EEN KLASSE APART De beste film van de week is veertig jaar oud, heerst magistraal over alle andere ko stuumfilms en werd gemaakt door de grote aristocraat van de Italiaanse cinema: ‘Il Gattopardo’ van Luchino Visconti.

Luchino Visconti,met Burt Lancaster, Claudia Cardinale, Alain Delon, Serge Reggiani

1860. De prins van Salina op Sicilië (Burt Lancaster) heerst met autoriteit, kennis van zaken, veel vrije tijd en verveling over zijn familie. Vanuit de bergen komt echter Garibaldi’s Risorgimento in een Tocht van Duizend Dagen aanzetten, zelfs in de vorm van eigen bloed: neef Tancredi, die ook nog eens stapel wordt op een burgerdochter. Als over de eenmaking van Italië met inbegrip van Sicilië en Sardinië moet worden gestemd, beseft de verpauperde edelman, die zijn eigen dood met de ondergang van zijn klasse ziet naderen, dat een darwinistische survival nodig is. De luipaard, een prijsbeest dat nagenoeg is uitgestorven omdat het te superieur is om zich aan te passen, moet inbinden: ‘Wij waren de luipaarden, de leeuwen; zij die na ons komen zijn de jakhalzen en de schapen.’ En: ‘Alles moet veranderen, opdat alles hetzelfde zou kunnen blijven.’

Visconti, zelf afkomstig uit een Noord-Italiaans geslacht van principi, zei ooit: ‘Het leven is een kunstwerk.’ Hijzelf was ondanks de neorealistische roots van zijn debuutfilms een man van adel, een homoseksuele dandy, slecht op zijn plaats in een filmbeweging die het wel en wee van het gewone volk zonder enige franje op het scherm wou brengen. Zijn onderwerp in Il Gattopardo is een prinselijke familie, een bevoorrechte microkosmos van persoonlijk drama die samensmelt met de macrokosmos van politieke actie. Zijn mise-en-scène, die hij met cameraman Giuseppe Rotunno minutieus opbouwde – het bal in palazzo Gangi in Palermo! – en door componist Nino Rota liet bejubelen, is van een klasse apart. Het grandioze fresco, naar de autobiografische familieroman van Giuseppe Tomasi di Lampedusa, verheerlijkt een gedateerde visie op aristocratische schoonheid, maar doet dat met torenhoog sociologisch inzicht, humanistisch medeleven, weelderig realisme en feilloze acteursregie (Burt Lancaster in de rol van zijn leven). Dit drie uur durende meesterwerk dat destijds de Gouden Palm won op het festival van Cannes is daarom niet zo ver van het neorealisme verwijderd als het lijkt. In elk geval: haast u naar Flagey, waar een prachtig gerestaureerde kopie op u wacht. Nu vrijdag, 5 december, krijgt u er zelfs Claudia Cardinale bij.

Door Jo SMets