacht snel dichterbij komt, voelt María zich alsmaar rustelozer en onzekerder: ze wil dat Pepe haar van haar maagdelijkheid verlost, in de hoop dat hij haar uit haar uitzichtloze situatie kan redden en misschien zal meenemen op zijn volgende reis naar de VS.

Debuterend regisseur Jayro Bustamante, wiens nieuwe film Temblores in mei in de zalen komt, groeide zelf op in de kaqchikelgemeenschap – zijn grootouders hadden een koffieplantage – alvorens naar Parijs uit te wijken om er film te gaan studeren. Eigenlijk heeft zijn moeder, een dokter, hem op het pad van de film gezet: zij zei hem dat hij een film over María moest maken, de María die zij ontmoet had en waarop de film is geïnspireerd. Want via María, die ongewenst zwanger raakt, stelt Bustamante niet alleen de moeilijke positie van jonge vrouwen in een door tradities en religie gedomineerde patriarchale maatschappij aan de kaak, hij hekelt ook de handel in kinderen.

Bustamante plukte zijn acteurs uit de lokale bevolking, maar wat zijn debuut zo imposant maakt zijn de prachtige beelden en dito symboliek. In een sensuele scène zie je hoe María in een weelderige jungle haar eigen lichaam verkent door zich teder tegen een boom aan te wrijven. Of ze voert samen met haar moeder offerrituelen uit in het barre, asgrijze vulkaanlandschap. Onder meer die authentieke passages maken van Ixcanul een mooie, bezwerende kroniek tussen magisch en tragisch realisme in.